تأثیر آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی بر خودکارآمدی تحصیلی و اضطراب امتحان دانش‌آموزان دختر دارای افت تحصیلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه روان‌شناسی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

2 دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی بر خودکارآمدی تحصیلی و اضطراب امتحان دانش­آموزان دختر دارای افت تحصیلی انجام شد. روش پژوهش نیمه‌آزمایشی بوده و طرح آن پیش­آزمون - پس­آزمون با گروه کنترل بود. جامعة آماری پژوهش را کلیة دانش­آموزان دختر پایة دوازدهم دارای افت تحصیلی شهر سنندج به تعداد 837 نفر تشکیل می­دادند که در سال تحصیلی 1398-1397 تحصیل می‌کردند. 32 دانش­آموز به روش نمونه­گیری تصادفی خوشه­ای چندمرحله­ای در دو گروه آزمایش و کنترل وارد نمونه شدند. برای جمع‌آوری داده­ها پرسشنامه­های خودکارآمدی تحصیلی و اضطراب امتحان به‌کار گرفته شد. برنامة آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی طی هشت جلسه به افراد حاضر در گروه آزمایش ارائه شد، در حالی که گروه گواه تحت هیچ آموزشی قرار نگرفتند. یافته­ها نشان داد میانگین نمرات خودکارآمدی تحصیلی و اضطراب امتحان دو گروه آزمایش و کنترل در پس­آزمون و پیگیری دارای تفاوت معناداری است و آموزش­ها باعث افزایش خودکارآمدی تحصیلی (186/9 F= و 005/0 P=) و کاهش اضطراب امتحان (335/0 F= و 567/0 P=) در گروه آزمایش شده است. با توجه به نتایج پژوهش می­توان گفت، به‌کارگیری راهبردهای یادگیری خودتنظیمی موجب بهبود عملکرد تحصیلی، از طریق افزایش کیفیت راهبردهای شناختی و فراشناختی به منظور رسیدن به اهداف می‌شود. در این صورت، دانش­آموز احساس خودکارآمدی بیشتری کرده و در موقعیت امتحان اضطراب کمتری را تجربه خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها


