مدل ساختاری اعتیاد به اینترنت بر اساس خودتنظیمی تحصیلی با نقش میانجی درگیری تحصیلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، گروه روان‌شناسی، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، بجنورد، ایران

2 دانشیار، گروه روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، قوچان، ایران

3 استادیار، گروه روان‌شناسی، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، بجنورد، ایران

چکیده

اعتیاد به اینترنت به استفادۀ افراطی و بیش ‌از حد از اینترنت گفته می­شود و می­تواند سایر فعالیت­های اجتماعی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. بر این اساس، شناسایی عواملی که سبب کاهش وابستگی شود و از آسیب‌های اعتیاد به اینترنت بکاهد، ضروری است. پژوهش فوق با هدف شناسایی اثر خودتنظیمی تحصیلی از طریق میانجی­گری درگیری تحصیلی بر اعتیاد به اینترنت برای کمک به کنترل و طراحی مداخلات مؤثر بر پیشگیری از آن، انجام شد. پژوهش حاضر توصیفی- همبستگی مبتنی بر روش مدل‌یابی معادلات ساختاری بود. به‌منظور دستیابی به این هدف از بین تمامی دانشجویان دانشگاه فرهنگیان خراسان شمالی که در سال تحصیلی 99-1398 تحصیل می‌کردند، 300 نفر از دانشجویان به‌ روش نمونه‌گیری تصادفی منظم انتخاب شدند و به پرسشنامه‌های اعتیاد اینترنت یانگ (1998)، خودتنظیمی تحصیلی ما گنو (2010) و درگیری تحصیلی ریو (2013) پاسخ دادند. برای تجزیه ‌و تحلیل داده‌ها از معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج نشان داد خودتنظیمی تحصیلی و درگیری تحصیلی بر اعتیاد به اینترنت تأثیر منفی و معنادار دارند؛ و درگیری تحصیلی در رابطۀ بین خودتنظیمی تحصیلی و اعتیاد به اینترنت نقش میانجی دارد و با توجه به شاخص‌های برازش، مدل از برازش خوبی برخوردار بود. دانشگاه‌ها می­توانند با توجه خاص به آموزش راهبردهای خودتنظیمی تحصیلی و به طبع آن افزایش درگیری تحصیلی دانشجویان را فراهم کنند تا از این طریق مشکل اعتیاد به اینترنت دانشجویان را مدیریت کنند.

