تأثیر استفاده از نقشه مفهومی بر یادگیری درس علوم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی

چکیده

هدف پژوهش حاضر،  تعیین اثربخشی استفاده از نقشة مفهومی در تدریس درس علوم تجربی بر یادگیری دانش­آموزان است. روش پژوهش به صورت نیمه­آزمایشی با طرح پیش­آزمون- پس­آزمون، با گروه آزمایش و گواه انجام شده است. بدین منظور تعداد 76 نفر از دانش­آموزان دختر دورة ابتدایی پایة ششم منطقة 19 تهران در سال تحصیلی 1393-94 به شیوة نمونه­گیری هدفمند انتخاب شده­اند. داده­ها با برگزاری سه مرحله پیش­آزمون، دو مرحله آزمون عملکردی و یک مرحله پس­آزمون نهایی برای سنجش یادگیری و همچنین ثبت مشاهدات کلاسی جمع ­آوری شده است. برای بررسی روایی آزمون­ها، محتوای آنها با هدف اصلی درس تطبیق داده شده و سؤالات با نظر 2 نفر از معلمان باسابقه و کارشناسان گروه­های آموزشی دورة ابتدایی ادارة آموزش و پرورش منطقة 19 تهران، هم به لحاظ ظاهر و هم به لحاظ محتوایی بررسی شد. با توجه به تشریحی­بودن سؤالات آزمون، برای بررسی پایایی آزمون­ها از روش پایایی مصححان استفاده شد. گروه آزمایش با استفاده از نقشة مفهومی و گروه گواه بدون دریافت مداخله و به روش سنتی، هر کدام 15جلسة 45 دقیقه­ای و به مدت 5 ماه آموزش دیده­اند. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش­های آماری توصیفی و استنباطی تحلیل کوواریانس استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد که بین میزان یادگیری دو گروه تفاوت معناداری وجود دارد و استفاده از نقشة مفهومی در تدریس بیش از روش سنتی موجب یادگیری دانش­آموزان در درس علوم تجربی شده است.

کلیدواژه‌ها


بوزان، ت. (1393). نیروی ذهن خلاق. ز. فرزان. قم: انتشارات  هشت کتاب (تاریخ انتشار اثر اصلی، 2001).
فرزان ، زهرا، ( 1393 )، نیروی ذهن خلاق. ز. فرزان. قم: انتشارات  هشت کتاب( نوشته بازان ، تونی  ، 2001).
تقی‌پور، ک. (1393). مبانی نظری و عملی تکنولوژی آموزشی جلد اول. تهران: آوای نور.
توتونچی عصرحاضری، ژ. و مرسلی، ف. (1392).  نقشه‏های مفهومی در آموزش شیمی و ترسیم آن با نرم‏افزارهای رایانه­ای، طرح پژوهشی درون­دانشگاهی. دانشکدة شیمی. دانشگاه سمنان.
سیف، ع. ا. (1387). روان­شناسی پرورشی نوین. تهران: دوران.
سیف، ع. ا.؛ کیان ارثی، ف. (1389). «تأثیر متغیرهای آموزشیِ پیش­سازمان­دهنده و هدف­های آموزشی بر میزان یادگیری از طریق درک مطلب». فصلنامةمدیریتبرآموزشانتظامی، 3، 4.  فصلنامه مطالعات مدیریت بر آموزش انتظامی ، معاونت تربیت و آموزش ناجا ، مرکز تحقیقات کاربردی
سعیدی، ع.؛ سیف، ع. ا.؛ اسدزاده، ح. و ابراهیمی قوام، ص. (1391). «تأثیر مطالعه به کمک نقشه­های مفهومی بر درک مطلب دانش­آموزان سال سوم متوسطه». فصلنامة فن­آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 1، 3، صص 131-143.
سوادپور، ن. (1391). بررسی اثربخشی آموزش به کمک نقشة مفهومی معلم ساخته و نقشه‏های مفهومی با تلفیق چندرسانه­ای در درس حرفه­وفن بر عملکرد یادگیری و انگیزش دانش‏آموزان دختر پایة سوم راهنمایی شهر زنجان، پایان­نامة کارشناسی ارشد رشتة برنامه­ریزی آموزشی، دانشکدة علوم انسانی و تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی تبریز.
حاتمی، ج.؛ عبدالله میرزایی، ر. و عباسی، ج. (1388). «بهبود کیفیت آموزش مفاهیم درس شیمی به کمک نقشه‌های مفهومی»، نشریةعلمیپژوهشیفناوریآموزش، 3، 4. فصلنامه فناوری آموزشی ( فناوری وآموزش) ، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، شماره 3 و 4
رحمانی، ا.؛ محجل اقدم، ع.؛ فتحی‌آذر، ا. و عبدالله زاده، ف. (1386). «مقایسة تأثیر آموزش بر مبنای نقشة مفهومی با روش تلفیقی بر یادگیری درس فرایند پرستاری دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تبریز». مجلة ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 1، 7. صص 41-49.
صفوی، ا. (1390). روش­های فنون الگوهای تدریس. تهران: سمت.
فردانش،‌ ه.؛ شیخی فینی، ع. ا. (1381). درآمدی بر سازنده­گرایی در روانشناسی و علوم تربیتی، فصلنامه علمی- پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س)، 42،12. صص 125-142.
محرابی پری، س. (1390). تأثیر آموزش با نقشة مفهومی دیجیتال بر پیامدهای شناختی، عاطفی و راهبردهای یادگیری درس زمین شناسی دانش­آموزان دختر سـال سـوم متوسـطه شـهر سمنان،    پایان­نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.
میرزایی، ک. و زحمت‌کش، ث. (1392). «تدریس به روش نقشة مفهومی روشی مؤثر بر میزان یادگیری و یادداری دانشجویان». مجلة دانشگاهی یادگیری الکترونیکی (مدیا)، 1، 4. صص 38-43.
عباسی، ج. (1387). کاربرد نقشه های مفهومی در آموزش شیمی دبیرستان. پایان­نامة کارشناسی ارشد رشتة شیمی، دانشکدة علوم پایه، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی.
 
