اثربخشی آموزش نیرومندی‌های منشی بر بهزیستی روان‌شناختی و تاب‌آوری نوجوانان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد روان‌شناسی‌تربیتی، دانشگاه ‌شهید ‌بهشتی، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی برنامة آموزش نیرومندی‌های منشی بر بهزیستی روان‌شناختی و تاب‌آوری در گروهی از دانش‌آموزان پسر انجام شد. در این پژوهش شبه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل غیر معادل، 30 دانش‌آموز پسر 12ساله در مدارس غیر دولتی منطقة 3 شهر تهران در سال تحصیلی (1400-1399) با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. شرکت‌کنندگان قبل و بعد از آموزش به نسخة کوتاه مقیاس بهزیستی روان‌شناختی (ریف،1980) و نسخه ۲۸ سؤالی تاب‌آوری کودک و نوجوان انگار و لیبنبرگ (2009) پاسخ دادند. برنامة آموزش نیرومندی‌های منشی در 10 جلسة یک‌ساعته به شیوة گروهی برای گروه آزمایش اجرا شد. نتایج تحلیل کواریانس چندمتغیری نشان داد برنامة آموزش نیرومندی‌های منشی در افزایش پذیرش خود، روابط مثبت با دیگران، زندگی هدفمند و رشد فردی و تاب‌آوری در دانش‌آموزان گروه آزمایش به‌طور معنا‌داری مؤثر بود. در مجموع، یافته‌های این بررسی نشان داد برنامة آموزش نیرومندی‌های منشی از طریق تقویت فضایلی مانند خرد، دلیری، انسانیت، عدالت، میانه‌روی و تعالی و توانمندی‌های شناختی و رفتاری مانند خلاقیت، کنجکاوی، وسعت دید، شجاعت، صداقت، شور و شوق، مهربانی، هوش اجتماعی، کار گروهی، عدالت، خودنظم‌دهی، ستایش زیبایی، قدرشناسی، امید، معنویت و... در تحقق ایدة بهزیستی و ایمن‌سازی روانی دانش‌آموزان به‌طور تجربی مؤثر است.. بر این اساس، برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاهی در زمینة بهبود و تقویت نیرومندی‌های منشی به‌منظور افزایش بهزیستی روان‌شناختی و تاب‌آوری در نوجوانان توصیه می‌شود.

کلیدواژه‌ها


اعرابیان، اقدس، و ابوالمعالی، خدیجه (1397). تبیین روابط ساختاری بین توانایی حل مسأله، تاب‌آوری و فرسودگی‌تحصیلی در دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 7(1)،  163-140.
بیانی، علی‌اصغر، محمدکوچکی، عاشور، و بیانی، علی (1387). روایی و پایایی مقیاس بهزیستی روان‌شناختی ریف. روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 14(2)، 151-146.
جباری، مهسا، شهیدی، شهریار، پناغی، لیلی، و مظاهری، محمدعلی (1398) مطالعه کیفی تعریف توانمندی‌های منشی نوجوانان در جامعة‌ ایرانی. پژوهش در سلامت روان‌شناختی، 13(2)، 80-64.
جباری، مهسا، شهیدی، شهریار، و موتابی، فرشته (1393). اثربخشی مداخلة مثبت‌نگر گروهی در کاهش نگرش‌های ناکارآمد و افزایش میزان شادکامی دختران نوجوان. روان‌شناسی بالینی، 6(2)، 74-65.
حسین‌ثابت، فریده، جوبانیان، فرحناز، و فرحبخش، کیومرث (1393). اثربخشی آموزش مبتنی بر روان‌شناسی مثبت‌نگر بر تاب‌آوری و کنترل خشم در دانش‌آموزان دختر دورة متوسطه شهر یزد. پژوهش‌های مشاوره، 52، 23-5.
