تأثیر روش ایده‌جویی اسکمپر بر انگیزۀ پیشرفت دانش‌آموزان ابتدایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد روان‌شناسی عمومی، گروه روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یزد، یزد، ایران

2 دانشیار، بخش علوم تربیتی، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی، پردیس علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش روش ایده‌جویی اسکمپر (روشی برای افزایش خلاقیت) بر انگیزۀ پیشرفت دانش‌آموزان پسر کلاس چهارم ابتدایی شهر یزد صورت گرفت. روش تحقیق نیمه‌آزمایشی است و طرح پژوهش از نوع پیش آزمون ـ پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعۀ آماری این پژوهش، شامل همۀ دانش‌آموزان پسر کلاس چهارم ابتدایی شهر یزد با تعداد 6173 نفر بود که در سال تحصیلی 97-96 مشغول به تحصیل بوده‌اند. نمونۀ حاضر 58 نفر از دانش‌آموزان پسر پایۀ چهارم ابتدایی یزد بودند که با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه با تعداد برابر قرار گرفتند. قبل از انجام طرح آزمایشی، هر دو گروه آزمون خلاقیت تصویری تورنس فرم الف (TTCT) و پرسشنامة انگیزۀ پیشرفت هرمنس (AMT) را انجام دادند و نتایج نشان داد قبل از شروع مداخله، خلاقیت و انگیزۀ پیشرفت دانش‌آموزان در دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معناداری ندارد. هر دو گروه به پیش‌آزمون‌ها پاسخ دادند و سپس گروه آزمایش طی 10 جلسه تحت آموزش روش ایده‌جویی اسکمپر قرار گرفت. در نهایت، هر دو گروه مجدداً به آزمون‌ها پاسخ دادند (پس‌آزمون). داده‌ها با استفاده از پرسشنامۀ ‌انگیزۀ پیشرفت هرمنس (1977) جمع‌آوری شد و با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس مورد تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها حاکی از آن بود که تفاوت معناداری در ‌پس‌آزمون دو گروه آزمایش و گواه در میانگین ‌انگیزۀ پیشرفت و مؤلفه‌های آن (پشتکار، اعتماد به نفس، سخت‌کوشی و انعطاف‌پذیری) وجود دارد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد آموزش روش اسکمپر بر ‌انگیزۀ پیشرفت و مؤلفه‌‌های آن در دانش‌آموزان مؤثر است.

