ارزیابی میزان کاربست مؤلفه‌های تفکر مراقبتی از دیدگاه لیپمن در محتوای برنامة درسی قصدشدة پایة ششم دورة ابتدایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری برنامه‌ریزی درسی دانشگاه هرمزگان و مدرس دانشگاه فرهنگیان، پردیس شهید رجایی، شیراز، ایران‌

2 دانشجوی دکتری فلسفه‌ی تعلیم و تربیت، گروه علوم تربیتی، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ و فلسفة آموزش و پرورش دانشگاه باهنر، کرمان، ایران

چکیده

تفکر مراقبتی توانایی برقراری ارتباط میان اندیشه و عاطفه است و انسان را به ساختن یک نظام ارزشی تأملی ترغیب می‌کند تا امور را توأم با محبت مورد داوری قرار دهد. از این ­رو پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان توجه محتوای برنامة درسی قصدشدة دورة ابتدایی به مؤلفه ­های تفکر مراقبتی با تأکید بر دیدگاه لیپمن انجام شد. روش این پژوهش توصیفی، تحلیل محتوا است، به این صورت که پس از مشخص­کردن مؤلفه­ های مورد نظر به­ عنوان ملاک­ های تحلیل و تعیین هر پاراگراف به ­عنوان واحد تحلیل، از روش ویلیام رومی، آزمون خی­دو و آنتروپی شانون جهت تحلیل استفاده شد. جامعة آماری این پژوهش، کتاب ­های درسی دورة ابتدایی و نمونة مورد بررسی کتاب تفکر و پژوهش پایة ششم است که به صورت هدفمند انتخاب شده است. با توجه به ضریب ­درگیری به دست آمده می­توان اظهار­ داشت که میزان توجه کتاب­ تفکر و پژوهش پایة ششم به مؤلفه­ های تفکر مراقبتی در حد نسبتاً مطلوب است. همچنین، نتایج نشان ­داد بیشترین ضریب اهمیت مربوط به مؤلفة تفکر فعال و کمترین ضریب اهمیت مربوط به مؤلفه تفکر عاطفی است. با ­عنایت به یافته­ های پژوهش، بازنگری در محتوای کتاب تفکر و پژوهش پایة ششم به ­منظور توجه بیشتر به مؤلفه­ های تفکر مراقبتی و شاخص­ های کمتر مورد توجه ضرورت دارد.

