واکاوی رویکرد مواجهه با رنج در کتاب‌های درسی فارسی مقطع متوسطة اول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر واکاوی رویکرد مواجهه با رنج در کتاب ­های فارسی مقطع متوسطة اول (تألیف 1400-1399) بود که با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی به این موضوع پرداخته شد. بدین منظور در ابتدا مفهوم رنج در این کتاب­ها تحلیل شد که یافته­ها نشان داد می­توان مفهوم درد و رنج در این کتاب­ها را در پنج مقوله بررسی شد، که این مقوله­ها عبارت‌اند از ماهیت (گذرابودن، هدف­داربودن و درآمیخته‌بودن رنج و شادی)، هدف (رشد و سازندگی)، انواع رنج (گریزپذیر و گریزناپذیر)، عوامل رنج (فردی و اجتماعی) و راه‌های رهایی از رنج. که با واکاوی هر یک از این مقوله یا شاخصه­ ها مشخص شد که ماهیتی از رنج که در این کتاب­ها به تصویر کشیده شده است، ماهیتی واقع­بینانه و مثبت است بدان صورت که فرد باید در مواجهه با بعضی از رنج­ها مانند بی­عدالتی­های اجتماعی و دفاع از وطن به مبارزه بپردازد و تلاش کند که رنج حاصل از چنین مواردی را از بین ببرد ولی همواره باید این را در نظر داشته باشد که از بخشی از رنج­ها نمی ­تواند فرار کند یا در برابر آن­ها بایستد؛ بلکه ذات رنج برای رشد و اعتلای انسان است و در چنین شرایطی با صبرکردن، خودآگاهی و تسلیم‌شدن در برابر رضای خدا، سعة وجودی خود را گسترش دهد که چنین رویکرد مواجهه با رنج؛ رویکرد تکاملی است.

کلیدواژه‌ها


آدامز، پل، میلنر، جودیت، و شرپف، نانسی (1373). روان‌شناسی کودکان محروم از پدر. ترجمة خسرو باقری و محمد عطـاران، تهران: تربیت.
استون، ایروینگ (1395). رنج و سرمستی. ترجمة پرویز داریوش، تهران: انتشارات امیرکبیر.
ایمان، محمدتقی، و نوشادی، محمد (1390). تحلیل محتوای کیفی. پژوهش، 3(2)، 44-15.
باقری، خسرو (1384).  نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، جلد 1، تهران: مدرسه.
تیلیش، پل (1366). شجاعت بودن. ترجمة مراد فرهادپور، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.
جمشیدی، مصطفی (1391). شب رنج موسی. تهران: نشر روزگار.
خزائی، زهرا (1384). قدیسان اخلاقی. پژوهش‌های فلسفی کلامی، 24، 166-144.
دهقانی، فرزاد، و مصطفایی، محمد (1399). بازکاوی تعامل فعال بین خدا و انسان در مواجهه با بلایا و نقش آن در سلامت معنوی، طب و قرآن، 5(1)، 137-128.
رستمی، محمدحسن، قرایی، فیاض، جلاییان اکبرنیا، علی، و موسوی، سیدمحمدحسین (1392). رهایی از رنج در آموزه‌های قرآنی و آیین بودا. آموزه‌های قرآنی آستان قدس رضوی، 10(18)، 67-54.
سادات اخوی، سیدمحمد (1392). رنج آدم‌شدن. تهران: انتشارات فرهنگ و ادب.
شائق، محمدرضا (1392). اسرار رنج ها. یزد: انتشارات بهشت دارالعباده.
شویچی، جعفر، و کاظمی­زاده، شهین (1394). بررسی مؤلفة درد و رنج کودکی در ادبیات منظوم کلاسیک و معاصر ایران، دومین کنفرانس ملی روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شادگان.
صادق‌نیا، مهراب، و نائیچی، محمدباقر (1394). کارکردهای تربیتی و اخلاقی رنج در الهیات یهودی. پژوهش‌های ادیانی، 3(6)، 89-116.
صادقیان، احمد (1387). قرآن و بهداشت روان. قرآن و علم. 2، 90-69.
صفری‌نژاد، عبدالرحیم (1386). رنج و گنج. تهران: انتشارات چویل.
عسگری، زهرا، نوروزی، رضاعلی، و محمدی چابکی، رضا (1395)، مفهوم‌شناسی محرومیت در قرآن کریم و نقش آن در رشد و تربیت انسان. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 24(33)، 29-9.
فرانکل، ویکتور (1386). انسان در جست‌وجوی معنا. ترجمة نهضت صالحیان و مهین میلانی، تهران: درسا.
نصرتی، یحیی (1385). مکتب رنج، قرائت کرکگور از رنج در مسیحیت. نقد و نظر، 11(44-43)، 277-247.
نوروزی، رضاعلی، عسگری، زهرا، و محمدی چابکی، رضا (1396). از رنج تا گنج – تحلیل رویکردهای سه‌گانه بر نقش تربیتی رنج. اندیشه‌های نوین تربیتی، 13(1)، 69-52.
Baumeister, R. F., & Leary, M. R. (1995). The need to belong: Desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin, 117(3), 497-529.
Benjamin, A., & Cuff Snow, S. (2012). Economies of Suffering: Kierkegaard and Levinas. In J. Malpas and N. Lickiss (eds.), Perspectives on Human Suffering, London: Springer.
Blyth, D. (2012). Suffering and ancient therapy: Plato to Cicero. In J. Malpas and N. Lickiss (eds.). Perspectives on Human Suffering, London: Springer.
Cross, B. (2018). The educational significance of suffering: Philosophical and Cultural Perspectives. Master Thesis, McGill University.
Elo, S., & Kyngäs, H. (2008). The qualitative content analysis process. Journal of advanced nursing, 62(1), 107-115.
Mintz, A. I. (2012). The happy and suffering student? rousseau’s emil and path not taken in progressing educational thought, Educational Theory, 62(3), 249-265.
Schools Analysis and Research Division (2009). Deprivation and education: The evidence of pupils on england. London: Department for Children, Schools and Families.
Trogan, C. R. (2013). Suicide and freedom from suffering in Schopenhauer’s “die welt als wille und vorstellung”. Philosophy, 3(01), 5-8.
Williams, P. (2000). Buddhist thought, London and New York: Routledge.