سنجش وضعیت هویت ایرانی- اسلامی دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان و ارائة الگویی برای آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری فلسفة تعلیم و تربیت، گروه علوم تربیتی، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه علوم تربیتی، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران

3 استاد، گروه علوم تربیتی، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش، بررسی وضعیت هویت ایرانی- اسلامی دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان و ارائة الگویی برای آن است. طرح پژوهش حاضر آمیخته است. ابزار پژوهش در بخش کمّی، پرسشنامة محقق‏ساخته است که روایی محتوایی آن توسط صاحبنظران و ضریب نسبی CVR، تأیید شد. پایایی با آلفای کرونباخ، برابر با 91/0 به‌دست آمد. جامعة آماری دانشجومعلمان شهر تهران به تعداد 2833 نفر بودند که با روش نمونه‏گیری طبقه‏ای 348 نفر به پرسشنامة هویت ایرانی- اسلامی پاسخ دادند. در تحلیل آماری داده‏ها آزمون تی تک‏نمونه‎ای به‌کار گرفته شد. یافته‏ها حاکی از آن بود که گویه‎‏های جاگرفته در مبانی فلسفی، در هفت گویه که دربردارندة مؤلفه‏های تعلق به میهن، آثار ملی، لباس ملی، خودکفایی و اخلاقیات است، ضعف‏هایی در دانشجومعلمان وجود دارد. در روش سنتزپژوهی، جامعة آماری شامل همة مقالات علمی معتبر در زمینة هویت ایرانی-اسلامی بوده که با توجه به جست‌وجوی مرتب در پایگاه‏های اطلاعاتی، براساس شاخص‏های مورد نظر، 1075 مقاله شناسایی و در نهایت براساس معیارهای خروج تعداد 225 پژوهش برای تحلیل نهایی انتخاب شد. برای فراهم‌کردن اطلاعات مورد نیاز، کاربرگ طراحی‌شده توسط پژوهشگران به‌کار گرفته شد. برای تحلیل یافته‏ها از الگوی شش‌مرحله‏ای سنتزپژوهی روبرتس با روش‏های کدگذاری باز استفاده شد. طبق یافته‏ها از پرسش اول پژوهش؛ الگوی هویت ایرانی- اسلامی مشتمل بر مبانی، اصول و روش براساس ابعاد سه‏گانة انسان‏شناختی، معرفت‏شناختی و ارزش‏شناختی ارائه شد.

کلیدواژه‌ها


امیدوار، احمد، و صارمی، علی‌اکبر (1381). اعتیاد به اینترنت. تهران: انتشارات تمرین.
امینی، ابراهیم (1384). اسلاموتعلیموتربیت. قم: بوستان کتاب قم.
آل رسول، سوسن، و بردابرد، پروین (1390). مفهوم‏شناسی عبرت در قرآن کریم. فدک سبزواران، 2(9)، 50-35.
باقری دولت‏آبادی، علی، و زارعیان جهرمی، فرج‌الله (1392). تأثیر فضای مجازی بر هویت و همبستگی ملی. مطالعات راهبردی بسیج، 16(60)، 182-149.
باقری، خسرو (1389). درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران. جلد اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
باقری، خسرو (1390). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. جلد اول، چاپ 26، تهران: انتشارات مدرسه.
بذرافشان، جواد، و رفیعی کته تلخ، عیسی (1392). بررسی تأثیر فضای مجازی بر هویت دینی جوانان روستایی (مطالعة موردی: دهستان بالارخ تربت حیدریه). مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 10(17)، 22-1.
برقی، رسول، و مستانه، یداله (1397). تأثیر فضای مجازی بر تربیت اسلامی دانش‌آموزان. ره‏آورد نور، 17(63)، 45-35.
بهشتی، سعید، و رشیدی، شیرین (1392). اصول تربیت عقلانی بر مبنای سخنان امام رضا (ع). پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 1(18)، 67-51.
