نیازسنجی آموزش زیست‌محیطی دانش‌آموزان دورة دوم ابتدایی منطقة 16 شهر تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه زیست‌شناسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

3 کارشناسی ارشد محیط زیست، آموزگار منطقه ۳ آموزش‌ و پروش، تهران، ایران

چکیده

آموزش محیط زیست به عنوان فرایندی مادام‌العمر که بخش مهمی از آن در محیط مدرسه انجام می‌گیرد، در بهبود مشکلات محیط زیستی نقشی انکارناپذیر دارد. از این رو، پژوهش حاضر با هدف نیازسنجی آموزش محیط زیستی دانش‌آموزان دورة دوم ابتدایی انجام گرفت. پژوهش بر اساس هدف، از نوع کاربردی و براساس نحوة گردآوری داده‌ها توصیفی - پیمایشی بود. جامعة ­آماری شامل دانش‌آموزان پسر دورة دوم ابتدایی منطقة 16 شهر تهران­ بود. نمونة آماری با استفاده از جدول کرجسی و مورگانتعداد 154 نفر با روش خوشه‌ای انتخاب شدند. ابزار اندازه­گیری پرسشنامة استاندارد بود که روایی ابزار از طریق روایی صوری و پایایی آن­ از طریق ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد. نتایج نشان داد دانش‌آموزان دربارة ضرورت حفظ پوشش گیاهی، خطرات دفع ناصحیح زباله، ضرورت حفظ گونه‌های حیوانی، ضرورت مراقبت از درختان، خطرات آلودگی صوتی، آگاهی نسبتاً خوبی دارند؛ ولی نیازهای آموزشی آن‌ها دربارة کمبود منابع، فواید درختان در کاهش آلودگی صوتی و ضرورت تنوع زیستی است که اطلاعات کافی ندارند. 9/27 درصد علامت بازیافت را ندیده‌اند و دربارة مواد قابل بازیافت شناخت خوبی ندارند. 76 درصد علامت دوستدار لایة ازن بر روی محصولات را ندیده و به ضرورت وجودی آن نیز توجه ندارند. به طور کلی، نظام آموزشی توانسته در برخی موضوعات محیط زیستی آموزه‌هایی در اختیار دانش‌آموزان قرار دهد و باید برنامه‌ریزان آموزشی در این زمینه تمهیداتی بیندیشند.

