کیفیت‌بخشی آموزش مجازی فیزیک با طراحی محتواهای آموزشی بر اساس اصول نظریه بار شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو کارشناسی ارشد آموزش فیزیک، دانشکده ی علوم پایه، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه فیزیک، دانشکده علوم پایه، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

چکیده

قصد بر آن است که تأثیر محتواهای الکترونیکی در زمینه فیزیک که بر اساس اصول نظریه بارشناختی جهت آموزش مجازی طراحی شده‌اند، را بر پیشرفت تحصیلی، میزان یادداری و بارشناختی ادراک شده توسط دانش‌آموزان بررسی کنیم. روش پژوهش شبه آزمایشی از نوع طرح پیش‌آزمون - پس‌آزمون با گروه کنترل است. جامعۀ آماری شامل کلیه دانش‌آموزان دختر پایه نهم دورۀ متوسطه اول منطقه ۱۷ استان تهران است که در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ مشغول به تحصیل بودند. نمونه پژوهش به شیوۀ نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای و با حجم ۱۲۰ نفر انتخاب شد. داده‌های پیشرفت تحصیلی و یادداری به کمک یک آزمون پیشرفت تحصیلی محقق ساخته جمع‌آوری گردید. برای اندازه‌گیری میزان بارشناختی ادراک شده توسط دانش‌آموزان، از پرسش‌نامه سنجش بارشناختی محقق ساخته استفاده شد که بر اساس مقیاس درجه‌بندی ذهنی پاس و ون‌مرینبوئر (۱۹۹۳) طراحی شده بود. در تحلیل داده‌های آماری، تحلیل کوواریانس و آزمون تی مستقل بکار گرفته شد. نتایج آزمون تحلیل کوواریانس برای پیشرفت تحصیلی نشان داد، طراحی محتوای الکترونیکی مبتنی بر نظریه بارشناختی، سبب بهبود پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل می‌شود. نتیجه آزمون تی مستقل برای آزمون یادداری نشان می‌دهد، بین گروه کنترل و آزمایش در میزان یادداری آنها تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین نتیجه آزمون تی مستقل برای پرسش‌نامه بارشناختی نشان داد که گروه آزمایش بارشناختی ادراکی کمتری را نسبت به گروه کنترل گزارش کرده‌اند. نتایج حاکی از آن است که رعایت اصول نظریه بارشناختی در طراحی محتوای آموزشی، تأثیر قابل‌توجهی بر پیشرفت تحصیلی، افزایش میزان یادداری و کاهش بارشناختی ادراک شده توسط دانش‌آموزان دارد.

