میزان توجه به رفتارهای ارتقادهندة سلامت در محتوای کتاب‌های درسی ابتدایی و نقش این رفتارها در پیش‌بینی نمرۀ شایستگی‌های عمومی دانش‌آموزان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، دبیر آموزش و پرورش، بوکان، ایران

2 کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، دبیر آموزش و پرورش شهرستان بوکان، بوکان، ایران

3 دانشیار، گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل میزان توجه به رفتارهای ارتقادهندۀ سلامت در محتوای کتاب‌های درسی ششم ابتدایی و نقش این رفتارها در پیش‌بینی نمرۀ شایستگی‌های عمومی دانش‌آموزان انجام شد. روش پژوهش حاضر ترکیبی از روش تحلیل محتوای کمی و روش توصیفی از نوع همبستگی است. برای نمونة آماری ابتدا کتاب‌های تعلیمات اجتماعی، علوم و هدیه‌های ششم با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و تجزیه و تحلیل شدند. سپس، 212 دانش‌آموز دختر و پسر پایة ششم ابتدایی شهرستان بوکان به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب، و به پرسشنامة رفتارهای ارتقادهندة سلامت (HPLP-II) پاسخ دادند و نمرة نیمسال اول تحصیلی 98-99 دانش‌آموزان به عنوان نمرة شایستگی‌های عمومی در نظر گرفته شد. نتایج تحلیل محتوا نشان داد توزیع فراوانی مؤلفه‌های ارتقادهندۀ سلامت و ضریب اهمیت آن‌ها در کتاب‌های درسی ششم ابتدایی غیر نرمال است؛ به طوری که مؤلفه‌های رشد معنوی و مسئولیت‌پذیری در برابر سلامت دارای کمترین ضریب اهمیت و مؤلفه‌های فعالیت جسمانی و تغذیه دارای کمترین میزان فراوانی در کتاب‌های درسی ششم می‌باشند. همچنین، نتایج رگرسیون همزمان نشان داد که رفتارهای ارتقادهندة سلامت تا 66% توان پیش‌بینی نمرۀ شایستگی‌های عمومی دانش‌آموزان را دارا می‌باشند.

کلیدواژه‌ها


ادیب، یوسف، عظیمی، محمد، فتحی‌آذر، اسکندر، و مطلبی، حسین (1395). تحلیل محتوای طرح تحول بنیادین آموزش و پرورش ایران بر اساس مفروضه‌های نظام سلامت با تأکید بر آموزش. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 9(3)، 247-234.
اکبری‌پور، سمیه (1399). نقش ارزشیابی توصیفی در یادگیری دانش‌آموزان ابتدایی. پژوهشنامه اورمزد، 53(2)، 260-241.
امیدواری، سپیده (1387) سلامت معنوی، مفاهیم، چالش‌ها. پژوهش‌های میان‌رشته‌ای قرآنی، 1(1)، 33-23.
برقی، عیسی، و مبهوتی‌دیزجیکان، جواد (1398). تحلیل محتوای کتب درسی پایة سوم ابتدایی بر اساس میزان توجه به مؤلفه‌های نظام سلامت. مدیریت ارتقای سلامت، 8(6)، 10-1.
برک، لورا (1396). روان‌شناسی رشد: جلد دوم نوجوانی تا پایان عمر (ویراست ششم). ترجمة یحیی سیدمحمدی، تهران: انتشارات ارسبان.
بهادری خسروشاهی، جعفر، حبیبی‌کلیبر، رامین، و فرید، ابوالفضل (1396). اثربخشی آموزش مروج سلامت بر استرس تحصیلی، مهارت زندگی و رفتارهای پرخطر در دانش‌آموزان. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 10(1)، 73-64.
پیری، نسیم، گرمارودی، غلامرضا، نوری، کرامت‌اله، آزادبخت، مجتبی، و هاشمی، شیما (1392). رفتارهای ارتقادهندة سلامت دانش‌آموزان دختر مقاطع متوسطة اول و دوم شهر پلدختر. یافته، 17(3)، 56-47.
خزاعی، طاهره، خزاعی، طیبه، کیانفر، صدیقه، و جمشیدی‌زاده، لیلا (1394). عوامل مؤثر بر رفتارهای ارتقادهندة سلامت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بیرجند. آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، 3(2)، 132-125.
دماری، بهزاد، وثوق مقدم‌، عباس، رستمی‌گوران، نرگس، سالاریان‌زاده، محمدحسین، و ملک‌افضلی، شیدا (1399). تحلیل همکاری بین‌بخشی نظام سلامت ایران به منظور پیاده‌سازی رویکرد سلامت در همة سیاست‌ها و راه آینده. مجلة دانشکدة بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، ۱۸(1)، 16-1.
