طراحی مدلی برای توانمندسازی معلمان دورة ابتدایی براساس رویکرد درس‌پژوهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی درسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

2 دانشیار، گروه علوم تربیتی، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

3 استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشکدة علوم انسانی و تربیتی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف طراحی مدلی برای توانمندسازی معلمان دورة ابتدایی مبتنی بر رویکرد درس‌پژوهی انجام گرفته است. روش پژوهش از نوع کیفی بوده که در آن با تحلیل محتوای کیفی، داده­های حاصل از متن اسناد بالادستی و شیوه‌نامه­های آموزش و پرورش، نتایج پژوهش­های داخل و خارج کشور و متن مصاحبه با 13 نفر از مشارکت‌کنندگان تحلیل شد. فرایند نمونه­گیری به شیوة هدفمند بوده است. اعتباریابی مدل در طول فرایند پژوهش و مطابق با شیوه­های مطرح در پژوهش کیفی، از جمله سه­سوسازی داده، بازنگری تحلیل‌ها زیر نظر سایر پژوهشگران و مشارکت‌کنندگان، به‌کارگیری یادداشت­های میدانی پژوهشگر و رسیدن به اشباع داده­ها تأمین شده است. در تحلیل نهایی 235 مفهوم اولیه استخراج شد. درون‌مایه­های اصلی استخراج‌شده از تحلیل داده­ها نشان داد که عناصر اصلی مدل شامل فلسفه و چرایی توانمندسازی، هدف­ها، سطوح، موانع، عوامل تسهیل‌کننده، پیامدها و نتایج توانمندسازی مبتنی بر رویکرد درس‌پژوهی برای معلمان دورة ابتدایی است. نتایج نشان داد مدل تدوین‌شده متناسب با نظام آموزشی متمرکز کنونی از جنبة­ علمی می‌تواند زمینه‌ساز پژوهش­های دیگر در حوزة توسعة حرفه­ای معلمان و توانمندی آنان باشد و نیز از جنبة عملی می­تواند مورد استفادة سیاست­گذاران آموزشی، مدیران، معلمان قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


بختیاری، ابوالفضل، و مصدقی نیک، کبری (1395). درس­پژوهی (تدریس پژوهی)روش بهسازی فرهنگ تدریس. چاپ سوم، تهران: انتشارات آوای نور.
بنیادی، حجت­الله، فانی، علی­اصغر، و سیدجوادین، سیدرضا (1397). طراحی و تبیین الگوی شایستگی مدیران مدارس بر مبنای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و دیگر اسناد بالادستی. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 7(19)، 144-114.
بی­باک، اسماعیل، بخشایش، علیرضا، و برزگربفرویی، کاظم (1393). نقش ویژگی­های شخصیتی، کیفیت آموزشی و توانمندی فردی در نگرش به حرفة معلمی دانشجومعلمان. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 3(9)، 38-9.
جلالی­فر، لیلا (1391). بررسی عوامل مؤثر بر توانمندی معلمان مدارس ابتدایی شهر تهران. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، رشتة مدیریت آموزشی، دانشگاه الزهرا.
حبیب‌زاده، عباس (1393). اثربخشی درس‌پژوهی بر خودکارآمدی تصوری معلمان، دستاوردهای روان‌شناختی، 2(21)، 168-145.
حبیبی­آذر­، افسانه، و طالبی، بهنام (1397). اثربخشی رویکرد حل­مسأله در آموزش کارورزی بر ارتقای صلاحیت­های حرفه­ای. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 7(19)، 61-37.
حسین بگلو، کوروش، پیری، موسی، یاری، جهانگیر و رضایی، اکبر (1398)، طراحی آموزش چندرسانه‎ای مبتنی بر نظریة بار شناختی سوئلر و تعیین تأثیر آن بر درگیری تحصیلی و انتقال یادگیری درس ریاضی در فراگیران پایة سوم ابتدایی. پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 6(4)، 44 -31.
