الگوی ساختاری قصد ترک خدمت و عملکرد شغلی مدیران براساس ذهن‌آگاهی: نقش میانجی فرسودگی هیجانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 1. کارشناسی‌ارشد، مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران

2 دانشیار، گروه علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی ساختاری قصد ترک خدمت و عملکرد شغلی مدیران براساس ذهن‌آگاهی با تأکید بر نقش میانجی فرسودگی هیجانی در میان مدیران دبیرستان‌های دورة دوم شهر اصفهان انجام گرفت. روش پژوهش به لحاظ هدف کاربردی، و از نظر نحوه گردآوری داده‌ها، توصیفی – همبستگی مبتنی بر مدل‌سازی معادلات ساختاری بود. جامعه پژوهش مدیران دبیرستان‌های دورة دوم شهر اصفهان به تعداد 399 نفر بودند که براساس جدول کرجسی و مورگان (1970) و به روش تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای، 205 نفر از آن‌ها انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه‌های ذهن‌آگاهی ترویجنز و همکاران (2015)، فرسودگی هیجانی مسلش و جکسون (1981)، قصد ترک خدمت لنتز (2004)، و عملکرد شغلی ناگیوئن، ترانگ و ناگیوئن (2012) بود. داده‌ها با به‌کارگیری آمار توصیفی (فراوانی، میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی آزمون کولموگروف اسمیرنوف، ضریب همبستگی پیرسون و مدل معادلات ساختاری تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان داد بین ذهن‌آگاهی با قصد ترک خدمت رابطة معکوس و با عملکرد شغلی رابطة مستقیم وجود دارد. بین فرسودگی هیجانی با قصد ترک خدمت رابطة مستقیم و با عملکرد شغلی رابطة معکوس وجود دارد. یافته‌های مدل‌سازی معادلات ساختاری نشان داد فرسودگی هیجانی در رابطة بین ذهن‌آگاهی و عملکرد شغلی مدیران نقش میانجی دارد. با توجه به نتایج، مسئولان آموزش و پرورش با برگزاری کارگاه‌های آموزشی ذهن‌آگاهی می‌توانند، ضمن کاهش فرسودگی هیجانی مدیران زمینة کاهش قصد ترک خدمت و بهبود عملکرد شغلی آن‌ها را فراهم کنند.

کلیدواژه‌ها


آقاجان‌پور چهارده، فاطمه، و رضایی کلیدبری، حمیدرضا (1393). نقش مبادلة رهبر -پیرو در تمایل به ترک خدمت کارکنان دانشگاه. علوم مدیریت ایران، 9(36)، 119-101.
ارشدی، نسرین، و پیریایی، صالحه (1393). نقش تعدیل‌کنندة صفت شخصیتی وجدانی بدن در رابطة بین فرسودگی عاطفی و عملکرد شغلی. مشاورة کاربردی، 4(2)، 36-19.
اسکندری، افسون (1390). رابطة استرس شغلی و سلامت سازمانی با عملکرد مدیران مدارس شهرستان‌ مرودشت در سال تحصیلی 90-89. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، رشتة مدیریت آموزشی، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت.
اشرفی، علی (1395). تبیین نقش تعدیل‌کنندگی ذهن‌آگاهی درارتباط بین آموزش ضمن خدمت و عملکرد کارکنان اداره کل زندان‌های استان فارس. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، رشتة مدیریت دولتی - منابع انسانی، دانشگاه پیام نور شیراز.
اشرفی، مرتضی، و کریمی، فریبا (1396). رابطة خودکارآمدی، فلات‌زدگی شغلی، تعهد سازمانی، درهم‌بافتگی شغلی با قصد ترک خدمت در مدیران دورة اول متوسطه شهر اصفهان. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد مدیریت آموزشی، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان (خوراسگان).
بابایی نادینلویی، کریم، میکاییلی منیع، فرزانه، پزشکی، هانا، بافنده، حسن، و عبدی، حنانه (1396). رابطة ذهن‌آگاهی و فراهیجان در پیش‌بینی تنظیم هیجانی- شناختی پرستاران تازه‌کار. پرستاری ایران، 30(105)، 22-11.
