نقش میانجی خودکارآمدی تحصیلی و عزت نفس در رابطة بین سبک‌های تفکر و اضطراب امتحان دانش‌آموزان دختر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری روان‌شناسی تربیتی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

2 استادیار، گروه روان‌شناسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش میانجی خودکارآمدی تحصیلی و عزت نفس در رابطة بین سبک­ های تفکر و اضطراب امتحان دانش‌آموزان انجام گرفت. روش پژوهش همبستگی بود. تمامی دانش‌آموزان دختر پایة یازدهم دورة متوسطة دوم تبریز که در سال تحصیلی 99-1398 به تحصیل مشغول بودند، جامعة آماری پژوهش حاضر را تشکیل دادند. نمونة مورد مطالعه 430 دانش‌آموز بود که به روش خوشه ­ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه­ های اضطراب امتحان ابولقاسمی و همکاران (1388)، خودکارآمدی تحصیلی میجلی و همکاران (2000)، سبک تفکر استرنبرگ و واگنر (1992) و مقیاس عزت‌نفس روزنبرگ (1965) بودند. به منظور تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها از روش مدل ساختاری استفاده شد. نتایج نشان داد روابط مستقیم روابط مستقیم خودکارآمدی، عزت نفس و سبک تفکر آزاداندیش، اجرایی، برون‌نگر و جزئی‌نگر بر اضطراب امتحان دانش‌آموزان معنادار است (05/0>P). سبک­های تفکر تفکر اجرایی، آزاداندیش، برون‌نگر و کلی‌نگر با میانجی ­گری خودکارآمدی تحصیلی، بر اضطراب امتحان دانش‌آموزان اثر غیر مستقیم دارند (05/0>P). سبک تفکر اجرایی، جزئی‌نگر، قانون‌گذار و کلی‌نگر با میانجی­گری عزت نفس، بر اضطراب امتحان دانش‌آموزان اثر غیر مستقیم دارند (05/0>P). مدل پژوهش دارای برازش بوده و تأیید شد. نتایج پژوهش روابط مستقیم و غیر مستقیم خودکارآمدی تحصیلی، عزت نفس و سبک­ های تفکر را با اضطراب امتحان دانش‌آموزان تأیید کرد. بر اساس نتایج پژوهش حاضر معلمان و مشاوران مدارس می­ توانند با ارتقای خودکارآمدی تحصیلی و تقویت سبک­های تفکر انتزاعی، عینی اضطراب امتحان دانش‌آموزان را کاهش دهند.

کلیدواژه‌ها


ابولقاسمی، عباس، گلپور، نریمانی، محمد، و قمری، حسین (1388). بررسی رابطة باورهای فراشناختی مختل با موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دارای اضطراب امتحان. روان‌شناسی مشاوره و بالینی، 10(3)، 20-5.
اعرابی، علی، و صدیقی ارفعی، فریبرز (1399). رابطة بین عادات مطالعه، اهداف پیشرفت و خودکارآمدی تحصیلی با اضطراب امتحان دانش‌آموزان دبیرستان. مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 17(38)، 124-105.
رجبی، غلامرضا، و کارجو کسمایی، سونا (1390). بررسی ساختار تأییدی مدل دوعاملی نسخة فارسی مقیاس عزت نفس روزنبرگر. روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 2(6)، 43-33.
هاشمی، سهیلا، اکبری، عباس، و عباسی اصل، رؤیا (1394). رابطة علی ابعاد الگوی ارتباطی خانواده، هوش هیجانی و خودکارآمدی تحصیلی با اضطراب امتحان در دانش‌آموزان پس سال اول دبیرستان. پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، 10(40)، 128-102.
Akbaryboorang, M., & Aminyazdi, S. (20090. Test-anxiety and self-efficacy: a study on the students of Islamic Azad University, Branch of Southern Khorasan. Horizon Med Sci., 15(3), 70-76
Bandura, A. (1993). Perceived self-efficacy in cognitive development and functioning. Educational Psychologist, 28(2), 117-148.
Bandura, A. (2003). Social cognitive theory for personal and social change by enabling media. In Entertainment-education and social change, Dec 8 (pp. 97-118), Routledge.
Bender, A., Ingram, R. (2018). Connecting attachment style to resilience: Contributions of self-care and self-efficacy. Personality and Individual Differences, 1(130), 18-20.
Diyanat, H., Rezaei, A. M., Tale Pasand, S., & Mohammadifar, M. A. (2017). The predictive effect of self-regulation and academic self-efficacy on test anxiety: A mediating role of academic procrastination. Teaching and Learning Studies, 9(2), 122-145.
Duy, B., & Yıldız, M. A. (2019). The mediating role of self-esteem in the relationship between optimism and subjective well-being. Current Psychology, 38(6), 1456-1463.
Midgley, C., Meahr, M. L., Hruda, L. Z., Anderman, E., Anderman, L., Freeman, L. E. et al. (2000). Manual for the parents of adaptive learning scales (PALS), Ann Arbor, MI: University of Michigan.
Orth, U., & Robins, R. W. (2019). Development of self-esteem across the lifespan. In D. P. McAdams, R. L. Shiner, & J. L. Tackett (Eds.), Handbook of personality development. The Guilford Press (pp.328–344).
Roosm, A. L., Goetz, T., Voracek, M., Krannich, M., Bieg, M., Jarrell, A., & Pekrun, R. (2020). Test anxiety and physiological arousal: A Systematic Review and Meta-Analysis. Educational Psychology Review. 16, 1-40.
Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Schunk, D. H., & Pajares, F. (2009). Self-efficacy theory. In K. R. Wenzel & A. Wigfield (Eds.), Educational psychology handbook series. Handbook of motivation at school (p. 35–53). Routledge/Taylor & Francis Group, pp.25-55.
Sternberg, R. J., & Zhang, L. F. (2009). Perspectives on the nature of intellectual styles. First edition. New York: Springer Publishing Company.
Sternberg. R. J., & Wagner, R. K. (1992). Thinking styles inventory. Yale University Unpublished test.
Yesilyurt, E. (2014). Academic locus of control, tendencies towards academic dishonesty and test anxiety levels as the predictors of academic self-efficacy. Educational Sciences: Theory and Practice, 14(5), 1945-1956.
Zimmerman, B. J. (1999). Self-efficacy: An essential motive to learn. Contempt Educ Psychol, 25(1), 82-91.
Zysberg, L., & Schwabsky, N. (2020). School climate, academic self-efficacy and student achievement. Educational Psychology, 9, 1-16.