التیامی‏نیا، رضا، و حسینی، علی (1394). هویت، فرهنگ و سبک زندگی اسلامی در عصر جهانی‌شدن. مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، 3(5)، 142- 109.
جعفری، محمدتقی (1390). قران نماد حیات معقول. قم: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
جمعی از محققان (1390). مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران. تهران: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
خاوری، فرهاد (1393). بررسی رابطة بین هوش فرهنگی و هویت ایرانی- اسلامی دانش‌آموزان سال چهارم مقطع متوسطة ناحیة یک آموزش و پرورش شهر همدان در سال تحصیلی 92-1391. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشگاه بوعلی سینا.
دائی‏زاده جلودار، امین (1394). بررسی برخی عوامل و روندهای سیاسی مؤثر بر ساخت‌یابی هویت اسلامی – ایرانی (در دوران معاصر). جامعه‏پژوهی فرهنگی، 6(3)، 52-23.
ربانی، جعفر (1381). هویت ملی. چاپ اول، تهران: انتشارات انجمن اولیا و مربیان.
رضایی ‏اصفهانی، محمدعلی، و نجفی جزه‌ای، حمید (1393). تربیت عبادی از منظر قرآن. قرآن و علم، 8(14)، 120-85.
رهبری، مهدی، بلباسی، میثم، و قربی، سید محمدجواد (1393). هویت ملی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران. مطالعات ملی، 16(1)، 66-45.
زند وکیلی، معصومه (1395). بررسی تطبیقی هویت انسان در مکاتب پست‌مدرن و اسلام با تأکید بر آرای ژان فرانسوا لیوتار و مرتضی مطهری. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشگاه الزهرا تهران.
زهیری، علی‌رضا (1381). انقلاب اسلامی و هویت ملی. قم: انجمن معارف اسلامی ایران.
سبحانی‏نژاد، مهدی، و امیری، زهرا (1392). چارچوب مفهومی هویت ایرانی-اسلامی- ملاحظات عملی تعمیق آن در نظام دانشگاهی. فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 8، 436-413.
سعوه، مولود (1389). بررسی میزان تأکید کتاب‏های فارسی، تاریخ، تعلیمات اجتماعی دورة راهنمایی بر هویت ایرانی- اسلامی. پایان‏نامة کارشناسی‌ارشد، دانشگاه بوعلی سینا.
سمیعی اصفهانی، علیرضا، و رفیعی قهاره، ابوذر، و نوری، نسیبه (1394). بازشناسی ابعاد، مؤلفه‏ها و تهدیدات هویت ایرانی- اسلامی از منظر امام خمینی و رهبری. مطالعات انقلاب اسلامی، 12(42)، 44-27.
سیدباقری، سیدکاظم (1394). آسیب‏شناسی هویت و راه‏های برون‏رفت از منظر اندیشة اسلامی. سومین کنفرانس ملی توسعة پایدار در علوم تربیتی و روان‌شناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران.
شایگان، داریوش (1381). افسون‌زدگی جدید هویت چهل‌تکه و تفکر سیار. ترجمة فاطمه ولیانی، چاپ سوم، تهران: انتشارات فرزان‌روز.
شریعتی، علی (1361). مجموعة آثار شمارة 27، بازشناسی هویت ایرانی- اسلامی. تهران: سپیده باوران.
شکوهی، غلامحسین (1395). اصول و مبانی آموزش و پرورش. مشهد: آستان قدس رضوی.
شمخانی، اژدر، نورعلیان، یاور، عاشوری، مظاهر، و و مالمیر، سعید (1393). اصول و روش‏های تربیتی از دیدگاه امام خمینی (ره). بصیرت و تربیت اسلامی، 11(29)، 136-113.
صفـوی، امان‌الله (1380). کلیات روش‏ها و فنون تدریس. چاپ نهم، تهـران: انتشارات معاصــر.