خاکباز، عظیمه‌السادات، فدایی، محمدرضا، و موسی­پور، نعمت­اله (1387). تأثیر درس‌پژوهی بر توسعة –حرفه‌ای معلمان ریاضی، تعلیم و تربیت، 24(94)، 146-123.
شبانی، راضیه، خورشیدی، عباس، عباسی، لطف­اله، و فتحی واجارگاه، کوروش (1397). ارائة الگوی شایستگی برای مدیران دورة ابتدایی آموزش و پرورش شهر تهران، مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 7(19)، 176-145.
عبدالمالکی، جمال، قنبری، سیروس، احمدی، محسن، حیدری سورشجانی، نسرین، و امانی، مرتضی (1397). نقش حرفه­گرایی معلمان در اثربخشی مدرسه. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 3(2)، 18-1.
 عبدالهی، بیژن، و صفری، اکرم (1395). بررسی موانع اساسی فراروی رشد حرفه­ای معلمان. نوآوری‌هایآموزشی، 2(15)، 134-99.
عرفانی، نصراله، شبیری، سیدمحمد، صحابت، انور، و مشایخی­پور، مصطفی (1395). اثربخشی دوره­های آموزش ­درس­پژوهی بر دانش و مهارت تدریس معلمان دورة ابتدایی. پژوهش در برنامه­ریزی درسی، 13(21)، 200-191.
علیجان نوده پشتگی، مجید، بهرنگی، محمدرضا، عبدالهی، بیژن، و زین‌آبادی، حسن (1397). مؤلفه­های اثربخشی رهبری آموزش و یادگیری کلاس درس در مدارس متوسطه، پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 6(2)، 80-65.
علی­نژاد، مرضیه، سیفی، محمد، قدسی، احقر، و بختیاری، ابوالفضل (1396). تأثیر آموزش علوم تجربی با رویکرد درس‌پژوهی بر خودکارآمدی ادراک‌شدة معلمان و نگرش دانش‌آموزان دورة اول متوسطه. تدریس‌پژوهی، 5(3)، 108-87.
کلانتری خاندانی، عزت‌اله (1395). نگاهی به توسعة حرفه­ای معلمان فکور و تبیین درس­پژوهی و فعالیت یادگیری، تربیت معلم فکور، 2(3)، 96-73.
گلابگیرنیک، بی­بی سارا (1392). بررسی تأثیر روش درس­پژوهی بر تفکر انتقادی دبیران در نواحی 1 و 4 و 6 مشهد. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد واحد ری.
معروفی، یحیی، و کرمی، زهره (1394). درس­پژوهی، رویکردی نوین در توسعة حرفه­ای معلمان. مجلة علومتربیتیدانشگاهشهیدچمراناهواز، 22(1)، 66-39.
ملکشاهی، محبوبه (1396). نقش خوش­بینی در توانمندسازی معلمان. مطالعات آموزشی مرکز مطالعات و توسعة آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارتش، 5(1)، ­62-50.
موسوی، سیدحسین، طالب­زاده نوبریان، محسن، میرلو، محمدمهدی، و اسدزاده، سمیه (1392). نقش مؤلفه­های هوش معنوی و توانمندسازی شناختی در ابعاد رفتار مدنی سازمانی. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 2(5)، 123-98.
موسوی، سیده ماهرخ، کیامنش، علیرضا، و اخوان تختی، مهناز (1397). بررسی پیشرفت تحصیلی با واسطة کیفیت آموزشی، درگیری تحصیلی، یادگیری به کمک همسالان و انگیزش تحصیلی (یک مطالعه در دو سطح دانش‌آموز و معلم). پژوهشدریادگیریآموزشگاهیومجازی، 5(4)، 24-9.