منابع

ابوالقاسمی، عباس، اسدی­مقدم، عزیزه، نجاریان، بهمن، و شکرکن، حسین (1375). ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش اضطراب امتحان در دانش­آموزان پایة سوم دورة راهنمایی تحصیلی اهواز. علوم­ تربیتی و روا‌ن‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، 3 و 4، 74-61.
احمدیان، رئوف، فتحی­آذر، اسکندر، و میرنسب، میرمحمود (1396). اثربخشی راهبردهای خودتنظیمی بر افزایش عملکرد تحصیلی دانش­آموزان ابتدایی دارای اختلال ریاضی. تعلیم و تربیت استثنایی، 17(4)، 18-9.
آزادی ده­بیدی، فاطمه، و خرمائی، فرهاد (1394). پیش­بینی اضطراب امتحان براساس سبک­های شناختی تفکر با واسطه‌گری مؤلفه­های هدف­گرایی در دانشجویان. مطالعات آموزش و یادگیری، 7(1)، 99-71.
افروز، غلامعلی (1375). روان­شناسی تربیتی. تهران: انجمن اولیاء و مربیان.
امانی، ملاحت، و کیانی، عارفه (1396). بررسی رابطة کمال­گرایی و عملکرد تحصیلی: نقش میانجی خودنظم بخشی و خودکارآمدی تحصیلی. پژوهش­های کاربردی روان‌شناختی، 8(2)، 68-51.
بندک، موسی، ملکی، حسن، عباسپور، عباس، و ابراهیمی­قوام، صغری (1394). تأثیر آموزش مهارت­های زندگی بر خودکارآمدی تحصیلی. روان‌شناسی تربیتی، 11(37)، 31-21.
پینتریچ، پال. آر.، و شانک، دیل. اچ (1386). انگیزش در تعلیم و تربیت. ترجمة مهرناز شهرآرای، تهران: انتشارات علم.
جلیل­زاده، حکیمه، و زارعی، حیدرعلی (1397). اثربخشی آموزش راهبردهای خودتنظیمی بر انگیزش تحصیلی و اضطراب امتحان در دانش­آموزان. آموزش و ارزشیابی، 11(42)، 36-13.
خدیوزاده، طلعت، سیف، علی­اکبر، و ولایی، ناصر (1381). بررسی راهبردهای مطالعه و یادگیری و میزان موفقیت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مشهد. پژوهنده، 7(1)، 42-35.
رجب­لو، زهرا (1394). تأثیر آموزش راهبردهای خودتنظیمی بر خودکارآمدی و انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان دختر نابینای مقطع دبیرستان شهر تهران. پایان‌نامة کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.
زینلی­پور، حسین، زارعی، اقبال، و زندی­نیا، زهره (1388). خودکارآمدی عمومی و تحصیلی دانش­آموزان و ارتباط آن با عملکرد تحصیلی. مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 6(9)، 28-13.
غلامعلی لواسانی، مسعود، اژه­ای، جواد، و داوودی، مریم (1392). تأثیر آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی بر مهارت­های خودتظیمی، درگیری تحصیلی و اضطراب امتحان. روا‌­ن­شناسی، 17(2)، 181-169.
فرخی، حسین، کرمی، امیر، و میردریکوند، فضل­اله (1397). تأثیر آموزش راهبردهای فراشناختی در بهبود پیشرفت تحصیلی و کاهش اضطراب امتحان دانشجویان پرستاری. مجلة مرکز مطالعات و توسعة آموزش علوم پزشکی یزد، 13(1)، 41-31.
کرمی، بختیار، کرمی، آزاداله، و هاشمی، نظام (1392). اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر خلاقیت، انگیزة پیشرفت و خودپندارة تحصیلی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 2(4)، 137-121.
گنجی، محمد (1391). رهیافتی نظری و تجربی بر افت تحصیلی دانش­آموزان دبیرستان (با تأکید بر نقش مدرسه خانواده). خانواده و پژوهش، 9(4)، 238-203.
لشکری­پور، کبری، بخشانی، نورمحمد، و سلیمانی، محمدجواد (1385). بررسی ارتباط بین اضطراب امتحان با عملکرد تحصیلی در دانش­آموزان مقطع راهنمایی شهر زاهدان در سال 1384. تحقیقات علوم پزشکی زاهدان (طبیب شرق). 8(4)، 259-253.
مامی، شهرام، ناصری، نصرت، و ویسی، فاطمه (1393). اثربخشی آموزش راهبردهای خودتنظیمی بر حل مسئله و خودکارآمدی دانش­آموزان در درس ریاضی. دست­آوردهای روان‌شناختی، 21(2)، 178-169.
محمدامینی، زرار (1392). مقایسة اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی و حل مسئله بر فرسودگی تحصیلی، خودکارآمدی و انگیزش تحصیلی دانش­آموزان اهمال­کار. پایان­نامة دکتری روان‌شناسی عمومی، دانشکدة علوم­تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه محقق اردبیلی.
محمدخانی، شهرام، و اسکندری، حسین (1384). بررسی همه­گیرشناسی مشکلات رفتاری دانش‌آموزان 15-7 سالة شهر تهران. روان‌شناسی تربیتی، 1(2)، 92-75.
محمدی درویش­بقال، ناهید، حاتمی، حمیدرضا، اسدزاده، حسن، و احدی، حسن (1392). بررسی تأثیر آموزش راهبردهای خودتنظیمی (شناختی و فراشناختی) بر باورهای انگیزشی (انگیزش تحصیلی، خودکارآمدی، اضطراب آزمون) دانش­آموزان دبیرستان. روا‌ن‌شناسی تربیتی، 9(27)، 66-49.
محمدی­پور، محمد، دلاور، علی، احدی، حسن، درتاج، فریبرز، و اسدزاده، حسن (1395). شاخص­های روان‌سنجی مقیاس یادگیری خودتنظیمی تحصیلی (ASRL-S). پژوهش­های روان‌شناسی بالینی و مشاوره، 6(2)، 95-79.
هاشمی، سهیلا، اکبری، عباس، و عباسی ­اصل، رؤیا (1394). رابطة علی ابعاد الگوی ارتباطی خانواده، هوش هیجانی و خودکارآمدی تحصیلی با اضطراب امتحان در دانش­آموزان پسر سال اول دبیرستان. پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، 10(40)، 128-101.
Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191-215.
Bandura, A. (1993). Perceived self-efficacy in cognitive development and functioning. Educational Psychologist, 28(2), 117-148.‏
Chang, H. J. (2016). The Perceptions of Temporal Path Analysis of Learners' Self-Regulation on Learning Stress and Social Relationships in Junior High School. Universal Journal of Educational Research, 4(1), 30-35.‏
Cheng, P. Y., & Liao, W. R. (2016). The relationship between test anxiety and achievement in accounting students with different cognitive styles: The mediating roles of self-regulation. International Research in Education, 4(2), 14-33.‏
Jinks, J., & Morgan, V. (1999). Children's perceived academic self-efficacy: An inventory scale. The Clearing House, 72(4), 224-230.‏
Kozan, H. I. O., Kesici, S., & Baloglu, M. (2016). The Prediction Of Test Anxiety By Self-Regulated Learning Strategies. In Proceedings of Teaching and Education Conferences. International Institute of Social and Economic Sciences.‏
Latas, M., Pantić, M., & Obradović, D. (2010). Analysis of test anxiety in medical students. Medicinski Pregled, 63(11-12), 863-866.‏
Lavasani, M. G., Mirhosseini, F. S., Hejazi, E., & Davoodi, M. (2011). The effect of self-regulation learning strategies training on the academic motivation and self-efficacy. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 29, 627-632.‏
Montague, M. (2008). Self-regulation strategies to improve mathematical problem solving for students with learning disabilities. Learning Disability Quarterly, 31(1), 37-44.‏
O'Donnell, A. M., Reeve, J., & Smith, J. K. (2011). Educational psychology: Reflection for action. John Wiley & Sons.‏
Olakanmi, E. E., & Gumbo, M. T. (2017). The Effects of Self-Regulated Learning Training on Students’ Metacognition and Achievement in Chemistry. Innovation in Science and Mathematics Education (formerly CAL-laborate International), 25(2), 34-48.
Pintrich, P. R., & De Groot, E. V. (1990). Motivational and self-regulated learning components of classroom academic performance. Educational Psychology, 82(1), 33-40.
Rowden Quince, B. (2013). The effects of self-regulated learning strategy instruction and structured-diary use on students' self-regulated learning conduct and academic success in online community-college general education courses. Doctoral Dissertation, The University of San Francisco.
Schunk, D. H. (1996). Goal and self-evaluative influences during children’s cognitive skill learning. American Educational Research Journal, 33(2), 359-382.‏
Schunk, D.H. (2008). Metacognition, self-regulation, and self-regulated learning: Research recommendations. Educational Psychology Review, 20, 463-467.
Slaving, R. (2006). Educational psychology theory & practice, (9th Ed). Publisher: Allyn & Bacon.
Tavakolizadeh, J., & Ebrahimi-Qavam, S. (2011). Effect of teaching of self-regulated learning strategies on self-efficacy in students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 29, 1096-1104.