ارائۀ مدلی برای نهادینه‌کردن آینده‌پژوهی در دانشگاه فرهنگیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، گروه علوم تربیتی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

2 استادیار، گروه علوم تربیتی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

3 دانشیار، گروه علوم تربیتی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

چکیده

آینده‌پژوهی، انعطاف‌پذیری راهبردی دانشگاه را تقویت و دانشگاه فرهنگیان با آینده‌پژوهی نظام‌مند می‌تواند توانمندی راهبردی خود در عدم غافلگیری در سطوح مختلف را بالا برده، راهگشای آموزش مداوم، مستمر و کارا را برای نظام آموزشی فراهم کند. به همین دلیل، هدف از انجام این پژوهش، شناسایی شاخص‌های نهادینه‌کردن آینده‌پژوهی در دانشگاه فرهنگیان است. این پژوهش از نوع کیفی به سبک تحلیل مضمون (تم) است.‏ مشارکت­کنندگان پژوهش را اساتید دانشگاه فرهنگیان (کارشناسی ارشد با حداقل 15 سال سابقۀ خدمت و دکتری با حداقل 10 سال سابقه خدمت) تشکیل می­داد که حجم نمونه پس از اشباع نظری به تعداد 12 نفر و به­ صورت هدفمند انتخاب شد. گردآوری داده ­ها از طریق مصاحبه نیمه­ ساختارمند و تجزیه ‌و تحلیل اطلاعات به روش تحلیل مضمون و با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA انجام شد. یافته‌ها نشان داد شاخص‌های آینده‌پژوهی در دانشگاه فرهنگیان شامل؛ عوامل مربوط به منابع انسانی (جذب نیروی انسانی و فراگیران)، عوامل ساختاری (ارتباط با مراکز علمی، تغییر و تحول در ساختار دانشگاه، بودجه و حمایت مالی، تدوین قوانین، ایجاد مرکز آینده‌پژوهی)، عوامل مدیریتی (نیازسنجی، برنامه‌ریزی و تدوین اهداف، ترسیم چشم‌انداز، مدیریت توانمند، حمایت از نوآوری، پژوهش آینده‌‌نگر)، عوامل آموزشی (دانش روز، برنامۀ درسی، آموزش کارکنان و هیئت علمی، تضمین کیفیت)، عوامل اجتماعی (خرد یا تفکر جمعی، ارزش‌های اجتماعی، مواجهه با چالش) و عوامل مربوط به فناوری (توسعۀ فناوری و بانک اطلاعاتی) است که توجه به آن می‌تواند راهگشای دانشگاه و توسعۀ منطبق با پیشرفت‌های روز دنیا را در پی داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