رمضانی، حمیده، نیکبخت، حسینعلی، نصرالله‌پور، سیدداود، آهویی، خدیجه، و محسنیان، هدی (۱۳۹۴). تأثیر برنامة مدارس مروج سلامت در مدارس شهرستان بابل. سلامت و بهداشت، 6(۵)، 556-547.
شبان، مرضیه، مهران، عباس، و تقلیلی، فاطمه (۱۳۸۶). بررسی ارتباط درک مفهوم سلامت و رفتارهای ارتقای سلامت و مقایسه آن در دو گروه دانشجویان سال چهارم دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه تهران. حیات، 13(۳)، 36-27.
صاحب‌یار، حافظ، و زوار، تقی (1397). تحلیل محتوای کتاب‌های پایه‌های دورة اول ابتدایی براساس مفروضه‌های نظام آموزش سلامت: مدل آنتروپی شانون. آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، 7(1)، 29-21.
صادقی، رویا، بهرامی، محمدنبی، و ماهری، آق بابک (1391). وضعیت سبک زندگی ارتقادهندة سلامت در دانشجویان ساکن در خوابگاه‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران. بهداشت و توسعه، 1(4)، 286-275.
صفابخش، لیلا، و ناظم‌زاده، مهشید (1392). ﺗﺄﺛﻴﺮ آﻣﻮزش ارﺗﻘﺎی ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺮ ﺷﻴﻮة زﻧﺪﮔﻲ دانش‌آموزان مقطع دبیرستان. آموزش در علوم پزشکی، 13(1)، 65-58.
صفوی، محبوبه، یحیوی، سیدحسین، و پوررحیمی، مهتاش (۱۳۹۱). بررسی تأثیر آموزش رفتارهای تغذیه‌ای و فعالیت‌های ورزشی بر خودکارآمدی دانش‌‌آموزان مدارس راهنمایی . علوم پزشکی، 22(۲)، 151-143.
صوفی‌مجیدپور، مرضیه، غریبی، فردین، و زارعی، مژده (1392). تأثیر روش‌های آموزشی بر آگاهی و عملکرد تغذیه‌ای دانش‌آموزان ابتدایی دربارة مصرف تنقلات. مجلة علمی پژوهشی دانشگاه علوم پژشکی زنجان، 21(85)، 130-121.
عزیزی، فریدون (1394). رشد معنویت و دین در کودکان. تاریخ پزشکی، 6(21)، 14-7.
عظیمی، محمد (1396). تبیین تجربة متخصصین تعلیم و تربیت و آموزش بهداشت در آموزش بهداشت مدارس با بحران‌های موجود آموزش بهداشت و ارتقای سلامت در مدارس با تأکید بر شناسایی نیازها. طب و تزکیه، 26(4)، 300-285.
عظیمی، محمد (1399). تحلیل محتوای درس علوم تجربی پایة سوم دبستان بر اساس مفروضه‌های نظام سلامت در مدارس جمهوری اسلامی ایران. مجلة پویش در آموزش علوم پایه، 6(18)، 50-38.
عظیمی، محمد، و اقبالی، علی (1399). تحلیل محتوای مؤلفه‌های آموزش بهداشت و ارتقای سلامت کتب دورة دوم ابتدایی بر اساس مفروضه‌های سلامت با تأکید بر آموزش. مجلة دانشکدة بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، ۱۸(۱)، 110-93.
عظیمی، محمد، ادیب، یوسف، و مطلبی، حسین (1396). برنامة درسی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت کل کتب دورة ششم ابتدایی بر اساس مفروضه‌های نظام سلامت. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، ۱۰(۲)، 102-91.
کوچکی، قربان‌محمد، کوچکی، عاشورمحمد، چرکزی، عبدالرحمن، بیانی، علی اصغر، اسمعیلی، عبدالطیف، و شاهنازی، حسین (1389). بررسی تأثیر اجرای برنامة مدرسه مروج سلامت بر ویژگی‌های سلامت روانی دانش‌آموزان. دانش و تندرستی، 5(4)، 19-14.
کیانی، معصومه، مهرمحمدی، محمود، صادق‌زاده قمصری، علیرضا، و نوذری، محمود (1395).. تبیین رویکردهای موجود دربارة تربیت معنوی کودکان و نقد آن‌ها با تأکید بر آموزه‌های اسلامی. تعلیم و تربیت، 32(2)، 30-9.
محسنی، منوچهر (1393). مبانی سلامت اجتماعی. تهران: انتشارات دوران..
محمدی زیدی، عیسی، پاک‌پور حاجی‌آقا، امیر، و محمدی زیدی، بنفشه (1390). روایی و پایایی نسخة فارسی پرسشنامة سبک زندگی ارتقادهندة سلامت. مجلة دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 21(1)، 113-103.
مطلق، زهرا، مظلومی محمودآباد، سیدسعید، و ممیزی، مهدیه (1390). رفتارهای ارتقادهندة سلامت دانشجویان. مجلة تحقیقات علوم پزشکی دانشگاه زاهدان، 13(4)، 34-29.