کلیدواژه‌ها


اندرسون، تری؛ الومی، فتی (۱۳۸۵). یادگیری الکترونیکی از تئوری تا عمل. ترجمة زمانی، عشرت؛ عظیمی، امین. تهران: مؤسسه توسعه فناوری آموزشی مدارس هوشمند.
تقی‌یاره، فتانه؛ سیادتی، ملودی (۱۳۸۶). معیارهای انتخاب ابزارهای تألیف محتوا در یادگیری الکترونیکی. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. ۱۳(۱)، 75-89.
زارع، محمد؛ زارعی زوارکی، اسماعیل؛ امیرتیموری، محمدحسن؛ ساریخانی، راحله (۱۳۹۴). مقایسه بار شناختی بیرونی طراحی آموزش با الگوی مریل در آموزش به شیوه چندرسانه‌ای و سنتی. فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی. ۶(۳)، 25-40.
زارع، محمد؛ ساریخانی، راحله؛ مهربان، جواد (1394). بررسی تأثیر استفاده از چندرسانه‌ای آموزشی طراحی‌شده بر اساس اصول بار شناختی بر میزان یادگیری و یادداری در درس زیست‌شناسی. تازه‌های روانشناسی صنعتی/سازمانی. 22، 61-88.
سیف، علی‌اکبر (۱۳۹۲). روان‌شناسی پرورشی نوین، ویرایش هفتم. تهران: دوران.
ضرابیان، فروزان (۱۳۹۷). بررسی محتوی الکترونیکی مبتنی بر اصول طراحی چندرسانه‌ای بر یادگیری دروس ریاضی و علوم دانش‌آموزان ششم ابتدایی. پژوهش‌های برنامه درسی. ۸ (۲)، 48-69.
عبدی، علی و رستمی، مریم (۱۳۹۶). اثربخشی روش آموزش مبتنی بر اثرات بار شناختی بر پیشرفت درسی، بار شناختی ادراک شده و انگیزش دانش‌آموزان به یادگیری درس علوم‌تجربی. مجله آموزش و ارزشیابی. ۱۰(۴۰)، 43-67.
فراهانی، مرتضی و خدابنده لو، روح‌الله (۱۳۹۸). بررسی تأثیر چندرسانه‌ای آموزشی استانداردشده در چارچوب نظریه شناختی چندرسانه‌ای‌ها بر میزان یادگیری و نگرش به درس ریاضی دانش‌آموزان مراکز آموزش از راه دور. فناوری آموزش و یادگیری. ۷(۲)، 59-79.
فردانش، هاشم (1395). طراحی آموزشی: مبانی، رویکردها و کاربردها. تهران: سمت.
کالیوگا، اس. (۱۳۹۱). بار شناختی و طراحی آموزشی. ترجمة امیر تیموری، محمد‌حسن؛ موسی رمضانی،سونیا؛ ولایتی، الهه. تهران: آوای نور.
محبوبی، طاهر؛ زارع، حسین؛ سرمدی، محمدرضا؛ فردانش، هاشم؛ فیضی، آوات (1391). اثربخشی رعایت اصول طراحی آموزشی بر بار شناختی موضوعات یادگیری در محیط‌های یادگیری چندرسانه‌ای. مطالعات برنامه درسی آموزش عالی. 3(6)، 29-46.
هیوئیت، پل جی. (۱۳۸۸). فیزیک مفهومی، ترجمه رهبر، منیژه، ویرایش دهم. تهران: فاطمی.
Atkinson, R. C., & Shiffrin, R. M. (1968). Human memory: A proposed system and its control processes. The psychology of learning and motivation, 2, 89-195. DOI:10.1017/CBO9781316422250.025
Becker, S., Klein, P. & Kuhn, J. (2019). ​​Promoting students’ conceptual knowledge using video analysis on tablet computers.​​ Physics Education Research Conference 2018​, Washington, DC. DOI:10.1119/perc.2018.pr.Becker
Becker, S., Klein, P., Gӧßling, A., Kuhn, J. (2020). Investigating dynamic visualizations of multiple representations using mobile video analysis in physics lessons. Zeitschrift für Didaktik der Naturwissevschaften, 123-142. DOI:10.1007/s40573-020-00116-9
Camos, V. (2015). The impact of cognitive load on delayed recall. Psychonmic Bulletin & Review, 22(4), 1029-1034. DOI:10.3758/s13423-014-0772-5
Daniel, S. J. (2020). Education and the covid-19 pandemic. Prospects,
49(1–2), 91–96. DOI:10.1007/s11125-020-09464-3
Debue, N., & Leemput, C. V. D. (2014). Cognitive load and information retention in online news reading: analysis of theimpact of multimodality. 28th International Congress of Applied Psychology, Paris.
Liguori, E., & Winkler, C. (2020). From offline to online: challenges and opportunities for entrepreneurship education following the covid-19 pandemic. Entrepreneurship Education and Pedagogy, 3(1), 2-6. DOI:10.1177/2515127420916738.
Mayer, R. E. (1997). Multimedia learning: Are we asking the right questions. Educational Psychologist, 32, 1-19. DOI:10.1207/s15326985ep3201_1
Mayer, R. E., & Moreno, R. (2003). Nine ways to reduce cognitive load in multimedia learning. Educational Psychologist, 38, 43-52. DOI: 10.1207/S15326985EP3801_6
Opfermann, M., Schmeck, A., & Fischer, H. E. (2017). Multiple representations in physics and science education–why should we use them? In D. F. Treagust, R. Duit, & H. F. Fischer (Eds.), Multiple representations in physics education, 1–22.  DOI:10.1007/978-3-319-58914-5_1
Paas, F. (1992). Training strategies for attaining transfer of problem-solving skill in statistics: A cognitive-load approach. Journal of Educational Psychology, 84, 429–434. DOI: 0.1037/0022-0663.84.4.429
Paas, F., & Van Merriënboer, J. J. G. (1993). The efficiency of instructional conditions: An approach to combine mental effort and performance measures. Human Factors, 35, 737–743. DOI:10.1177/001872089303500412
Paas, F., & Van Merriënboer, J. J. G. (1994). Instructional control of cognitive load in the training of complex cognitive tasks. Educational Psychology Review, 6, 51–71. DOI:10.1017/CBO9780511844744.008
Rudolph, M. (2017). "Cognitive theory of multimedia Learning". Journal of Online Higher Education, 1(2), 21-33. DOI: 10.1207/S15326985EP3801_6
Susac, A., Bubic, A., Martinjak, P., Planinic, M., & Palmovic, M. (2017). Graphical representations of data improve student understanding of measurement and uncertainty: An eye-tracking study. Physical Review Physics Education Research, 13(2), 020125. DOI:10.1103/PhysRevPhysEducRes.13.020125
Sweller, J., Ayres, P., & Kalyuga, S. (2011). Cognitive load theory (vol. 1). New York: Springer.
Sweller, J., Van Merrienboer, J. J. G., & Paas, F. (1998). Cognitive architecture and instructional design. Educational Psychology Review, 10(3), 251-296. DOI:10.1023/a:1022193728205
Takir, A., & Aksu, M. (2012). The effect of an instruction designed by cognitive load theory principles on 7th grade students’ achievement in algebra topics and cognitive load. Journal of Creative Education. (3) 2, 232-240. DOI:10.4236/ce.2012.32037
Van Merriënboer, J. J. G., & Kester, L. (2005). The four-component instructional design model:Multimedia principles in environments for complex learning. In R. E. Mayer (Ed.), The Cambridge handbook of multimedia learning , 71-93. NewYork: Cambridge University Press.
Van Merriënboer, J. J. G., & Sweller, J. (2005). Cognitive load theory and complex learning: Recent developments and future directions. Educational Psychology Review, 17(2), 147–177. DOI:10.1007/s10648-005-3951-0