تحلیل محتوای کتب علوم تجربی دورة دوم ابتدایی از نظر میزان توجه به مؤلفه‌های معرفت‌شناسی شخصی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، واحد خرم‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران

2 استادیار، گروه روان‌شناسی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، واحد خرم‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم‌آباد، ایران

3 استادیار، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان توجه به مؤلفه ­های معرفت‌شناسی شخصی در برنامة درسی علوم تجربی دورة دوم ابتدایی انجام شد. روش پژوهش توصیفی و از نوع پیمایشی و تحلیل محتوا بود. جامعة آماری پژوهش، شامل کتب درسی علوم تجربی پایه­ های چهارم، پنجم و ششم در سال تحصیلی 98-1397 بود و از آنجا که ضرورت بررسی تمامی محتواها وجود داشته است، نمونه‌گیری وجود نداشته و کل جامعة مورد مطالعه قرار گرفت. همچنین، در مرحلة پیمایش 22 نفر از اساتید و متخصصان رشته‌های علوم تجربی، ادبیات فارسی و روان‌شناسی به ­صورت هدفمند به­ عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسش­نامة معرفت ­شناسی شخصی کودکان و سیاهة ثبت داده استفاده شد. برای تحلیل داده‌ها از شاخص‌های آمار توصیفی مانند فراوانی و درصد و نیز ضریب بار عاملی استفاده شد. یافته­های پژوهش نشان داد که در پایة چهارم، بیشترین تأکید بر سادگی دانش (107 مورد) و کمترین تأکید بر قطعیت دانش (3 مورد) بوده است. در پایة پنجم، بیشترین تأکید بر توجیه‌پذیری دانستن (65 مورد)، نتیجة دانستن (60 مورد) و قطعیت دانش (30 مورد) و کمترین تأکید بر سادگی دانش (30 مورد) بوده است و در پایة ششم، توجیه‌پذیری دانستن (50 مورد) و نتیجة دانستن (40 مورد) بیشترین تأکید را داشته و سادگی دانش (5 مورد) کمتر مورد تأکید بوده است. به­طور کلی، 6/63 درصد از محتوای کتاب­های درسی علوم تجربی پایه­های چهارم تا ششم به مؤلفه­ های معرفت‌شناسی شخصی اختصاص یافته است.