کلیدواژه‌ها


امیدوار، احمد، و  صارمی، علی اکبر (1381). اعتیاد به اینترنت (توصیف، سبب‌شناسی، پیشگری، درمان و مقیاس‌های سنجش اختلال اعتیاد به اینترنت). مشهد: انتشارات تهران.
برادران، مجید (1398). اعتیاد به اینترنت در دانشجویان: نقش خودتنظیمی، حل مسأله و مشکلات بین شخصی، رویش روان‌شناسی، 8(7)، 152-147.
پیرانی، عارف، یاراحمدی، یحیی، احمدیان، حمزه، و پیرانی، ذبیح (1397). مدل ساختاری درگیری تحصیلی بر اساس اهداف پیشرفت و خودتنظیمی با میانجیگری انگیزش تحصیلی در دانش‌آموزان دختر دورة متوسطة دوم شهر ایلام. نوآوری‌های آموزشی، 17(67)، 172-149.
حسن‌زاده، رمضان، بیدختی، عاطفه، رضایی، عباس، و رهایی، فاطمه (1391). رابطة اعتیاد به اینترنت با پیشرفت تحصیلی و ویژگی‌های شخصیتی فراگیران. فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 3(11)، 95-107.
حمیدی، فریده، مهدیه نجف‌آبادی، مجید، و نمازیان نجف‌آبادی، ثمانه (1394). بررسی رابطة بین اعتیاد به اینترنت و اهمال‌کاری تحصیلی در دانش‌آموزان متوسطه. فناوری‌های آموزشی در یادگیری، 1(3)، 106-89.
خطیب زنجانی، نازیلا، و آگاه هریس، مژگان (1394). مقایسة ویژگی های پنج عامل شخصیت در دانشجویان بدون و در معرض اعتیاد به اینترنت. روان‌شناسی سلامت، 4(3) 87-76.
رجایی‌فر، زهرا، روح‌پرور، احسان، و روح‌پرور، فاطمه (1398). اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی بر کاهش اعتیاد به اینترنت نوجوانان. اولین کنگرة ملی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، تیرماه 1398
رمضانی، ملیحه، و خامسان، احمد (1396). شاخص‌های روان‌سنجی پرسشنامة درگیری تحصیلی ریو 2013: با معرفی درگیری عاملی. اندازه‌گیری تربیتی، 8(29)، 204-185.
شاهرودی، سمیه، سلطانی، فریدون، نوری، نرگس، و ریگی، افسانه (1397). بررسی رابطة وابستگی اعتیاد گونه به تلفن همراه با انگیزة پیشرفت و عملکرد تحصیلی دانشجویان شهر خاش منطقة بلوچستان. روان‌شناسی و روانپزشکی شناخت، 5(6)، 70-57.
صابر، سوسن، و شریفی، حسن پاشا (1392). پیش‌بینی ابعاد درگیری تحصیلی بر اساس سبک‌های هویت در دانش‌آموزان دختر پایة اول دبیرستان‌های دولتی تهران. پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 10(38) 85-72.
عطار خامنه، فاطمه، و سیف، علی‌اکبر (1388). تأثیر آموزش راهبردهای یادگیری مطالعة فراشناختی برانگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان. مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 6(9)، 74-57.
علوی، سیدسلمان، اسلامی، مهدی، مراثی، محمدرضا، نجفی، مصطفی، جنتی‌فرد، فرشته، و رضاپور، حسین (1389). ویژگی‌های روان‌سنجی آزمون اعتیاد به اینترنت یانگ. علوم رفتاری، 4(3)، 189-183.
غلامی، یارمحمد (1382). بررسی ارتباط بین جهت‌گیری هدف با یادگیری خودگردان در دانش‌آموزان دختر و پسر سال سوم متوسطة شهر تهران. پایان‌نامة کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت‌معلم.
فلاح مهنه، تورج، و اسدیان، محمد (1384). بررسی عوامل مؤثر بر رضایت شغلی معلمان و ارائة یک مدل. پژوهش‌های یاددهی و یادگیری دانشگاه آزاد واحد بجنورد، 2(5)، 22-1.
قاسمی، وحید (1390). برآورد حجم بهینة نمونه در مدل‌های معادله ساختاری و ارزیابی کفایت آن برای پژوهشگران اجتماعی. جامعه‌شناسی ایران، 12(4)، 161-138.
قدم‌‌پور، عزت‌اله، مهدیانی، زینت، پادروند، حافظ، امرایی، بهزاد،و  سوری، حسین (1398). پیش‌بینی اعتیاد به فضای مجازی و گرایش به رفتارهای پرخطر بر اساس خودتنظیمی عاطفی در دانش‌آموزان مقطع دبیرستان شهر تهران. روان‌شناسی تربیتی، 15(53)، 108-93.
کجباف، محمدباقر، مولوی، حسین، و شیرازی تهرانی، علیرضا (1382). رابطة باورهای انگیزشی و راهبردهای یادگیری خودتنظیمی با عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دبیرستانی. تازه‌های علوم شناختی، 5(1)، 33-27.
گنجی، بی‌نظیر، توکلی، سمیرا، بنی‌اسدی شهربابک، فائزه، و اسدی، سکینه (1395). بررسی رابطة بین اعتیاد به اینترنت و اشتیاق تحصیلی دانشجویان. راهبردهای آموزش (راهبردهای آموزش در علوم پزشکی)، 9(2)، 155-150.
گنجی، بی‌نظیر، و توکلی، سمیرا (1397). بررسی رابطة بین سرمایة روان‌شناختی و تاب‌آوری تحصیلی با اعتیاد به اینترنت دانشجویان. راهبردهای آموزش (راهبردهای آموزش در علوم پزشکی)، 11(1 )، 107-103.
محمدی‌پور، محمد، دلاور، علی، احدی، حسن، درتاج، فریبرز، و اسدزاده، حسن (1395). شاخص‌های روان‌سنجی مقیاس یادگیری خودتنظیمی تحصیلی (ASRL-S). پژوهش‌های روان‌شناسی بالینی و مشاوره (مطالعات تربیتی و روان‌شناسی)، 6(2)، 95-79.
مهقانی جمال‌الدین، سعید، و جناآبادی، حسین (1398). اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی بر انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارای اختلال یادگیری. راهبردهای شناختی در یادگیری، 7(12 )، 15-1.
نریمانی، محمد، محمدامینی، زرار، زاهد، عادل، و ابوالقاسمی، عباس (1394). مقایسة اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی و حل مسأله بر انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان اهمال‌کار. روان‌شناسی مدرسه، 4(1)، 155-139.
وحیدی‌فر، حمزه، نبوی‌زاده، هادی، و اردبیلی‌فرد، محبوبه (1393). بررسی میزان اعتیاد به اینترنت در بین دانشجویان دانشکده‌های پرستاری، پزشکی و دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی در سال 1392. مجلة دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، 5(4)، 1088-1081.
هاشمی نصرت‌آبادی، تورج، و بهادری خسروشاهی، جعفر (1397). پیش‌بینی اعتیاد به اینترنت بر اساس ناگویی طبعی، هیجانات تحصیلی مثبت و منفی و خودمهارگری در دانشجویان. فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 8(26)، 70-51.
Bandura, A. (2001). Social Cognitive theory of mass communication. Media Psychology, 3(3), 265-299.
Bandura, A. (2005). The primacy of self-regulation in health promotion. Applied Psychology, 54(2), 245-254.