کلیدواژه‌ها


برخوردار، بنفشه (1387). شناخت محیط زیست. جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
بشیری اسکویی،  فریبا، انصاری راد، پرویز (1392) نیازسنجی آموزش زیست محیطی دانش آموزان پسر مقطع ابتدایی شهر تهران، همایش ملی پژوهش‌های محیط زیست ایران.
تورانی، حیدر، و کرام‌الدینی، محمد (1382). جایگاه آموزش محیط زیست در نظام رسمی آموزش و پرورش کشور. همایش ملی تخصصی آموزش محیط زیست، تهران، سازمان حفاظت محیط زیست.
حجازی، یوسف، کرمی دارابخانی، رؤیا، حسینی، محمود، و رضایی، عبدالمطلب (۱۳۹۶). بررسی عوامل مؤثر بر رفتار محیط زیستی اعضای سازمان‌های مردم‌نهاد محیط زیستی استان تهران. محیط‌شناسی، 1(۴۳)، 30-17.
حیدری، عمران (1382). تدوین راهکارهای عملی در آموزش محیط زیست برای نسل جوان. همایش ملی تخصصی آموزش محیط زیست، تهران، سازمان حفاظت محیط زیست.
زمانی کوخالو، لیلا، زمانی کوخالو، مریم، و نوروزی، داریوش(1391). شناسایی نیازهای آموزشی خانوارهای منطقة 19 تهران براساس سرفصل موضوعات آموزشی محیط زیست. دومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت محیط زیست، تهران، دانشگاه تهران.
سعادتی، نیره، کریمی، داریوش، و منوری، سید مسعود (1393). بررسی نیازهای آموزشی زیست‌محیطی دانش آموزان استان خوزستان، علوم و تکنولوژی محیط زیست، 16(1)، 585-573.
شاهنوشی، مجتبی، و عبداللهی، عظیمه‌السادات (1386). تحلیلی بر فرهنگ زیست‌محیطی شهروندان اصفهانی و برخی عوامل مؤثر برآن، مجلة پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، 23(2)، 34-17.
شاه‌ولی، منصور، و استوار، سمانه (1388). بررسی آگاهی، نگرش معلمان و دانش‌آموزان مقاطع تحصیلی مدارس آموزشی جزیرة کیش برای تعیین نیازهای آموزشی زیست‌محیطی آنان. سازمان منطقة آزاد کیش.
شبیری، سیدمحمد، و عبدالهی، سهراب (1388). مفاهیم و کاربردها و نظریه‌ها در آموزش محیط زیست. تهران: انتشارات پیام نور.
صالحی، صادق، پازوکی‌نژاد، زهرا، و امامقلی، لقمان (1392). آموزش و پرورش و محیط زیست (نگرش، آگاهی و رفتارهای زیست‌محیطی دانش‌آموزان). مجلة علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز، 20(6)، 190-171.
عباس‌زادگان، سیدمحمد، و ترک‌زاده، جعفر (1389). نیازسنجی آموزشی در سازمان‌ها. چاپ اول، تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
عبداللهی، عظیمه‌السادات، و صادقی، حمیدرضا (1391). نیازسنجی آموزش زیست‌محیطی دانش‌آموزان پسر مقطع ابتدایی شهر اصفهان. مجلة علمی ترویجی آموزش محیط زیست و توسعة پایدار، 1(1)، 15-9.
قبادپور، مریم، برکت، غلامحسین، و فرخیان، فروزان (۱۳۹۵). نیازسنجی آموزش محیط زیستی معلمان هنرستان‌های اهواز. محیط زیست، ۵۷، 26-19.
 ندرلو، سمیه، و شمس، علی (1396). بررسی دانش و نگرش محیط‏ زیستی دانشجویان دانشگاه زنجان. علوم و تکنولوژی محیط زیست، 4(19)، 557-545.
هوشمندان مقدم‌فرد، زهرا، و شمس، علی (1396). عوامل مرتبط با میزان تلفیق آموزش‌های محیط زیستی و کشاورزی در برنامه‌های درسی مدارس توسط معلمان ابتدایی شهر زنجان. علوم و تکنولوژی محیط زیست، 2(19)، 199-189.
واحدی، مرجان، سلیمان‌نژاد، سمیه، و مرادی‌نژاد، همایون (1395). نیاز آموزشی حفظ محیط زیست زنان روستایی شهرستان ایلام. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 39، 136-122.
یعقوبی، جعفر (1382). بررسی میزان انعکاس موضوعات مربوط به محیط زیست در کتاب‌های درسی مقاطع تحصیلی ابتدایی، راهنمایی و متوسطه. نخستین همایش ملی تخصصی آموزش محیط زیست در ایران، 103-111.
Budak, D. B., Budak, F., Zaimoglu, Z., Kekec, S., & Sucu, M. Y. (2005). Behaviour and attitudes of students towards environmental issues at faculty of agriculture, Turkey. Applied Sciences, 5(7), 1224-1227.‏
Cobbinah, P. B., & Korah, P. I. (2016). Religion gnaws urban planning: the geography of places of worship in Kumasi, Ghana.  Urban Sustainable Development, 8(2), 93-109.‏
Eilam., E., & Trop, T. (2012). Environmental attitudes and environmental behavior-Which is the horse and which is the cart?. Sustainability, 4, 2210-2246.
Haşıloğlu, M. A., Keleş, P. U., & Aydın, S. (2011). Examining environmental awareness of students from 6th, 7th and 8th classes with respect to several variables: “sample of Agri city”. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 28, 1053-1060.‏
Knobloch, N. A., & Martin, R. A. (2000). Agricultural awareness activities and their integration into the curriculum as perceived by elementary teachers. Agricultural Education, 41(4), 15-26.
Kopnina, H. (2010). Kids and cars: Environmental attitudes in children. Transport Policy, 18(4), 573-578.
Kopnina, H. (2011). Applying the new ecological paradigm scale in the case of environmental education: Qualitative Analysis of the Ecological Worldview of Dutch Children. Peace education and Social Justice, 5(3), 374- 388.
Sindhu, P., & Singh, S. (2014). A Study of Awareness towards Environmental Education among the Students at Secondary Level in Gurgaon District. Scientific and Research Publications, 4(1), 1-4.