میرجلیلی، سیدمحمدعلی (1397). بررسی نقش توسعة حرفه­ای و توانمندسازی مدرسان دانشگاه فرهنگیان بر ادراک دانشجویان از کیفیت تدریس، مطالعة موردی دانشگاه­های فرهنگیان یزد. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 7(19)، 38-9.
نامداری­ پژمان، مهدی، قربانیان، پروین، بصیری، ایرج، و قنبری، سیروس (1396). اثربخشی برنامة درس‌پژوهی بر مهارت­های حرفه­ای معلمان شاغل در آموزش ­و ­پرورش استثنایی استان همدان. رویکردهای نوین آموزشی، 12(1)، 74-46.
وزارت آموزش و پرورش (1390). سند تحول بنیادین آموزش و پرورش.
Alsubaie, M.­­ A. (2016). Curriculum development: Teacher involvement in curriculum development. Education and Practice,7(9), 105-107.
Antoniou, P., & Kyriakides, L. (2015). The dynamic­ integrated approach to teacher professional development: Rationale and main characteristics. Teacher Development, 19(4), 535-552.
Bishop, J. L. & Verleger, M. F. (2013). The Flipped Classroom.A Survey of the Reaserch. 120th American Society for Engineering Education Annual Conference and Exposition, 30,1-18.
Cochran, S. M., & Villegas, A. (2014). Education, framing Teacher preparathion research: An over view of the Field, Part One Teachers Embrace the Japanese Education, 7(1), 7-20.
Dubin, J. (2010). Growing together: American art of lesson study. Education Digest, 75(6), 23-29.
Eurydice-Maria. K. & Darra, M. (2018). The planning of teaching in the context of lesson study: Research findings. International Education Studies, 11(2).67-82.
Fer, C., & Nellie, V. (2018). Lesson study: Professional Development (PD) for beginning and experienced teachers. Professional Development in Education, 46(5), 1-14.
Finefter, R. I., & Perry, H. L. (2016). Teacher diversity and the right to adaptable education in the­­ religiously-oriented school, Youth & Society. Available at: https://ssrn.com/abstract=2716954.
Lewis, C. (2002). Lesson study: A handbook of teacher-led instructional change. Philadelphia, PA: Research for Better Schools.
Lewis,C., Perry, R., Foster, D., Hurd, J., & Fisher, L. (2011). Lesson study: Beyond coaching. Educational Leadership, 69(2), 64-68.
Murata, A. (2011). Introduction: Conceptual overview of lesson study. In Hart, L., Alston, A., & Murata, A. (Eds.), Lesson study research and practice in mathematics education. New York: Springer.
Olson, J. C., White, P., & Sparrow, L. (2011). Influences of lesson study on teachers’ mathematics pedagogy. In Hart, L. C., Alston, A., & Murata, A. (Eds.), Lesson study research and practice in mathematics in education. New York: Springer.
Rekalidou, G., Karadimitriou, K., & Moumoulidou, M. (2013). Basic components of the implementation of the Lesson Study model in the practical training of four-year students of TEEP-DTU: collaboration reflection,feedback, observation. Conference of the Network of Practice Exercises in the Department of Early Childhood Education, on“ Improving the Education of Future Teachers in Crisis of Institutions: Proposals,Applications”. Alexandroupolis, 26-28 September.
Richter, D., Kunter, M., Klusmann, Ulüdtke, O., & Baumert, J. (2013). Professional development across the teaching career: Teachers’ uptake of formal and informal learning opportunities. Teaching and Teacher Education, 27(1), 116-126.
Ruth., E. F. (2005). An examination of Lessen Study as a Teaching Tool in U.S. Public Schools. Ashland University.
Sofos, A., & Darra, M. (2015). Models of learning planning: Comparative and interpretative assessment. Education Sciences, 1, 66-83.
Yoshida, M. (2005). An overview of lesson study. In Wang-Iverson, P., & Yoshida, (Eds). Building our understanding of lesson study, (3-15). Philadelphia, PA: Research for Better Schools.