احمدپور داریانی، محمود، و مقیمی، سیدمحمد (1385). مبانی کارآفرینی. تهران: نشر سریرا.
اخلاقی، ازیتا، صالح، بهرام، و نویدادهم، مهدی (1399). آینده‌پژوهی اجرای اهداف سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در افق 1404. مجلة مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 10(34)، 80-56.
آذر، عادل، گوهری‌فر، مصطفی، و مشبکی، اصغر (1393). طراحی مدلی نوین جهت ایجاد چارچوب سناریوهای آیندة سازمان با رویکرد برنامه‌ریزی سناریو (مورد مطالعه: مرکز آمار ایران). مدیریت فرهنگ سازمانی، 12(4)، 848-831.
تقوایی یزدی، مریم (1396). رابطة آینده‌پژوهی با تجربة پژوهشی و خودکارآمدی پژوهشی دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری. آینده‌پژوهی مدیریت (پژوهش‌های مدیریت)، 28(110)، 103-85.
ذاکرصالحی، غلامرضا (1399). آینده‌پژوهی تأثیرات بحران کووید‌ـ19 بر آموزش عالی. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 12(2)، 211-181.
فراستخواه، مقصود (1392). چارچوبی مفهومی برای برنامه‌ریزی مبتنی بر آینده‌اندیشی در دانشگاه. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 19(3)، 21-1.
قورچیان، نادرقلی، و صالحی، محمد (1383). طراحی یک مدل برای نهادینه‌کردن آینده‌پژوهی در دانشگاه آزاد اسلامی. دانش و پژوهش در علوم تربیتی، 2، 22-1.
مالک‌پور، کامران، و سنجری، سجاد (1393). آینده‌پژوهی در آموزش عالی: بررسی نقش دانشگاه و دانشگاهیان (با تأکید بر نقش نوآوری). مطالعات آینده‌پژوهی، 9، 112-89.
ملکی‌فر، عقیل (1385). برنامه‌ریزی پابرجا در حوزة تکنولوژی. توسعة تکنولوژی صنعتی، 4(10)، 35-28.
مهدی، رضا (1394). بررسی آینده‌شناسی آموزش عالی: راهبردها و پیامدهای سازگاری دانشگاه با محیط و جامعه. فرایند مدیریت و توسعه، 28(1)، 54-32.
ناصری طاهری، مظفر، ابراهیمی، سیدعباس، دامغانیان، حسین، و زارعی، عظیم‌اله (1399). طراحی مدل یکپارچة ارزیابی آینده‌نگاری با کاربست روش فراترکیب. آینده‌پژوهی ایران، 5(1)، 303-271.
نیازآذری، مرضیه (1391). تعیین مؤلفه‌های آینده‌پژوهی جهت طراحی مدل در آموزش عالی. آینده‌پژوهی مدیریت، 23(4)، 64-55.
همتی، علی‌رضا، گودرزی، محمدعلی، و حاجیانی، ابراهیم (1394). ضرورت آینده‌پژوهی در نظام‌های آموزش و پرورش، آینده‌پژوهی مدیریت، 26(2)، 67-59.
Barnett, R. (2000). University knowledge in an age of super complexity. Higher Education, 40(4), 409–422.
Beath, J. A., Poyago-Theotoky, J., & Ulph, D. (2012). University funding systems: impact on research and teaching. Economics: The Open-Access, Open-Assessment E-Journal, 6(2), 1-4.
Bell, W. (2017). Foundation of futures studies: History, purposes, and knowledge. New Brunswick: Transaction.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101.
Caldwell, R. L. (1988). Foresight: Definition and need for Arizona Universities. Phoenix: Arizona Board of Regents.
Centre for Educational Research and Innovation (CERI). (2006). OECD University Futures Scenarios: Education International’s Response.
Daggett, B. (2014). Addressing current and future challenges in education. In 22nd Annual.
Dator, J. A. (Ed.). (2002). Futures studies in higher education: Advancing futures. Praeger: United States of America.
David, F. R. (2011). Strategic management concepts and cases. Pearson.
Finn, A., Ratcliffe, J., & Lorcan, S. (2007). University futures: The direction, shape and provision of higher education in the University of the Future. Dublin Institute of Technology.
Georghiou, L., & Harper, C. J. (2006). The higher education sector and its role in research: Status and impact of future oriented technology Analysis, Paper for Second International Seville Seminar on Future-oriented technology analysis (FTA). Forera: Brussels. Retrieved from http://forera.jrc.es/documents/papers/anchor HigherEdAnchorPaper.pdf [Accessed 13th February 2007].
Grocock, A. (2006). Universities in the future. Royal Society for Medicine, 95(1), 48–49.
Malaska, P. (2000). Knowledge and information in futurology. Foresight, 2(2), 237-244.
May, G. H. (1984). Futures studies in higher education—a UK experience in course development. Futures, 16(1), 86-93.
Morrison, J. (2004). Developing foresight capability in strategic planning. Description of workshop held at Indiana University. Retrieved July 19, 2009, from the World Wide Web:horizon.unc.edu/projects/seminars/indiana.html.
Munck, R., & McConnell, G. (2009). University strategic planning and the foresight/futures approach: An Irish case study. Journal of Planning Higher Education, 38(1), 31-40.
Rialland, A., & Wold, K. E. (2009). Future Studies, Foresight and Scenarios as basis for better strategic decisions, Trondheim, December, IGLO-MP2020 project.
Small, A., Gist, D., Souza, D., Dalton, J., Magny-Normilus, C., & David, D. (2016). Using Kotter's change model for implementing bedside handoff: A quality improvement project. Nursing Care quality, 31(4), 304-309.
Turchin, Joslyn (1997). Metasystem transition theory.
University Futures. (2006). The rise and fall of foresight: A case study in implementing foresight at an Australian University. Retrieved July 19, 2009, from the World Wide Web:k.b5z.net/i/u/6109363/f/The_Rise_ nd_Fall_of_Foresight.ppt.
World Bank. (2020). The COVID-19 Crisis Response: Supporting tertiary education for continuity, adaptation, and innovation.