علم‌الهدی، جمیله (1387). تبیین فلسفة تعلیم و تربیت رسمی در اسلام، طرح تدوین سند ملی آموزش و پرورش. کمیته مطالعات نظری.
فکوهی، ناصر (1379). نگاهی انسان‏شناختی به اسطوره‏شناسی سیاسـی جـشن نـوروز. مجموعه مقالات نخستین همایش نوروز، گروه مردم‏شناسی آیینی پژوهشکدة مردم‏شناسی، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور، پژوهشکده مردم‏شناسی.
قاسمی، مرضیه (1395). فضای مجازی؛ فرصت‌ها و چالش‌های هویت دینی در بین جوانان ایرانی. دین و رسالت، 12(10-11)، 27-7.
قیومی، عباس‏علی، و انصاری، محمدرضا (1391). سنجش وضعیت مؤلفه‏های هویت ایرانی-اسلامی در میان دانشجویان و ارائة راهکارهای مدیریتی جهت ارتقای آن. مدیریت فرهنگی، 6(18)، 48-23.
کاوسی، اسماعیل، و حسین‌زادگان، زهره (1390). حفظ هویت ایرانی - اسلامی در فرایند جهانی‌شدن. مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 2(3)، 62-37.
گل‌محمدی، احمد (1392). جهانی‌شدن، فرهنگ، هویت. تهران: نشر نی.
لعل‏علیزاده، محمد (1394). بررسی تأثیر فضای سایبر و هویت دانشجویان. مطالعات افکار عمومی، 4(15)، 214-189.
محمدبخش، بهمن، حبی، اکرم، و قریشی، فردین (1390). جهانی‌شدن و هویت ملی دانشجویان دانشگاه تبریز. رفاه اجتماعی، 11(43)، 34-7.
محمدی، غلامرضا (1389). بررسی رابطة بین سبک‌های تربیتی خانواده و هویت ایرانی- اسلامی دانش‌آموزان دورة پیش‌دانشگاهی شهر کرمانشاه در سال تحصیلی 89-88. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشگاه بوعلی سینا.
محمودی، محمد (1393). مطالعةتطبیقیعناصرهویتایرانی-اسلامیدراندیشةسیاسیشهیدمطهریودکترشریعتی. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشگاه امام صادق (ع)، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی.
مطهری، مرتضی (1391). فطرت. چاپ 24، تهران: صدرا.
معمار، ثریا، عدلی‏پور، صمد، و خاکسار، فائزه (1391). شبکه‏های اجتماعی مجازی و بحران هویت (با تأکید بر بحران هویتی ایران). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 1(4)، 176-155.
میرحیدری، مریم‌السادات؛ غفوری، محبوبه، و بیرانچلو، عبداله (1393). ارزیابی مؤلفه‌های هویت ایرانی- اسلامی و انقلابی در وب‌سایت‏های دانشگاه‏های دولتی تهران. فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 4(2)، 198-179.
میرساردو، طاهره، کاوسی، اسماعیل و ابراهیم‌زاده، رمضان (1387). بررسی عوامل اجتماعی- فرهنگی مؤثر بر بحران هویت جوانان. پژوهش‏نامة علوم اجتماعی، 2(1)، 100-77.
نوابخش، مهرداد، و نیکوکار، مستانه سادات (1390). جهانی‌شدن و بحران هویت جوانان». مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 2(3)، 110-89.
هوشیار، محمدباقر (1335). اصول آموزش و پرورش. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
Badaoui, Kh., Lebrun, A. M., Su, Ch-Je. & Bouchet, P. (2018). The influence of personal and social identity on the clothing consumption of adolescents. Administrative Sciences, 35, 65–78.
Fearon, J. D‌. (1999). What‌ is identity (as we now use the word)?. Department of Political Science: Stanford University Press.
Seomun, J., Park, J., Geem, Z. W., & Lee, H. J. (2018). Religion and depression in South Korea: A comparison between Buddhism, Protestantism, and Roman Catholicism. Religions, 9(1), 2-17.