کلیدواژه‌ها


اسلامی، حسن (1387). جنسیت و اخلاق مراقبت. مطالعات راهبردی زنان، 11 (2)، 74-27.
حمیدی، فریده، امام­جمعه، محمدرضا، و نامی، امیر (1399). تأثیر آموزش فلسفه­ورزی بر تفکر مراقبتی دانش‌آموزان ابتدایی. اندیشه­های نوین تربیتی، 16 (3)، 88-69.
رحیم­زاده، لعیا، صمدی، معصومه، و انصاریان، فهیمه (1398). تفکر مراقبتی در حلقة کندوکاو در برنامة آموزش فلسفه و کودک. فلسفه و کودک، 5(3)، 64-55.
طهماسب­زاده شیخلار، داود (1398). تحلیل محتوای کتاب تفکر و پژوهش پایة ششم ابتدائی براساس فرایندهای تفکر، مجله مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 16(34)، 130-93.   
عابدی، منیره، نوروزی، رضاعلی، حیدری، محمدحسین، و مهرابی، محسن (1396). ارائة مدل مفهومی ارتباط فلسفه برای کودکان (با تأکید بر بعد تفکر مراقبتی) و هوش هیجانی. نوآوری‌های آموزشی، 17(1)، 150-131.
فتح­الهی، علی و صحرائی، قاسم (1392). بازجست تفکر خلاق و انتقادی از دیدگاه مولوی. پژوهشنامة ادبیات تعلیمی، 5(20)، 160-137.
فیشر، ر (1390). آموزش تفکر. ترجمة غلامعلی سرمد، تهران: انتشارات بین‌المللی گاج.
قائدی، یحیی (1395). مبانی نظری فلسفه برای کودکان. تهران: انتشارات مرآت.
کوهی ­اصفهانی، هاجر، و کشاورز، سوسن (1398). تفکر مراقبتی از منظر آیات قرآنی. علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، 7(12)، 192-169.
گنجی، کامران، دیناروند، حسن، و ابوطالبی، حمید (1391). اثربخشی آموزش مهارت­های پرسشگری و توضیح به معلمان بر خلاقیت دانش­آموزان متوسطه. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 2(3)، 167-137.
معتمدی محمدآبادی، مرضیه، عظیمی، الهام، و نوروزی، رضاعلی (1398). تحلیل محتوای کتاب­های درسی فارسی خوانداری دورة ابتدایی براساس معیارهای تفکر فلسفی با تأکید بر نظریة لیپمن. پژوهش در برنامه­ریزی درسی، 16(63)، 107-93.
میرزایی میرآبادی، خسرو، اسلامی، ادریس، و آفانی، کمال (1395). تحلیل محتوای کتب درسی تفکر و پژوهش پایة ششم و تفکر و سبک زندگی پایه­های هفتم و هشتم متوسطة اول از منظر برنامة آموزش تفکر به کودکان. تفکر و کودک، 7(2)، 78-47.
هدایتی، مهرنوش (1390). فلسفه برای کودکان و کنترل پرخاشگری. تفکر و کودک، 2(1)، 134-109.
هدایتی، مهرنوش (1397الف). بازتعریف دوستی و در حلقه­های کندوکاو فلسفی. پژوهشنامة مبانی تعلیم و تربیت، 8(1)، 21-42.
هدایتی، مهرنوش (1397ب). ساخت و هنجاریابی پرسشنامة تفکر مراقبتی بر مبنای رویکرد تربیتی فلسفه برای کودکان. علوم تربیتی، 6(2)، 178-153.
Cam, P. (2014). Commentary on Ann Margaret Sharp’s ‘The other dimension of caring thinking’. Philosophy in Schools, 1(1), 15-21.
Cassidy, C., Marwik, H., Deeney, L., & Mclean, G. (2018). Philosophy with children, self-regulation and engaged participation for children with emotional behavioral and social communication needs. Emotional and Behavioral Difficulties, 1 (23), 1-38.
Davey, S. C. (2005). Creative, critical and caring engagements: philosophy through inquiry, creative engagements conference, thinking with children conference, Oxford.
Dombayci, M. A., Demir, M., Tarhan, S., & Bacanli, H. (2011) Quadruple thinking: Caring thinking. Procedia Social and Behavioral Science, 12, 552-561.
Fisher, R. (2005). Teaching Children to Think (2nd ed.). Cheltenham, UK: Nelson Thornes.
Jin Lee, Y. (2019). A Study on the relationship between childcare center teachers’ caring thinking and communication skills. Childcare & Education, 15 (6), 207-226.
Lipman, M. (1995). Caring as Thinking. Inquiry: Critical Thinking Across the Disciplines, 15 (1), 1-13.
Lipmann, M. (2003). Thinking in education. Cambridge: University Press.
Love, R. (2016). The case for philosophy for children in the English primary curriculum. Analytic Teaching and Philosophical Praxis, 36 (1), 8- 25.
Lyle, S., & Williams, J. (2012). Dialogic practice in primary schools: How primary
head teachers plan to embed philosophy for children in to the whole school. Educational Studies, 38 (1), 1-12.
Pohl, M. (2002). Infusing thinking into the middle years: English, performing & visual arts & LOTE: A Resource book for teachers. Cheltenham, Vic.: Hawker
Brownlow Education.
Sharp, A. (2007). Education of the emotions in the classroom community of inquiry. Gifted Education International, 22 (2), 1-11
Spord, T. (2001). Philosopical discussion in moral education: The community of ethical inquiry. New York: Routledge.
Srivastava, R., & Joshi, S. (2014). Relationship between self-concept and self-esteem in adolescents. International Journal of Advanced Research, 2 (2), 36-43.
Topping, K., & Trickey, S. (2014). The role of dialog in philosophy for children.
Educational Research, 63, 69-78.
Vansieleghem, N., & Kennedy, D. (2011). What is philosophy for children, what is philosophy with children after Matthew Lipman. Philosophy of Education, 45 (2), 171-182.