مدل‌یابی نقش ابعاد رفتار شهروندی سازمانی معلمان در اثربخشی مدرسه (مطالعه‌ای در مدارس دورۀ متوسطۀ دوم منطقۀ پنج تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه علوم تربیتی، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

2 دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

3 دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، ، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

4 دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش، مدل‌یابی نقش ابعاد رفتار شهروندی سازمانی معلمان در اثربخشی مدرسه بود. جامعۀ پژوهش کلیۀ معلمان مدارس دورۀ متوسطه دوم منطقه پنج تهران بودند که با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای دومرحله‌ای (ناحیه و مدرسه)، نمونه‌ای به حجم 240 نفر انتخاب شد. روش پژوهش همبستگی است. برای گردآوری داده­های پژوهش از  پرسشنامۀ محقق‌ساختۀ 25 سؤالی رفتار شهروندی بر مبنای مدل گای اورگان (1988) و پرسشنامۀ محقق‌ساخته 18 سؤالی اثربخشی مدرسه بر مبنای مدل چن و لین (2011) استفاده شد. برای تعیین پایایی ابزار از آلفای کرانباخ و  برای  تعیین روایی ابزار از  تحلیل عاملی تأییدی مرتبۀ اول استفاده شد. برای تحلیل داده‌ها از ماتریس همبستگی و مدل‌یابی معادلات ساختاری با استفاده از نرم‌افزار Lisrel10.30 استفاده شد. نتایج نشان داد ابعاد رفتار شهروندی سازمانی معلمان دارای اثر مثبت و معنادار بر متغیر اثربخشی مدرسه در سطح 05/0 هستند، دامنۀ اثر ابعاد رفتار شهروندی معلمان از 35/0 تا 49/0 است که بیشترین اثر مربوط به بعد وظیفه شناسی و کمترین اثر مربوط به بعد جوانمردی است. ابعاد پنج‌گانه رفتار شهروندی معلمان قادر به تبیین 17 درصد واریانس اثربخشی مدرسه هستند که این مقدار با تی 92/5، بیان‌کنندۀ معناداربودن واریانس تبیین‌شدۀ اثربخشی مدرسه توسط ابعاد رفتار شهروندی معلمان است.