خدابخشی کولایی، آناهیتا، شاهی، عبدالستار، نویدیان، علی، و مصلی‌نژاد، لیلی (1394). اثربخشی آموزش برنامه والدگری مثبت به مادران کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی در کاهش مشکلات برونی‌سازی کودک. اصول بهداشت روانی، 17(3)، 43-37.
سوری، حسین، حجازی، الهه، و سوری‌نژاد، محسن (1393). رابطة تاب‌آوری و بهزیستی روان‌شناختی: نقش واسطه‌ای خوش‌بینی. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 1(55)، 15-5.
شریفی، کبیر، و سعیدی، حمیدرضا (1394). پیش‌بینی بهزیستی روان‌شناختی بر اساس جهت‌گیری زندگی و خوش‌بینی. رویش روان‌شناسی، 4(1)، 59-.42
کازرونی‌زند، بهناز، سپهری‌شاملو، زهره، و میرزائیان، بهرام (1392). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس تاب‌آوری کودک و نوجوان-28 در جمعیت ایرانی: روایی و پایایی. سلامت خانواده، 2(3)، 21-15.
کردمیرزانیکوزاده، عزت‌الله (1390). مقایسه اثربخشی برنامة مداخلة مبتنی بر روان‌شناسی مثبت‌نگر و گروه‌درمانی آدلری در ارتقای تاب‌آوری افراد وابسته به مواد. فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 2(5)، 27-1.
نوفرستی، اعظم، روشن، رسول، فتی، لادن، حسن‌آبادی، حمیدرضا، پسندیده، عباس، و شعیری، محمدرضا (1394). تأثیر برنامة آموزشی مثبت‌نگری بر شادکامی و باورهای غیرمنطقی نوجوانان بزهکار. پژوهش‌نامة روان‌شناسی مثبت، 1(1)، 18-1.
Achenbach, T. M., & Rescolar, L. A. (2001). Manual for the ASEBA School–age forms and profiles. Burlington: ASEBA.
Anderson, L. S., & Heyne, L. A. (2012). Flourishing through leisure: An ecological extension of the leisure and well-being model in therapeutic recreation strengths-based practice. Therapeutic Recreation Journal, 46(2), 129-152.
Armstrong, L. L., Desson, S., St. John, E., & Watt, E. (2018). The DREAM program: Developing resilience through emotions, attitudes, & meaning (gifted edition)–a second wave positive psychology approach. Counseling Psychology Quarterly, 32(3-4), 307-332.
Bahadori Khosroshahi, J., & Hashemi Nosratabad, T. (2012). The relationship between social anxiety optimism and self-efficacy with psychological well-being in students. J Urmia Univ Med Sci, 23(2), 115-122.
Bandura, A. (2011). A social cognitive perspective on positive psychology. Revista de Psicología Social, 26(1), 7-20.
Chang. C. E., Jilana, Z., Yu. T., Lin, J., Muyan, M., Hirsch, K. J. (2015). Relation between sexual assault and negative affective conditions in female college students: Does loss of hope account for the association? Interpersonal Violence, 1, 1-18.
Chao, R. C. L. (2015). Counseling psychology: An integrated positive psychological approach. John Wiley & Sons.
Dahlsgaard, K., Peterson, C., & Seligman, M. E. (2005). Shared virtue: The convergence of valued human strengths across culture and history. Review of General Psychology, 9(3), 203-213.
DeBiase, E. (2017). Improving well-being and behavior in adolescents utilizing a school-based positive psychology intervention. Doctoral Dissertation, University of Connecticut.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2008). Hedonic, eudemonia, and well-being: An introduction. Happiness Studies, 9(1), 1-11.
Duan, W., & Bu, H. (2019). Randomized Trial Investigating of a Single-Session Character-Strength-Based Cognitive Intervention on Freshman’s Adaptability. Research on Social Work Practice, 29(1), 82-89.
Flouri, E., & Buchanan, A. (2003). The role of father involvement and mother involvement in adolescents’ psychological well-being. British Journal of Social Work, 33, 399–406.