AKinsanya, C. & Williams, M. (2004). Mapping for Meaningful Learning,
Nurse Education Today, 24(1) 41-46.
Ausubel, D. P. (1968). Education psychology: A Cognitive view. New york: Holt, Rinehart, and Winston.
Beavers, K. (2014). Mind and Concept Mapping. Association of college and research libraries and American library association. Tips and Trends Instructional Technologies Committee.
Buzan, T. & Buzan, B. (1993). The Mind Map book: How to use radiant thinking to maximize your brain’s untapped potential. New York: Plume.
Chiou, C. (2008). The effect of concept mapping on students’ learning achievements and interests. Innovations in Education and Teaching International, 45(4), 375-387.
Colosimo, A. & Fitzgibbons, M. (2012). “Teaching, Designing, and Organizing: Concept Mapping for Librarians.” Partnership: the Canadian Journal of Library and Information Practice and Research 7 (1). Retrieved from https://journal.lib.uoguelph.ca/index.php/perj/article/view/1800/2516#.Un2LQCewUat.
Gul, R. B. & Boman, J. A. (2006). Concept mapping: A strategy for teaching and evaluation in nursing education. Nurse education in practice .
Hay, D.; Ian, K. & Simon, L. B. (2008). "Making Learning Visible: the Role of Concept Mapping in Higher Education." Studies in Higher Education 33 (3): 295-311. doi: 10.1080/03075070802049251.
 
Henno, I. & Reiska, P. (2008). Using concept mapping as assessment tool in school biology. Concept mapping: Connecting educator’s proc. of the third int. conference on concept mapping Tallinn, Estonia & Helsinki, Finland.
 
Hoffmann, K. F. (2010). The Impact of Graphic Organizer and Metacognitive Monitoring Instruction on Expository Science Text Comprehension in Fifth Grade Students. Doctoral dissertation, Raleigh, North Carolina.
Hyerle, D. (2009). Visual tools for transforming information into knowledge (2nd ed.), Thousand Oaks, CA: Corwin Press.
 
Kimber, K., Pillay, A.H., & Richards, C. (2007). Techno Literacy and
Learning: An Analysis of the Quality of Knowledge in Electronic
Representations of Understanding, Computers & Education, 48 (1), 59-
79.
Kimchin, I. M. (2006). Concept mapping, PowerPoint, and Pedagogy of access, Journal of Biology Education, 40, 79-83.
 
Moreno, R. (2010). Educational psychology. United States of America; courier-Kendall Ville.
 
Nesbit, J. C. & Adesope, O .O. (2011). Learning from Animated Concept Maps with Concurrent Audio Narration. The Journal of Experimental Education, 2011, 79, 209–230. DOI: 10.1080/00220970903292918
Novak, J. D. & Gowin, D. B. (1984). Concept mapping for meaningful learning. Cambridge: Cambridge University Press
Novak, J. D. & Cañas, A. J. (2006). The theory underlying concept maps and how to construct them, Florida Institute for Human and Machine Cognition (IHMC).
Woolfolk, A. E. (2007). Educational psychology. (10th). Boston: Pearson.