کلیدواژه‌ها


احمدی، محسن (1396). بررسی نقش حرفه‌ای‌گرایی و رفتار شهروندی فردی معلمان در اثربخشی مدارس شهرستان کرمانشاه. پایان‌نامة کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشکدة مدیریت دانشگاه خوارزمی.
حسینی، سیدصمد، و صنوبر، ناصر (1398). اثر فعالیت‌های منابع انسانی عملکرد بالا بر تعهد و رفتار شهروندی سازمانی کارکنان شاغل در بخش دولتی. جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، 8 ، 129-103.
عباسیان، حسین، و رجبی فیروزآبادی، آویشن (1395). تعیین نقش مؤلفه­های رفتار شهروندی سازمانی گروهی در اثربخشی مدارس ابتدایی. مدیریت مدرسه، 4(2): 121-109.
فرهادی‌راد، حمید، پارسا، عبدالله، و نظری، شیرزاد (1397). مطالعة روابط بین اثربخشی سازمانی ادراک‌شده، اعتماد معلم به همکاران و گشودگی جوّ مدرسه با شکل‌گیری رفتار شهروندی سازمانی مدیران و معلمان در مدارس. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 9(2)، 274-241.
هوی، وین کی، ومیسکل، سیسیل (1395). تئوری، تحقیق و عمل در مدیریت آموزشی. ترجمـة حسین عباسیان و مریم ساسانیان، تهران: انتشارات آراد.
Alanoglu, M., & Demirtas, Z. (2016). The relationships between organizational learning level, school effectiveness and organizational citizenship behavior. Education and Training Studies, 4(4), 35-44.
Appelbaum, S., Bartolomucci, N., Beaumier, E., Boulanger, J., Corrigan, R., Dore, I., & Serroni, C. (2004). Organizational citizenship behavior: a case study of culture, leadership and trust. Management Decision, 42(1), 13-40.
Atkinson, M. J., Diedrichs, P. C., & Garbett, K. M. (2017). Evaluating a School-Based Intervention for Body Image (‘Dove Confident Me: 5-Part Body Confidence Workshops for Schools’) Among Adolescent Girls and Boys: Results from a Cluster Randomized Controlled Effectiveness Trial. Adolescent Health, 60(2), 48-63.
Becker, T. E., & Kernan, M. C. (2003). Matching commitment to supervisors and organizations to in-role and extra-role performance. Human Performance, 16(4), 327-348.
Bienstock, C. C., DeMoranville, C. W., & Smith, R. K. (2003). Organizational citizenship behavior and service quality. Services Marketing, 17(4), 357-378.
Chen, K. N., & Lin, P. C. (2011).Information literacy in university library user education. Aslib Proceedings, 63(4), 399-418.
Dennis, W. (2005). Equity and relationship quality influences on organizational behavior. Personnel Review, 34(4)و 406-422.
Dijkstra, A. B., Geijsel, F., Ledoux, G., van der Veen, I., & ten Dam, G. (2015). Effects of school quality, school citizenship policy, and student body composition on the acquisition of citizenship competences in the final year of primary education. School Effectiveness and School Improvement, 26(4), 524-553.
DiPaola, M. F., Tarter, C. J., & Hoy, W. K. (2005). Measuring organizational citizenship in schools: The OCB Scale. Educational Leadership and Reform4, 319-341.
Dirican, A. H., & Erdil, O. (2016). An exploration of academic staff's organizational citizenship behavior and counterproductive work behavior in relation to demographic characteristics. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 235, 351-360.
Hall, A. T., Zinko, R., Perryman, A. A., & Ferris, G. R. (2009). Organizational citizenship behavior and reputation: Mediators in the relationships between accountability and job performance and satisfaction. Leadership & Organizational Studies, 15(4), 381-392.
Happell, B., & Gaskin, C. J. (2014). On exploratory factor analysis: A review of recent evidence, an assessment of current practice, and recommendations for future use. International Journal of Nursing Studies, 51(3), 511–521.
Islam, T., Anwar, F., Khan, S. U. R., Rasli, A., Ahmad, U. N. B. U., & Ahmed, I. (2012). Investigating the mediating role of organizational citizenship behavior between organizational learning culture and knowledge sharing. World Applied Sciences Journal, 19(6), 795-799.
Karabatak, S., Alanoğlu, M., & Şengür, D. (2018). The Effect of Teachers Organizational Citizenship Behaviors and Stress Levels on School Effectiveness. European Journal of Education Studies, 5(4), 67-82.
Kuo, B. C., Daud, M., & Yang, C. W. (2015). Computerized Adaptive Testing for Indonesia Junior High School Biology. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 11(5), 1105-1118.
Lee, T., Cai, L., & MacCallum, R. C. (2012). Power analysis for tests of structural equation models.In R. H. Hoyle (Ed.).Handbook of structural equation modeling (pp. 181-194). New York, NY: Guilford Press.
Lezotte, L. W. (2009). Effective schools: Past, present, and future. Retrieved December, 20, 2009.‏
Lokar, M., Horvat, B., Lukšič, P., & Omerza, D. (2011). Baselines for the preparation of electronic textbooks. Organizacija, 44(3), 76-84.
Lomas, J., Milford, J. R., & Mukhala, E. (2000). Education and training in agricultural meteorology: current status and future needs. Agricultural and Forest Meteorology, 103(1-2), 197-208.
Martorell, P., Stange, K., & McFarlin Jr, I. (2016). Investing in schools: capital spending, facility conditions, and student achievement. Public Economics, 140, 13-29.
Masci, C., De Witte, K., & Agasisti, T. (2018). The influence of school size, principal characteristics and school management practices on educational performance: An efficiency analysis of Italian students attending middle schools. Socio-Economic Planning Sciences, 61, 52-69.
Maxwell, B., & Schwimmer, M. (2016). Seeking the elusive ethical base of teacher professionalism in Canadian codes of ethics. Teaching and Teacher Education, 59, 468-480.
Mayerson, D. R. (2010). The relationship between school climate, trust, enabling structures, and perceived school effectiveness. St. John's University (New York), School of Education and Human Services.
Messick, P. P. (2012). Examining relationships among enabling school structures, academic optimism and organizational citizenship behaviors. Doctoral Dissertation, Auburn University.
Morrison, E. W. (1994). Role definitions and organizational citizenship behavior: The importance of the employee's perspective. Academy of Management, 37(6), 1543-1567.
Nugroho, B. S., El Widdah, M., Hakim, L., Nashirudin, M., Nurlaeli, A., Purnomo, J. H., & Fahlevi, M. (2020). Effect of Organizational Citizenship Behavior, Work Satisfaction and Organizational Commitment toward Indonesian School Performance. Systematic Reviews in Pharmacy, 11(9), 962-971.
Pentecost, T. C., Langdon, L. S., Asirvatham, M., Robus, H., & Parson, R. (2012). Graduate Teaching Assistant Training That Fosters Student-Centered Instruction and Professional Development. College Science Teaching, 41(6), 68-75.
Pesandor, M. (2005). How effective is school discipline in preparing students to become responsible citizens? Slovenian teachers’ and students’ views. Teaching and Teacher Education, 21(3), 273-286.
Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J. B., & Bachrach, D. G. (2000). Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Management, 26(3), 513-563.
Serroni, C. (2004). Organizational citizenship behavior: A case study of culture, leadership and trust. Management Decision, 42(1), 13-40.
Van Dyne, L., Graham, J. W., & Dienesch, R. M. (1994). Organizational citizenship behavior: Construct redefinition, measurement, and validation. Academy of Management Journal, 37(4), 765-802.
Williams, L. J., & Anderson, S. E. (1991). Job satisfaction and organizational commitment as predictors of organizational citizenship and in-role behaviors. Management, 17(3), 601-617.
Wu, W., & Hwang, L. (2010). The effectiveness of e-learning for blended courses in colleges: A multi-level empirical study, International Journal of Electronic Business Management, 8(4), 312-322.