Fredrickson, B. L. (2004). The broaden-and-build theory of positive emotions. The Royal Society, 359, 1367–1377.
Hart, A., Blincow, D., & Thomas, H. (2007). Resilient therapy: Working with children and families. London: Brunner Routledge.
Holling, H., Erhar, T. M., Ravens, S., & Schlak, R. (2007). Behavioral problems in children and adolescence. J Psychol Gesundheitsschutz, (S-6) 784-93.
Linkins, M., Niemiec, R. M., Gillham, J. E., & Mayerson, D. (2014). Through the lens of strength: A framework for educating the heart. Positive Psychology, 10(1), 64-68.
Littman-Ovadia, H., & Steger, M. (2010). Character strengths and well-being among volunteers and employees: Toward an integrative model. Positive Psychology, 5(6), 419-430.
Lyubomirsky, S., & Layous, K. (2013). How do simple positive activities increase wellbeing? Current Directions in Psychological Science, 22(1), 57-62.
Manicavasagar, V., Horswood, D., Burckhardt, R., Lum, A., Hadzi-Pavlovic, D., & Parker, G. (2014). Feasibility and effectiveness of a web-based positive psychology program for youth mental health: randomized controlled trial. Medical Internet Research, 16(6), 1-17.
Martínez-Martí, M. L., & Ruch, W. (2017). Character strengths predict resilience over and above positive affect, self-efficacy, optimism, social support, self-esteem, and life satisfaction. Positive Psychology, 12(2), 110-119.
Masten, A. S. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American Psychologist, 56(3), 227–238.
Park, N., Peterson, C., & Seligman, M. E. (2004). Strengths of character and well-being. Social and Clinical Psychology, 23(5), 603-619.
Peterson, C., & Seligman, M. E. P. (2004). Character strengths and virtues: A handbook and classification. American Psychological Association; Oxford University Press.
Pizarro-Ruiz, J. P., Ordóñez-Camblor, N., Del-Líbano, M., & Escolar-LLamazares, M. C. (2021). Influence on Forgiveness, Character Strengths and Satisfaction with Life of a Short Mindfulness Intervention via a Spanish Smartphone Application. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(2), 1-14.
Ryff, C. D. (1995). Psychological well-being in adult life. Current Directions in Psychological Science, 4(4), 99–104.
Ryff, C. D., & Singer, B. H. (2008). Know thyself and become what you are: A eudemonic approach to psychological well-being. Happiness Studies, 9, 13-39.
Sansone, R. A., & Sansone, L. A. (2010). Gratitude and well-being: The benefits of appreciation. Psychiatry, 7(11), 18–21.
Seligman, M. E. P., Steen, T. A., Park, N., & Peterson, C. (2005). Positive psychology progress: Empirical validation of interventions. American Psychologist, 60, 401-421.
Tejada-Gallardo, C., Blasco-Belled, A., Torrelles-Nadal, C., & Alsinet, C. (2020). Effects of school-based multicomponent positive psychology interventions on well-being and distress in adolescents: A systematic review and meta-analysis. Youth and Adolescence, 1-18.
Ungar, M., & Liebenberg, L. (2009). Cross-cultural consultation lead-ing to the development of a valid measure of youth resilience: The international resilience project. Studia Psychologica, 51, 259-268.
Vuorinen, K., Hietajärvi, L., & Uusitalo, L. (2020). Students’ usage of strengths and general happiness are connected via school-related factors. Scandinavian Journal of Educational Research, 1-13.
World Health Organization (2004).Promoting mental health: concepts, emerging evidence, practice. A report of the World Health Organization, Department of Mental Health and Substance Abuse in collaboration with the Victorian Health Promotion Foundation and the University of Melbourne.
Wood, A. M., Froh, J. J., & Geraghty, A. W. (2010). Gratitude and well-being: A review and theoretical integration. Clinical Psychology Review, 30(7), 890-905.