شناسایی و رتبه بندی چالش های رشتۀ آموزش جغرافیا در دانشگاه فرهنگیان (پس از اولین دوره فارغ التحصیلی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد گرمسار، گرمسار، ایران

3 دانشجوی دکتری کارآفرینی- گرایش توسعه، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین، قزوین، ایران

چکیده

رشد و توسعة هر جامعه و بخش­های آن مرهون برنامـه­ریـزی، بررسی مسـائل و چالش­های موجود و ارائـة راهکار برای رفع نیازهای جدیدی است که در اثر تغییرات اقتصادی، اجتماعی و فناوری ایجاد می‌شود. در این میان، نظام‌های آموزشی به ویژه آموزش عالی، نیز برای حفظ بقا و دستیابی سریع و آسان به اهداف خود، نیازمند بررسی وضعیت موجود و شناسایی چالش­های احتمالی است. هدف پژوهش حاضر، شناسایی و رتبه­بندی مهم‌ترین چالش­های رشتۀ آموزش جغرافیا در دانشگاه فرهنگیان است. پژوهش از نظر هدف، کاربردی است و با روش پیمایشی انجام گرفته است. جامعة پژوهش متشکل از اعضای هیئت عملی/ مدرسان و دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان در استان‌های تهران و البرز بود که در دو مرحله به صورت قضاوتی و کل‌شمار بررسی شدند. ابزار پژوهش مصاحبه و پرسشنامۀ محقق‌ساخته بود. روایی و پایایی پرسشنامه با روش روایی صوری و با محاسبة آلفای کرونباخ تأیید شد. نتایج پژوهش چالش‌های رشتۀ آموزش جغرافیا را در چهار بُعد آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و فوق برنامه، و بُعد ساختاری- اداری نشان داد و رتبه­بندی چالش­ها از نظر اعضای هیئت علمی/ مدرسان و دانشجومعلمان نشان داد به ترتیب، چالش‌های ساختاری- اداری، آموزشی، پژوهشی، و فرهنگی و فوق برنامه، مهم‌ترین چالش­های این رشته از نظر دانشجومعلمان بود و از نظر اعضای هیئت عملی/ مدرسان چالش‌های ابعاد ساختاری- اداری، پژوهشی، آموزشی، و فرهنگی و فوق­برنامه به ترتیب، مهمترین چالش‌های رشتة آموزش جغرافیا بودند.

کلیدواژه‌ها


افراخته، حسن (1395). تحول جغرافیا به عنوان علمی میان‌رشته­ای. مطالعات میان‌رشته­ای در علوم انسانی، (8)2، 132- 119.
چوبینه، مهدی (1376). آموزش جغرافیا، راهی نو با مشکلاتی بسیار. رشد آموزش جغرافیا، 4، 46-43.
سحرخیز، علی،  صفری، احمدرضا، نبوی، سید صادق، و اجاقلو، کمال و همکاران (1396). روایتی از کیفیت دانشگاه فرهنگیان، کارنامۀ 96-1392. تهران: انتشارات دانشگاه فرهنگیان. 
شریف­زاده، فتاح (1390). ضرورت بازشناسی نظام آموزش عالی و نقش آن در توسعة علمی و اجتماعی کشور: پژوهشی دربارة دورة کارشناسی رشتة مدیریت دولتی دانشگاه­ها و مراکز آموزش عالی کشور. جامعه­پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 2(1)، 112-79.
شریفی نجف­آبادی، رسول (1397الف). مقایسۀ تطبیقی برنامه­های درسی تربیت معلم قدیم با دانشگاه فرهنگیان.رشد آموزش جغرافیا، 121، 55-49.
شریفی نجف­آبادی، رسول (1397ب). آموزش جغرافیا در مدارس ایرانی خارج از کشور. رشد آموزش جغرافیا، 120، 26-22.
علیزاده، امید (1396). آسیب‌شناسی نظام آموزش عالی ایران در چارچوب حفره‌های حکومت. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد جغرافیای سیاسی، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران.
فراستخواه، مقصود (1391). برنامه­ریزی آموزش عالی و چالش­های میان‌رشته­ای‌شدن. مطالعات برنامه­ریزی آموزشی، 1(1)، 79- 55.
فریدونی، سمیه (1396). گسترش کمّی آموزش عالی با تأکید بر پیامدهای اجتماعی؛ نظریه‌ای داده‌‌بنیاد. پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش عالی، 23(4)، 96-69.
قارون، معصومه (1393). سیاست­های گسترش آموزش عالی در سال­های اخیر: توسعۀ ظرفیت یا اتلاف منابع؟. فرایند توسعه و مدیریت، 27(2)، 28-3.
کتابی، محمود (1379). بررسی و تحلیل برخی شاخص­‌های آموزش عالی ‌در مورد دانشگاه اصفهان‌. مطالعات و پژوهش­های دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، شماره‌‌های20 و 21، 90-65.
کریمی، صدیقه، نصر، احمدرضا، و شریف، مصطفی (1393). الزامات و چالش‌های طراحی برنامة درسی آموزش عالی با رویکرد جامعۀ یادگیری. مطالعات برنامۀ درسی آموزش عالی، 4(8)، 126- 89.
مرادی، صباح (1383). آسیب­شناسی آموزش جغرافیا. رشد آموزش جغرافیا، 68، 9-3.

Estives, M. (2015). Citizenship education- what geography teachers think on the subject and how they are involved?.  Procedia - Social and Behavioral Sciences, 191(2), 447-451.

Gerber, R. (2009). Geographical education. Geography, Available at https://www.eolss.net/Sample-Chapters/C01/E6-14-01-03.pdf. International Handbook on Geographical Education. www.springer.com
Lambert, D., & Morgan, J. M. (2010). Teaching geography 11-18 a conceptual approach. Open University Press.
Reinfried, R., & Hertig, Ph. (2013). Geographical education: How human- environment-society processes work. Encyclopedia of Life Support Systems (EOLSS) & www.geoeduc.ch › files_publi (pp. 1-21).
Sergeren, A. (2012). Mapping geographical education in Canada: Elementary and secondary curriculum across Canada. Review of International Geographical Education, 2(1), 118-137.