کلیدواژه‌ها


باقری، مسعود، نمازیان، مریم، و امیری، آتنا (1391). بررسی رابطة بین هوش معنوی با خلاقیت و ‌انگیزة پیشرفت دانش‌آموزان متوسطة ناحیة یک کرمان. علوم رفتاری، 6(2)، 187-181.
بدری گرگری، رحیم، و کلوانی، ناهید (1392). تأثیر روش ایده‌جویی (اسکمپر) بر تفکر خلاق دانشجویان دختر رشته‌های فنی و مهندسی. مجلة ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 3(2)، 168-151.
جاویدمهر، محمود، و اسماعیلی، مهدی (۱۳۹۶). رابطة خلاقیت و آینده‌نگری در دانشجویان. پنجمین همایش علمی پژوهشی علوم تربیتی وروان‌شناسی، آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی ایران، تهران، انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین.
جوزانی، کمال، و سعدی‌پور، اسماعیل (1392). بررسی تأثیر روش‌های آموزش فعال و سنتی بر انگیزة دانش‌آموزان پایة دوم دبیرستان در درس انگلیسی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد روان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
حاجی‌دخت، بهاره (1387). بررسی ارتباط فرهنگ سازمانی و خلاقیت مدیران متوسطة دخترانة ارومیه. پایان‌نامة کارشناسی ارشد روان‌شناسی، دانشگاه ارومیه.
حسینی اصل نظرلو، مریم (1390). رشد تفکر انتقادی و خلاقیت در دانش‌آموزان سال سوم رشته‌های تحصیلی ریاضی، علوم تجربی و علوم انسانی در شهرستان پاکدشت. پایان‌نامة کارشناسی ارشد روان‌شناسی و علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی.
راو، کلارنس ج و همکاران (1270). مباحث عمده در روانپزشکی. ترجمة جواد وهاب‌زاده، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
رحیمی‌مند، مریم، و عباسپور، عباس (1392). بررسی جنبه‌های روان‌شناختی (انگیزة پیشرفت، خلاقیت) اثربخشی روش‌های نوین تدریس در آموزش عالی ایران. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی 2(7)، 31-9.
سلطانی مجد، امیرهوشنگ، تقی‌زاده، محمداحسان، و زارع، حسین (1393). اثربخشی آموزش گروهی مهارت‌های تحصیلی بر خودکارآمدی و انگیزش پیشرفت دانش‌آموزان پسر سال اول دبیرستان. پژوهش‌های علوم شناختی و رفتاری، 4(2)، 44-31.
سیف، علی‌اکبر (1388). روان‌شناسی پرورشی. چاپ ششم، تهران، آگاه.
شکرکن، حسین، برومندنسب، مسعود، نجاریان، بهمن، و شهنی ییلاقی، منیجه (1381). بررسی رابطة ساده و چندگانة خلاقیت، ‌انگیزة پیشرفت و عزت نفس با کارآفرینی در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز. علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، 3(9)، 24-2.
غلامی توران‌پشتی، مرضیه، و کریم‌زاده، صمد (1390). تأثیر بازی‌های رایانه‌ای بر خلاقیت و رابطة آن با سازگاری روانی دانش‌آموزان. اندیشه‌های تازه در علوم تربیتی، 7(1)، 68-55.
قدم‌پور، عزت‌اله، بیرانوند، زینب، و یوسف‌وند، مهدی (1396). مقایسة اثربخشی آموزش به روش ایده‌جویی (اسکمپر)، بارش مغزی و سنتی در تغییر سطح خودپندارة خلاق و بازبودن نسبت تجربه‌ها، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 7(1)، 154-125.
قدم‌پور، عزت‌اله، گراوند، هوشنگ، و سبزیان، سعیده (1399). رابطة سبک یادگیری با ‌انگیزة پیشرفت و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دورة متوسطة استان لرستان. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 9(2)،32-7.
کمال‌پور، نسرین، و توزنده‌جانی، حسن (1385). هنجاریابی آزمون انگیزش پیشرفت هرمنس (AMT). پژوهش‌های تربیتی، 6، 86ـ 75.
لطیفی، نازیلا (1393). رابطة بین ‌انگیزة پیشرفت شغلی و خلاقیت در بین مدیران مدارس متوسطة شهر شیراز، سومین همایش ملی سالیانة علوم مدیریت نوین، سال 1393، دانشگاه گرگان.
محرر، علی، شریفیان، اسماعیل، پیروز، مهدی، و شریفی‌مقدم، مهدی (1391). ارتباط بین سبک‌های تفکر، انگیزة پیشرفت، پیشرفت تحصیلی و خلاقیت با کارآفرینی دانشجویان رشتة تربیت بدنی استان کرمان. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 6(4)، 70-51.
نیازآذری، مرضیه (1397). واکاوی رابطة کیفیت تجارب یادگیری و خلاقیت با رشد توانایی آینده‌پژوهی در دانشجویان. آینده‌پژوهی مدیریت، 29(1)، 101-93.
Amabile, T. M. (1985). Motivation and creativity: Effects of motivational orientation on creative writers. Personality and Social Psychology, 48(2), 393-399.
Areepattamanni, Sh. (2011). Academic self-concept, academic motivation, academic engagement, and academic achievement: A mixed methods study of Indian adolescents in Canada and India. PhD dissertation, Queens University, Ontario, Canada.
Auger, P., & Woodman, R. W. (2016). Creativity and intrinsic motivation: exploring a complex relationship. The Journal of Applied Behavioral Science, 52(3), 342-366.
Burns, M. (1985). The Role of Questioning Arthmetic Teacher. Psychology, 3(2), 59-62.
Chandra Kala, P., &Shirlin, P. (2017). A study on achievement motivation and socioeconomic status of college students in tirunelveli district. International Journal of Research -Granthaalayah, 5(3), 57-64.
Eberel, B. (1984). Help! Insolving problems creatively at home and school. Carthage: Good apple.
Fisher. A. (2001). Critical thinking: An introduction. The university press of Cambridge.
Gladding, S. T., & Henderson, D. A. (2000). Creativity and family counseling: The SCAMPER model as a template for promoting creative process. The Family Journal: Counseling and Therapy for Couples and Families, 8, 245–249.
Glen, R. (1997). SCAMPER for student creativity. Education Digest, 62, 67-68.
Hong, E., O’Neil, H. F., & Peng, Y. (2016). Effects of Explicit Instructions, Metacognition, and Motivation on Creative Performance. Creativity Research Journal, 28(1), 33-45.
Kusurkar, R. A., Ten cate. T.J., Vos, C. M. P., Westers,P., & Croiset, G. (2013). How motivation affects academic performance: A structural equation modeling analysis. Advances in Health Science Education, 18, 57-69.
Liu, D., Jiang, K., Shalley, C. E., Keem, S., & Zhou, J. (2016). Motivational mechanisms of employee creativity: A meta-analytic examination and theoretical extension of the creativity literature. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 137, 236-263.
Majid, A. B., Tan, D., & Soh, K. (2003). Enhancing Children’s Creativity: An exploratory study on using the internet and SCAMPER as creative writing tools. The Korean Journal of Thinking & Problem Solving, 13, 67-68.
Milbourne, L. (2003). Encouraging girls in science and math. The Eric Review K-8 Science and Mathematics Education, 6(2), 45-47.
Muneyoshi, H. (2004). Identifying how school-teachers use creative problem solving. Master Thesis, Buffalo State Collage.
Zhang, X., & Bartol, K. M. (2010). Linking empowering leadership and employee creativity: The influence of psychological empowerment, intrinsic motivation, and creative process engagement. Academy of Management Journal, 53(1), 107-128.