کلیدواژه‌ها


تنها، زهرا (1395). معرفت­شناسی شخصی و نظریه ذهن: شکل­گیری و تحول باورهای کودکان 12-3 سال دربارة دانش و دانستن. رسالة دکتری منتشر شده. دانشکدة علوم تربیتی و روان­شناسی، دانشگاه خوارزمی.
تنها، زهرا، کدیور، پروین، عبدالهی، محمدحسن، و حسنی، جعفر (1396الف). بررسی دیدگاه دانش‌آموزان مقطع ابتدایی دربارة معرفت‌شناسی شخصی: یک مطالعة کیفی. روان­شناسی، 21(4)، 368-352.
تنها، زهرا، کدیور، پروین، عبدالهی، محمدحسن، و حسنی، جعفر (1396ب). ساخت و اعتباریابی پرسش­نامة معرفت‌شناسی شخصی در کودکان. اندازه­گیری تربیتی، 8(29)، 146-121.
جمعی از نویسندگان (1393). علوم تجربی پنجم دبستان. تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.
جمعی از نویسندگان (1393). علوم تجربی چهارم دبستان. تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.
جمعی از نویسندگان (1393). علوم تجربی ششم دبستان. تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.
سیف، دیبا، و مرزوقی، رحمت‌اله (1387). رابطة ابعاد باورهای معرفت‌شناختی و خودکارآمدی با عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان مقطع راهنمایی در درس علوم تجربی. دانش و رفتار، 15(33)، 14-1.
ملکی، حسن (1384). برنامه‌ریزی درسی، راهنمای عمل. تهران: انتشارات مدرسه.
Bendixen, L. D., & Rule, D. C. (2004). An integrative approach to personal epistemology: A guiding model. Educational Psychologist, 39(1), 69-80.
Burr, J. E., & Hofer, B. E. (2002). Personal epistemology and theory of mind: deciphering young children’s beliefs about knowledge and knowing. New Ideas in Psychology, 20, 199-224.
Chandler, M. J., Hallet, D., & Sokol, B. W. (2002). Competing claims about competing knowledge claims. In Hofer, B. K., and Pintrich, P. R. (Eds.), Personal Epistemology: The Psychology of Beliefs About Knowledge and Knowing, Erlbaum, Mahwah, NJ.
Chinn, C. A., Buckland, L. A., & Samarapungavan, A. L. A. (2011). Expanding the dimensions of epistemic cognition: Arguments from philosophy and psychology. Educational Psychologist, 46(3), 141-167.
Feucht, F. C. (2008). The nature of epistemic climates in elementary education. Doctoral Dissertation. The University of Nevada, Las Vegas.
Hofer, B. K. (2001). Personal epistemology research: Implications for learning and teaching. Educational Psychology Review, 13(4), 353-383.
Hofer, B. K., & Pintrich, P. R. (1997). The development of epistemological theories: beliefs about knowledge and knowing and their relation to learning. Review of Educational Research, 67(1), 88-140.
Kattmann, U., Duit, R., Gropengieser, H., & Komorek, M. (1996). Educational reconstruction – bringing together issues of scientific clarification and students’ conceptions. Paper presented at the Annual Meeting of the National Association of Research in Science Teaching (NARST), St. Louis, MI.
King, P. M., & Kitchener, K. S. (1994). Developing reflective judgment: Understanding and promoting intellectual growth and critical thinking in adolescents and adults. San Francisco: Jossey-Bass.
Kuhn, D. (1989). Children and adults as intuitive scientists. Psychological Review, 96, 674-689.
Kuhn, D. (1991). The skills of argument. Cambridge: Cambridge University Press.
Kuhn, D. (2000). Metacognitive development. Curr. Direc. Psychol. Sci. 9, 178–181.
Kuhn, D., & Weinstock, M. (2002). What is epistemological thinking and why does it matter? In Hofer, B. K., & Pintrich, P. R. (eds.), Personal Epistemology: The Psychology of Beliefs About Knowledge and Knowing, Erlbaum, Mahwah, NJ.
Kuhn, D., Cheney, R., & Weinstock, M. (2000). The development of epistemological understanding. Cognitive Development, 15, 309-328.
Mansfield, A., & Clinchy, B. (1985). Early growth of multiplism in the child. Paper presented at the fifteenth annual symposium of the Jean Piaget society. Philadelphia, PA.
Miscione, J. L., Marvin, R. S., O’Brien, R. G., & Greenberg, M. T. (1978). A developmental study of preschool children’s understanding of the words ‘‘know’’ and ‘‘guess’’. Child Development, 49, 1107–1113.
Perry, W. G. (1970). Forms of intellectual and ethical development in the college years: A scheme. New York: Holt, Rinehart and Winston.
Perry, W. G. (1981). Cognitive and ethical growth: The making of meaning. In A. Chickering (Ed.), the modern American college. San Francisco: Jossey-Bass.
Schommer - Aikins, M. (2004). Explaining the Epistemological beliefs system: Introducing the embedded systemic model and coordinated research approach. Educational Psychologist, 39(1), 19-29.
Schommer, M. (1990). Effects of beliefs about the nature of knowledge on comprehension. Educational Psychology, 82(3), 498-504.
Schommer, M., & Dunnel, P. (1997). The potential influence of epistemological beliefs on gifted underachievers. Roe per Review, 19, 153-156.
Westphal, E. (1990). Unterricht und Leben: Zur Theorie und Praxis lebensproblemzentrierter Unterrichtsgestaltung [Lessons and life: About theory and practice of life-problem-centered lesson planning]. Oldenburg: Zentrum fur Padagogische Berufspraxis.