Caraway, K., Tucker, C. M., Reinke, W. M., & Hall, C. (2003). Self-Efficacy, goal orientation, and fear of failure as predictors of school engagement in high school students. Psychology In The Schools, 40(4), 417-427.
Communications Regulatory Authority (CRA) of The I.R. of Iran. https://www.cra.ir/en/enhome.
Connell, J. P., & Wellborn, J. G. (1991). Competence, autonomy, and relatedness: A motivational analysis of self-system processes Self processes and development. (Pp. 43-77). Hillsdale, NJ, US: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
Enwereuzor, I. K., Ugwu, L. I., & Ugwu, D. I. (2016). Role of smartphone
addiction in gambling passion and schoolwork engagement: A dualistic model
of passion approach. Gambling Issues and Public Health, 6(1),9.
Fredricks, J., Mccolskey, W., Manweiler, J., Mordica, J., Montrosse-Moorhead, B., & Mooney, K. (2011). Measuring student engagement in upper elementary through high school: A Description of 21 instruments. issues & answers. REL 2011-No. 098. Regional Educational Laboratory Southeast.
Fredricks, J. A., Blumenfeld, P. C., & Paris, A. H. (2004). School Engagement: potential of the concept, state of the evidence. Review Of Educational Research, 74(1), 59-109.
Goel, D., Subramanyam, A., & Kamath, R. (2013). A study on the prevalence of internet addiction and its association with psychopathology In Indian adolescents. Indian Journal of Psychiatry, 55(2), 140-143.
Kandemir, M. (2014). Reasons Of academic procrastination: self-regulation, academic self-efficacy, life satisfaction and demographics variables. Procedia - Social And Behavioral Sciences, 152, 188-193.
Kuss, D., Shorter, G., Van Rooij, A., Mheen, D., & Griffiths, M. (2018). The
Internet addiction components model and personality: Establishing construct validity via a nomological network. Computers in Human Behavior, 39, 312–321.
Kobayashi, L. C., Wardle, J., & Von Wagner, C. (2015). Internet use, social engagement and health literacy decline during ageing in a longitudinal cohort of older english adults. Epidemiology And Community Health, 69(3), 278-283.
Komleh, M., Hosseini, R., Fata, A. F., Mirhosseini, F., & Shoaleh, B. (2016). Investigating the relationship between internet addiction and academic achievement of medical students. Iranian Journal of Health, Safety And Environment. 3.
Larose, R. Mastro, D., & Eastin, M. (2010). Understanding internet usage: a social-cognitive approach to uses and gratifications. Social Science Computer Review - Soc Sci Comput Rev, 19, 395-413.
Lin, C. (2003). Larose, R. Lin, C. A. & Eastin, M. S. (2003). Unregulated Internet usage: addiction, habit, or deficient self-regulation? Media Psychology, 5(3), 225-253.
Magno, C. (2010). Assessing Academic self-regulated learning among filipino college students: the factor structure and item fit. The International Journal Of Educational And Psychological Assessment, 5.
Mcalister, A. L., Perry, C. L., & Parcel, G. S. (2008). How individuals, environments, and health behaviors interact: Social cognitive theory. Health Behavior And Health Education: Theory, Research, And Practice, 4th Ed. (Pp. 169-188). San Francisco, CA, US: Jossey-Bass.
Osatuyi, B., & Turel, O. (2018). Tug of war between social self-regulation and habit: explaining the experience of momentary social media addiction symptoms. Computers In Human Behavior, 85, 95-105.
Pintrich, P. R., & De Groot, E. V. (1990). Motivational and self-regulated learning components of classroom academic performance. Educational Psychology, 82(1), 33-40.
Reeve, J. (2013). How Students create motivationally supportive learning environments for themselves: The concept of agentic engagement. Educational Psychology, 105, 579.
Reeve, J., & Tseng, C.M. (2011). Agency as a fourth aspect of students’ engagement d,uring learning activities. Fuel And Energy Abstracts, 36, 257-267.
Rothstein, J. (2010). Teacher quality in educational production: tracking, decay, and student achievement. Economics, 125(1), 175-214.
Schunk, D. H., & Zimmerman, B. J. (1994). Selfregulation of learning and performance: Issues and educational applications. Hillsdale, Nj: Erlbaum.
Wang, J. L., Rost, D. H., Qiao, R. J., & Monk, R. (2020). Academic stress and
smartphone dependence among Chinese adolescents: A moderated mediation
model. Children and Youth Services Review, 118, 105029.
Weinstein, A., & Lejoyeux, M. (2010). Internet Addiction or excessive internet use. The American Journal of Drug and Alcohol Abuse, 36(5), 277-283.
Xu, J., Shen,  L. X., Yan, C. H., Hu, H., Yang, F., Wang, L.. & Shen, X. M. (2012). Personal characteristics related to the risk of adolescent internet addiction: A survey in shanghai, China. BMC Public Health, 12(1), 1106.
Young, K. S. (1998). Internet addiction: The emergence of a new clinical disorder. Cyberpsychology & Behavior, 1(3), 237-244.
Zhang, Y., Qin, X., & Ren, P. (2018). Adolescents' Academic Engagement Mediates The Association Between Internet Addiction And Academic Achievement: The Moderating Effect of Classroom Achievement Norm. Computers In Human Behavior, 89, 299-307.
Zimmerman, B. & Moylan, A. (2009). Handbook of metacognition in education, 299-315: Routledge, New York.