مطالعه عوامل درونی و بیرونی مؤثر بر فزونی مخارج آموزش و پرورش نسبت به اعتبارات اختصاص‌یافته

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش،

چکیده

فزونی مخارج آموزش و پرورش نسبت به اعتبارات دولتی اختصاص‌یافته به این نهاد طی چند دهه، نشان از سیاست دولت برای به کارگیری شیوه کسری بودجه برای تأمین مالی آموزش و پرورش دارد. میزان شکاف یادشده طی دوره 25 ساله منتهی به سال 1394، به طور متوسط 24 درصد از کل اعتبارات سالانه آموزش و پرورش را در بر گرفته است. در این مقاله با استفاده از الگوی خودرگرسیون برداری، عوامل مؤثر بر اندازه کسری بودجه وزارت آموزش و پرورش به تفکیک بیرونی و درونی برای دوره زمانی 1360 تا 1394 تحلیل شده است. نتایج نشان می‌دهد که ناکارآیی الگوی برآورد اعتبارات از سوی وزارت آموزش و پرورش و بار مالی پیش‌بینی‌نشده ناشی از تصویب و اجرای برخی آیین‌نامه‌ها در زمینه استخدام‌های تکلیفی پس از ابلاغ قانون بودجه، عامل درونی مؤثر بر فزونی مخارج نسبت به  اعتبارات  اختصاص‌یافته است. همچنن اندازه شکاف میان مخارج و اعتبارات، ارتباطی با اهداف، برنامه‌های مصوّب و عملکرد وزارت آموزش و پرورش و نوسان درآمدهای دولت نداشته است. در برابر متغیر کسری اعتبارات دولتی، وزارت آموزش و پرورش با یکدوره تأخیر بر میزان کسری بودجه خود، به ترتیب تأثیر منفی داشته‌اند. خودداری وزارت آموزش و پرورش از تصویب و اجرای مقرراتی که بار مالی دارد، پس از ابلاغ قانون بودجه به همراه اصلاح الگوی برآورد و تخصیص اعتبارات دولتی، و تعیین سهم مطلوب آموزش و پرورش از بودجه دولت و ابلاغ آن به دولت و مجلس از سوی مقام حکومتی، پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها


ابراهیمی‌نژاد، مهدی و فرج‌وند، اسفندیار (1382). بودجه از تنظیم تا کنترل. تهران: سمت.
القیسی، اعاد حمّود (بیتا.). المالیه‌العامّه و التشریع‌الضریبی. عمّان، اردن: مکتبه دارالثقافه النشر والتوزیع.
انصاری، عبدالله (1388). برآورد کسری بودجه وزارت آموزش و پرورش در سال 1388. گزارش تحلیلی با انتشار محدود. تهران: پژوهشکده تعلیم و تربیت.
انصاری عبدالله (1394). «آزمون نظریه واگنر برای تبیین عوامل مؤثر بر تخصیص اعتبارات غیرپرسنلی به آموزش و پرورش». فصلنامه تعلیم و تربیت، 121 (1)، بهار، 45-74.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی (1368 ). بررسی مفاهیم و آثار کسری بودجه.
بهرامی، جاوید (1377). «بررسی مقایسه‌ای عملکرد راه‌های مختلف تأمین مالی کسری بودجه دولت در شرایط کاهش درآمدهای ناشی از صادرات نفت». پژوهشنامه بازرگانی، زمستان، شماره 9، 1-26.
جلال نائینی، سید احمدرضا (1376). بررسی روند تورّم و سیاست‌های پولی، ارزی و اعتباری، در اقتصاد ایران، تدوین و تنظیم مسعود نیلی. تهران: مؤسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه.
 جهانگرد، اسفندیار و فرهادی، علیرضا. (1381). «واکنش بودجه دولت نسبت به تکانه‌های تولید، مخارج و درآمدهای دولت براساس الگوی VEC». برنامه و بودجه، تیر و مرداد 1381، 7 (2)، 121-148.
جیمنز، ای (1380). تأمین مالی آموزش و پرورش دولتی: تجارب و روندها، ترجمه عبدالله انصاری، دانشنامه اقتصاد آموزش و پرورش، جلد اول. تهران: پژوهشکده تعلیم و تربیت.
حسینی‌نسب، سید ابراهیم و رضاقلی زاده، مهدیه (1389). «بررسی ریشه‌های مالی تورم در ایران (با تأکید بر کسری بودجه)». پژوهش‌های اقتصادی، بهار،10 (1)، 43-70.
 دفتر مطالعات فرهنگی مرکز پژوهش‌های مجلس (1384). درباره لایحه بودجه سال 1384 کل کشور، آموزش و پرورش، نهاد مصرفی یا سرمایه‌ای؟ مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.  
سامتی، مرتضی. صامتی، مجید و شیرانی فخر، زهره (1387). «بررسی اثر کسری بودجه دولت بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ماشین‌آلات و ساختمان در اقتصاد ایران با استفاده از سیستم معادلات همزمان». اقتصاد مقداری، 5 (1)، 135-158.
شابرا، محمدعمر (1992). نحو نظام نقدی، عمّان، اردن: دارالبشیر النشر و التوزیع.
صادقی، سعدی.(1381). «بررسی روش‌های تأمین مالی کسری بودجه در دو دهه اخیر و ارزیابی اثرات آن بر برخی متغیرهای کلان اقتصادی». گزارش پژوهشی، پژوهشکده امور اقتصادی.
صادقی، سید کمال (1393). «بررسی رابطه بلندمدت بین مخارج آموزشی، بهداشتی، امنیت و رفاه اجتماعی و رشد اقتصادی درکشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی (رهیافت حداقل مربعات پویا» (فصلنامه مجلس و راهبرد، 21 (80)، زمستان، 113-136.
طبیبیان، محمد و سوری، داوود. (1376). بررسی تحولات متغیرهای کلان اقتصادی کشور، در اقتصاد ایران، تدوین و تنظیم مسعود نیلی. تهران: مؤسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه.
عبدالهی، حسین (1378). «ارزیابی برنامه‌های توسعه آموزش و پرورش ایران از نظر فنون برنامه‌ریزی و عملکرد نسبت به هدف‌های مصوب سال‌های 1378-1327». طرح پژوهشی، پژوهشکده تعلیم و تربیت.
عزیزی، فیروزه (1385). «کسری بودجه و تورم در ایران؛ 1354-1383». جستارهای اقتصادی، پاییز و زمستان، 3 (6)،  158-220.
فرزیب، علیرضا (1378). بودجه‌ریزی دولتی در ایران. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
فرزین‌وش، اسدالله و فرح‌بخش، ندا (1388). «اثر کسری بودجه بر کسری حساب جاری و رشد اقتصادی»، تحقیقات اقتصادی، پاییز، (88)، 171-192.
فریدمن، میلتون (1375). اقتصاد مکتب پولی، ترجمه مهدی تقوی. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
قره‌باغیان، مرتضی (1373). اقتصاد رشد و توسعه. جلد 2، تهران: نشر نی.
کمیجانی، اکبر و بیدآباد، بیژن (1369). «تبیین پولی تورم در اقتصاد ایران و امکانپذیری حصول اهداف برنامه پنجساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران». وزارت امور اقتصادی و دارایی، معاونت امور اقتصادی.
کمیجانی، اکبر و علوی، سیدمحمود (1378). اثر متقابل رشد و تورم در ایران. نهمین کنفرانس سیاست‌های پولی و ارزی. تهران، مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی.
لوین، ه. م (1380). تأمین منابع مالی آموزش و پرورش عمومی، (ترجمه عبدالحسین نفیسی، دانشنامه اقتصاد آموزش و پرورش، جلد اول). تهران: پژوهشکده تعلیم و تربیت.
میشکین، فردریک (1382). بانکداری مرکزی در جامعه مردم‌سالاری، در: چهار مقاله پیرامون بانکداری مرکزی، دکتر علی حسن‌زاده و نسرین ارضروم چیلر. تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.
نیلی، مسعود (1366). «بررسی آثار افزایش حجم پول بر نظام اقتصادی کشور در دو دهه اخیر». فصلنامه برنامه و توسعه، (9)، 1-23.
Ansari, A. (2015). Determinants of the budget deficit of Ministry of Education in Iran. Journal of UMP Social Sciences and Technology Management, 3(3), S. 275-283.
Christie, T. A. L. & Rioja, F. K. (2013). Debt and taxes: Financing productive government expenditures. Individual abstracts submitted for the 38th Annual CSA Conference, Grenada 3-7 June 2013.
Dadkhah, K. M. (1985). The inflationary process of the Iranian economy: 1970-1980. International Journal of Middle East Studies, 17, 365-381.
Heckman, J. (2005). China’s human capital investment. China Economic Review, 16, 50–70.
Ikani, A. (1987).  The dynamics of inflation in Iran. Netherland: Tilbury University Press.
Poterba, J., & Rotemberg, J. (1990(. Inflation and taxation with optimizing governments. Journal of Money, Credit, and Banking, 22, 1-18.
Strawczynski, M. & Zeira, J. (2003). What determines education expenditure in Israel? Israel Economics Review, 1(1), 11-33.
Turnovsky, S. J. (1995). Methods of macroeconomic dynamics. Cambridge, MA: MIT Press.
Zhang, J. (2006). Second-best public debt with human capital externalities. Journal of Economic Dynamics & Control, 30(2), 347–360.