خلعتبری، جواد (1395). رابطة تناسب شغلی مدیران و عملکرد آن‌ها در مدارس مقاطع مختلف تحصیلی شهر رودسر. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 10(34)، 220-207.
راستگو، ناهید، حرفهدوست، منصور، و خیرجو، اسماعیل (1395). اثربخشی آموزش گروهی ذهن‌آگاهی بر فرسودگی شغلی، رضایت شغلی و برخی نشانگان آسیب‌شناسی روانی معلمان. راهبردهای شناختی در یادگیری، 4(7)، 198-179.
سلاجقه، سنجر، هادی‌فر، زهرا، و مهدیزاده، سمانه (1395). بررسی رابطة فرسودگی شغلی با تمایل به ترک خدمت در دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان. مطالعات مهندسی صنایع و مدیریت، 2(2)، 102-92.
شکاری، حمیده، فلاحتی، محمد، و بهزادپور، شهلا (1396). بررسی تمایل به ترک خدمت کارکنان: تأملی بر تأثیر فرسودگی هیجانی. پنجمین کنفرانس بین‌المللی اقتصاد، مدیریت، حسابداری، با رویکرد ارزش‌آفرینی، شیراز، مؤسسة آموزشی مدیران خبرة نارون.
شمس، ثریا (1396). رابطة مهارت‌های تنظیم هیجان و ذهن‌آگاهی با فرسودگی شغلی معلمان ابتدایی شهر تبریز. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، رشتة روان‌شناسی تربیتی، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه تبریز.
صادقی، مسعود، رادمهر، پروانه، و شهبازی راد، افسانه (1395). نقش دیسترس اخلاقی و فرسودگی شغلی در پیش‌بینی تمایل به ترک شغل پرستاران. مجلة دانشکدة پرستاری و مامایی ارومیه، 14(10)، 874-867.
طاهرلو، ثریا، فضل‌زاده، علیرضا، صنوبر، ناصر، و فاریابی، محمد (1396). تأثیر تناسب شخص – شغل بر تمایل به ترک خدمت و بهبود کیفیت شغلی با تأکید بر نقش دلبستگی شغلی: شواهدی از صنعت کارگزاری. مدیریت فرهنگ سازمانی، 15(2)، 269-249.
عباسی، احد (1393). رابطة ویژگی‌های شخصیتی و رهبری با عملکرد شغلی مدیران مدارس شهر زرقان. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی
کاظمی، علی، بهبودی، محمدرضا، و عباسپور، صدیقه (1393). مفاهیم و مبانی نظری ماندگاری و ترک خدمت کارکنان. همایش بین‌المللی مدیریت، تهران مؤسسة صفیران فرهنگی مبین.
گلپرور، محسن، نیری، شیرین، و مهداد، علی (1387). رابطة استرس، فرسودگی هیجانی و رفتارهای انحرافی سازمانی در شرکت سهامی ذوب آهن: شواهدی برای مدل استرس فرسودگی (عدم تعادل) جبران. یافته‌هاینودرروان‌شناسی، 2(8)، 34-19.
گلپرور، محسن، و جعفرپور، زهرا (1394). نقش تعدیل‌کنندة سرمایة روان شناختی در رابطة تعارض کار- خانواده با فرسودگی هیجانی. مجلة شخصیتوتفاوت‌هایفردی، 4(7)، 121-94.
گلپرور، محسن، و حسین‌زاده، خیرالله (1390). الگوی ارتباط عدم تناسب فرد - شغل با فرسودگی هیجانی و تمایل به ترک خدمت: شواهدی برای الگوی استرس- نامتعادلی– جبران. روان‌شناسی کاربردی، 5(1)، 56-41.
گلپرور، محسن، و عبدلی، فهیمه (1394). رویکرد شبه‌آزمایشی به تأثیر ادراک بی‌عدالتی ترکیبی (منظور ترکیب عدالت توزیعی، رویه‌ای و تعاملی) براساس، فرسودگی و عملکرد. مددکاری اجتماعی، 4(2)، 16-4.
مرادی، مهدی، لاری دشت بیاض، محمود، خاکساری، نادر، و مرندی، زکیه (1395). رابطة بین اخلاق، رضایت شغلی و تعهد سازمانی با ترک خدمت حسابرسان. اولین کنفرانس ملی نقش حسابداری، اقتصاد و مدیریت.
