اثربخشی بازی پازل (دستی و الکترونیکی) بر حافظۀ فعال دیداری، تجسم فضایی و چرخش ذهنی در دانش‌آموزان مقطع ابتدایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 استادیار، گروه روان‌شناسی، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

3 دانشیار، گروه روان‌شناسی، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

حافظۀ فعال دیداری، تجسم فضایی و چرخش ذهنی از عوامل تأثیرگذار در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مقطع ابتدایی به شمار می‌آیند. این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی بازی پازل (دستی و الکترونیکی) بر حافظۀ فعال دیداری، تجسم فضایی و چرخش ذهنی در دانش‌آموزان مقطع ابتدایی انجام شد. پژوهش از نوع آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعۀ آماری کلیۀ دانش‌آموزان پایۀ دوم شهر اهواز در سال تحصیلی 98-1397 بود که 50 نفر از دانش‌آموزان به صورت تصادفی چندمرحله‌ای به عنوان نمونه‌ انتخاب و در دو گروه آزمایش و گواه (هر گروه 25 نفر) جایگزین شدند. ابزارهای پژوهش عبارت‌اند از آزمون حافظۀ کاری کورنولدی، آزمون هوش وکسلر نسخۀ چهارم (خرده‌آزمون طراحی با مکعب‌ها و آزمون چرخش ذهنی محقق‌ساخته برای کودکان. داده‌ها با استفاده از روش تحلیل واریانس چندمتغیری بررسی شد. یافته‌ها نشان داد بازی پازل (دستی و الکترونیکی) بر حافظۀ فعال دیداری در دانش‌آموزان ابتدایی تأثیر معناداری داشت (02/0>P)، و بر تجسم فضایی تأثیر معناداری نداشت (07/0>P) و بر چرخش ذهنی نیز تأثیر معناداری داشت (03/0>P). در نتیجه، می‌توان برای تقویت حافظۀ فعال دیداری و چرخش ذهنی دانش‌آموزان مقطع ابتدایی از بازی پازل استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها


اسدی، الهام (1392). تأثیر آموزش بر توانایی تجسم فضایی و خلاقیت کودکان پیش‌دبستانی شهر شیراز. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
باغبان پرشکوهی، علیرضا، علی‌پور، احمد، و بیابانگرد، اسماعیل (1385). اثر انواع بازی‌های رایانه‌ای بر توانایی چرخش ذهنی کودکان. روان‌شناسی تربیتی، 2(6)، 35-1.
باوی، علی (1393). بازی‌های آموزشی و تأثیر آن بر یادگیری. ماهنامة رشد تکنولوژی آموزشی، 29(8)، 43-40.
پیتر هیوز، فرگاس (1384). روان‌شناسی بازی. ترجمة کامران گنجی، تهران: انتشارات رشد.
جعفری، علیرضا (1393). تأثیر بازی‌های آموزشی بر رشد اجتماعی کودکان پیش‌دبستانی. روا‌نشناسی تربیتی، 9(33)، 85-71.
خادمی، حمیده سادات، علیزاده، حمید، و اسدزاده، حسن (1393). بررسی و مقایسة رابطة حافظة کاری و حافظة کاذب در دانش‌آموزان با و بدون اختلال نارسایی توجه-بیش‌فعالی. افراد استثنایی، 4(13)، 80-66.
دهقان، نجمه، فرامرزی، سالار، نادی، محمدعلی، و عارفی، مژگان (1396). اثربخشی بازی‌های شناختی بر عملکرد خواندن دانش‌آموزان نارساخوان. مطالعات ناتوانی، جلد 7 ، 96-87.
زارع، حسین، امیری‌آهویی، فرزانه، و تاراج، شیرین (1388). تأثیر بازی‌های آموزشی بر حافظة کوتاه‌مدت و املای دانش‌آموزان پایة ابتدایی با ناتوانی‌های ویژة یادگیری. کودکان استثنایی، 9(4)، 374-367.
زینی، مرضیه، جعفری ندوشن، علی، خاکسار، الهام، بلوچی انارکی، محمد، و متعبد، ناهید (1397). اثربخشی مداخلة بازی‌های توجهی بر بهبود عملکرد حافظه و یادگیری دیداری کودکان دبستان بر اساس رویکرد عصب‌شناختی. روان‌شناسی تربیتی، 14(48)، 17-1.
شعاری نژاد، علی اکبر (1374). روان‌شناسی رشد. تهران: انتشارات سمت.
عبدی، اکبر، عربانی دانا، علی، حاتمی، جواد، و پرند، اکرم (1393). اثربخشی بازی‌های رایانه‌ای شناختی بر بهبود حافظة کاری، توجه و انعطاف‌پذیری شناختی در کودکان مبتلا به ADHD . کودکان استثنایی، 14(1)، 33-19.
عبدی، اکبر، کرمی، مهدی، و حاتمی، جواد (1391). اثربخشی تقویت حافظة دیداری به طریق بازی درمانی بر کاهش خطاهای املایی دانش‌آموزان دارای اختلال نوشتن. پژوهش در علوم توانبخشی، 8(4)، 658-648.
علیزاده، جمال (1395). رابطة میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات با سبک‌های شناختی و تجسم فضایی دانشجویان. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی.
کاظمی، سلطان‌علی (1387). اثر آموزش بر توانایی تجسم فضایی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت. همایش ملی روان‌شناسی و کاربرد آن در جامعه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
کرین، ویلیام کریستوفر (1396). نظریه‌های رشد. ترجمة غلامرضا خوی‌نژاد و علیرضا رجایی، چاپ چهاردهم، تهران: رشد.
لدنی‌فرد، نعمت‌اله، شجاعی، ستاره، و همتی‌علمدارلو، قربان (1395). اثربخشی برنامة بازی‌های زبان شناختی بر حافظة کاری دانش‌آموزان پسر با نارساخوانی. تعلیم و تربیت استثنایی، 16(4)، 38-32.
لندرث، گری (1390). بازی درمانی: هنر برقراری ارتباط. فروزنده داورپناه، تهران: انتشارات رشد.
محمدی، نوشیروان، دلاور، علی، فرخی، نورعلی، و مینایی، اصغر (1396). شناسایی صفات زیربنایی سؤال‌های آزمون هوش وکسلر چهار کودکان بر اساس توانایی‌های باریک نظریة کتل-هورن-کارول با استفاده از مدل تشخیصی شناختی جی‌دینا. اندازه‌گیری تربیتی، 7(8)، 32-1.
مقدم، علی (1394). مقایسة توانایی چرخش ذهنی و سرعت پردازش در کودکان دارای اختلالات یادگیری و کودکان عادی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
مقدم، کاوه، استکی، مهناز، سعادت، مهرناز، و کوشکی، شیرین (1390). تأثیر آموزش نقاشی و سفالگری بر بهبود مهارت‌های ادراک دیداری-فضایی و حافظة دیداری دانش‌آموزان با مشکلات حساب. کودکان استثنایی، 11(2)، 150-141.
مقدم‌فر، نصیره، قربان جهرمی، رضا، نصراللهی، بیتا، و باقری، فریبرز (1399). تأثیر همدلی در رشد اجتماعی کودکان پیش‌دبستانی: نقش میانجی کفایت اجتماعی. مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 17(40)، 137-120.
ملکی‌پور، احمد (1393). نقش مؤلفه‌های محیطی بر رشد همه‌جانبه کودکان. رشد آموزش پیش‌دبستانی، 6(1)، 22-18.
یارمحمدی واصل، مسیب، رشید، خسرو، و بهرامی، فرشته (1393). آموزش از طریق بازی بر بهبود نگرش ریاضی دانش‌آموزان دختر مقطع ابتدایی. روان‌شناسی مدرسه، 3(3)، 135-122.
Blüchel, M., Lehmann, J., Kellner, J., & Jansen, P. (2012). The improvement in mental rotation performance in primary school-aged children after a two-week motor-training. Educational Psychology, 1-12.
Boot, W., Kramer, A., Simons. D., & Fabiani, M. (2008). The effect of video game playing on attention, memory and executive control. Acta Psycho, 129(3), 387-398.
Bruner. J. S. (1972). The nature and uses of immaturity. American Psychologist, 27, 687-708.
Gesell, A., & Ilg, F. L. (1943). Infant and child in the culture of today. In A. Gesell & F. L. Ilg, Child development. New York: Harper & Row.
Ilen, L. (2016). Mental rotation and mental folding in 7- and 8-year-old children. Master’s thesis, University of Jyväskylä.
Lin, C. H., & Chen, C. M. (2016). Developing spatial visualization and mental rotation with a digital puzzle game at primary school level. Computers in Human Behavior, 57, 23-30.
Maldonado, N. (2006). Puzzles: Set the table for learning. Texas Child Care, 24-31.
Shepard, R. N., & Metzler, J. (1971). Mental rotation of three- dimensional Objects. Science, 171(972), 701-703.
Smith, B. (1967). The role of play in cognitive development. Young Children, 22, 361-370.