مطهری‌نژاد، حسین، قورچیان، نادعلی، جعفری، پریوش، و یعقوبی، محمود (1391). هدف‌های آموزش مهندسی. فناوری آموزش، 6(7)، 276-267.
مظلوم، زهره، موسوی‌ شیرازی‌فرد، زهرا، شببیدار، سکینه، آقاصادقی، کامران، و رجایی‌فرد، عبدالرضا (1387). تأثیر مکمل ویتامین E بر روی کنترل گلیسمی و میزان چربی خون افراد مبتلا به دیابت نوع ۲. افق دانش، ۱۴(۳)، 71-64.
معینی، بابک، دشتی، سعید، تیموری، پروانه، کفعمی، وحید، موسعلی، امیرعباس، شریفی، مهناز، اکبرزاده، مهدی، و ملکی، حسین (1394). رفتارهای ارتقادهندة سلامت در دانش‌آموزان مقطع متوسطة شهر همدان در سال 1392. پژوهان، 13(3)، 57-49.
Albertyn, R. M., Kapp, C. A., & Groenewald, C. (2010). Patterns of a Life Skills programmer. Studiese Educ Adu, 21(2), 33-49.
Al-Kandari, F., Vidal, V. L., & Thomas, D. (2008). Health –promoting lifestyles and body mass index among college of nursing students in Kuwait: A correlational study. JNurs Health Sci, 10(1), 43-51.
Boyatzis, R. E. (2008). Competencies in the 21st century. Management Development, 27(1), 5-12.
Buschner, C. (2013). Teaching children movement concepts and skills: Becoming a master teacher. Champaign, IL: Human Kinetics.
Deforche, B., Van Dyck, D., Verloigne, M., & De Bourdeaudhuij, I. (2010). Perceived social and physical environmental correlates of physical activity in older adolescents and the moderating effect of self-efficacy. Preventive Medicine, 51(Suppl. 1), 24-29.
Department of Health and Human Services (2007). School Health Policies and Programs Study (SHPPS). School Health, 77(9), 395-387.
Dixon, H., Scully, M., Wakefield, M., White, V., & Crawford, D. (2007). The effects of television advertisements for junk food versus nutritious food on children's food attitudes and preferences. Soc Sci Med, 65(7), 1311-1323.
Frager, A. M., & Kahn, A. (1988). How useful are elementary school health textbooks for teaching about hearing health and protection? Language, Speech, and Hearing Services in Schools. Ann Intern Med, 18(2), 175-91.
Hua, Y., Wang, B., Wallen, G. R., Shao, P., Ni, C., & Hua, Q. (2015). Health-promoting Lifestyles and depression in urban elderly Chinese. PloS one, 11(3), 1-11.
Lee, R. L., & Loke, A. J. (2005). Health Promoting behaviors and psychosocial well-being of university students in Hong Kong. Public Health Nursing, 22(3), 218-221.
Lin, H. R., & Bauer-Wu, S. M. (2003). Psycho-spiritual well-being in patients with advanced cancer: an integrative review of the literature. Advanced Nursing, 44(1), 69-80.
Lynagh, M., Margot, J., & Rob, W. (1997). School health promotion programs over the past decade: a review of the smoking, alcohol and solar protection literature. Health Promotion International, 12(1), 43-61.
Nomoto, M., Nonaka, D., Mizoue, T., Kobayashi, J., & Jimba, M. (2011). Content analysis of school textbooks on health topics: a systematic review. Journal of Biosci Trends, 5(2), 61-9.
Pender, N. J., Walker, S. N., & Sechrist, K. R. (1990). Frank-Stromborg M. Predicting health-promoting lifestyles in the workplace. Nurs Res, 38(6), 326-332.
Robertson, I., Bartram, D., & Callinan, M. (2002). Personnel Selection and Assessment. In P. Warr (Ed.), Psychology at work (Chapter 5, pp. 111–152). London: Penguin Press.
Smith, J., & McSherry, W. (2004). Spirituality and child development: a concept analysis.  Advanced Nursing, 45(3), 307-315.
Von Ah, D., Ebert, S., Ngamvitroj, A., Park, N., & Kang, D. H. (2004). Predictors of health behaviors in college students. Advanced Nursing, 49(5), 463-474.
Walker, S., Sechrist, K., & Pender, N. (1987). The health-promoting lifestyle profile II: development and psychometric charactristics. Nurse Res, 36, 76–91.
World Health Organization (2009). individual health teacher resource book, a collection of books, school health education program with a focus on the practical aspects of .Translation Ramazankhani, Tamara Vskanyan, Ministry of Health, Treatment and Medical Education, Seal, Summer, 2009.
World Health Organization (2017). The World Health Report 2017. Mental health: new understanding, new hope.