مرتضوی، سعید، ساغروانی، سیما، و کارشکی، حسین (1390). تنظیم تأثیر هیجانات وگرایش به کار به عنوان ارزش بر فرسودگی هیجانی کارکنان. مجلة چشم‌انداز مدیریت دولتی، 2(8)، 121-99.
نجفی، مینا، مفیدی، فرخنده، و احقر، قدسی (1394). رابطة سبک‌های مقابله‌ای و فرسودگی شغلی با عملکرد شغلی مدیران مراکز پیش از دبستان. مجلة مطالعات پیش‌دبستان و دبستان، 1(2)، 54-34.
Andrews, M. C., Kacmar, K. M., & Kacmar, C. (2014). The mediational effect of regulatory focus on the relationships between mindfulness and job satisfaction and turnover intentions. Career Development International, 19(5), 494–507.
Baer, R. A., Smith, G. T., Hopkins, J., Krietemeyer, J., & Toney, L. (2006). Using selfreport assessment methods to explore facets of mindfulness. Assessment,13(1), 27-45
Chaskalson, M. (2011). Themindful workplace: Developing resilient individuals and resonant organizations with MBSR. Oxford, United Kingdom: Wiley.
Chen, M. L,. Su, Z., Lo, C., Chiu,Ch., Hu, Y., Shieh, T., & Lee, H. )2014(. An empirical study on the factors in fluencing the turnover intention of dentists in hospital’s in Taiwan. Dental Sciences, 9, 332-344.
Dane, E., & Brummel, B. J. (2013). Examining workplace mindfulness and its relations to job performance and turnover intention. Human Relations, 67(1), 105–128.
Hülsheger, U. R., Alberts, H. J. E. M., Feinholdt, A., & Lang, J. W. B. (2012). Benefits of mindfulness at work: the role of mindfulness in emotion regulation, emotional exhaustion, and job satisfaction. Applied Psychology, 98, 310–325.
Hyland, P., Lee, A., & Mills, M. (2015). Mindfulness at work: A new approach to improving individual and organizational performance. Industrial and Organizational Psychology, 8(4), 576–602.
Lentz, E. (2004). The link between the career plateau and mentoring: Addressing the empirical gap. Doctoral Dissertation.University of South Florida.
Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Organizational Behavior, 2(2), 99-113.
Mulki, J. P., Jaramillo, F., & Locander, W. B. (2006). Emotional exhaustion and organizational deviance: Can the right job and a leaders’ style make a difference?. Business Research, 59(12), 1222-1230.
Nguyen, T. D., Trang, T., & Nguyen, M. (2012). Psychological capital, quality of work life and quality of life of marketers: Evidence from Vietnam. Macro-Marketing, 32(1), 87-95.
Pardo Linares, P. J. )2011(. Job satisfaction, organization commitment, occupational commitment, turnoverintent and leadership style of tissue bank employees. Minneapolis: Capella University.
Reb, J., Narayanan, J., & Chaturvedi, S. (2014). Leading mindfully: two studies on the influence of supervisor trait mindfulness on employee well-being and performance. Mindfulness, 5(1), 36–45.
Reb, J., Narayanan, J., Chaturvedi, S., & Ekkirala, S. (2016). The Mediating role of emotional exhaustion in the relationship of mindfulness with turnover intentions and job performance. Mindfulness, 8(3), 707-716.
Shapiro, S. L., Carlson, L. E., Astin, J. A., & Freedman, B. (2006). Mechanisms of  mindfulness. Clinical Psychology, 62(3), 373-386.
Truijens, S., Nyklíček, I., Son, J., & Pop,V. )2015(. Validation of a short form Three Facet Mindfulness Questionnaire (TFMQ-SF) in pregnant women. Personality and Individual Differences, 93, 118–124.
Wang, X., Liao, J., Xia, D., & Chang, T. (2010). The impact of organizational justice on work perfor- mance: mediating effects of organizational commitment and leader-member exchange. Manpower, 31(6), 660-677.
White, N. )2014(. Mechanisms of mindfulness: Evaluating theories and proposing a model. Master Thesis, Victoria University of Wellington.