نقش میانجی پیوند با مدرسه در رابطه بین یادگیری اجتماعی-هیجانی و قربانی‌شدن ناشی از قلدری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

2 دانشیار روانشناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز،

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش واسطه‌ای پیوند با مدرسه در رابطه بین یادگیری اجتماعی-هیجانی و قربانی‌شدن ناشی از قلدری انجام شد. این پژوهش به لحاظ روش تحقیق، توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش‌آموزان دختر و پسر دوره دوم متوسطه شهرستان خواف در سال تحصیلی 1401-1400 بود که از بین آن‌ها درنهایت تعداد 364 نفر (190 دختر-174 پسر) با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی انتخاب شدند. جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از مقیاس یادگیری اجتماعی-هیجانی کسل (2008)، مقیاس پیوند با مدرسه براون و ایوانز (2002) و مقیاس قربانی چندبعدی ماینارد و جوزف (2000) صورت پذیرفت. به‌منظور بررسی روابط بین سازه‌های مدل پیشنهادی، از روش مدل‌یابی معادلات ساختاری در نرم‌افزار AMOS نسخه 24 استفاده شد. نتایج نشان داد یادگیری اجتماعی-هیجانی بر پیوند با مدرسه و قربانی‌شدن ناشی از قلدری اثر مستقیم و معناداری داشت. ضمن اینکه پیوند با مدرسه نیز دارای اثر مستقیم و معنادار بر قربانی‌شدن بود. همچنین نتایج نشان داد که پیوند با مدرسه در رابطۀ بین یادگیری اجتماعی-هیجانی و قربانی‌شدن ناشی از قلدری نقش میانجی دارد؛ به‌نوعی‌که یادگیری اجتماعی-هیجانی از طریق ارتقاء پیوند با مدرسه، ضمن ایجاد محیط‌های مطلوب و روابط مؤثر، موجبات کاهش قربانی‌شدن دانش‌آموزان را فراهم می‌کند. براین‌اساس پیشنهاد می‌شود برنامه‌ریزان و متولیان تعلیم‌و-ترتیب به‌منظور کاهش پدیدۀ قربانی‌شدن و پیامدهای آن، با تدوین محتوا و برنامه‌های یادگیری اجتماعی-هیجانیِ مدرسه محور، ضمن ارتقاء مهارت‌های اجتماعی مؤثر در دانش‌آموزان، پیوند با مدرسه را در دانش آموزان تقویت نمایند تا از این طریق بروز پدیده قربانی‌شدن را کاهش دهند.

کلیدواژه‌ها


اکبری ­بلوط­بنگان، افضل؛ طالع‌پسند سیاوش (1395). ساختار عاملی نسخه فارسی مقیاس قربانی چند‌بعدی در دانش‌آموزان مدارس ابتدایی شهر سمنان. کومش، 17(3)، 660-669.
بدری‌گرگری، رحیم؛ ادیب، یوسف؛ هاشمی، تورج؛ عرفانی آداب، الهام (1398). اثربخشی آموزش برنامه یادگیری اجتماعی-هیجانی کودکان قوی بر احساس تعلق به مدرسه دانش­آموزان مقطع ابتدایی مناطق برخوردار و محروم شهر همدان. فصلنامه سلامت روان کودک، 6(4)، 179-193.
بدری‌گرگری، رحیم؛ حسینی، سید عدنان؛ هاشمی، تورج؛ میرنسب، میرمحمود (1397). طراحی برنامه آموزشی ضد‌قلدری تلفیقی و تعیین اثربخشی آن بر کاهش ‌قربانی‌شدن دانش‌آموزان دوره اول متوسطه. آموزش و ارزشیابی، 11(41)، 55-81.
پورسید، سیدرضا؛ علیزاده، حمید؛ کاظمی، فرنگیس؛ برجعلی، احمد؛ فرخی، نورعلی؛ و پورسید، سیدمهدی (1397). تدوین برنامه درمان با علاقه اجتماعی و ارزیابی اثربخشی آن بر رفتارهای قلدری و قربانی نوجوانان. پژوهش­های روانشناسی اجتماعی، 8(30)، 55-78.
خضری، حسن؛ ابراهیمی قوام، صغری (1394). بررسی نقش میانجی زورگویی و قربانی بودن در رابطه بین پیوند با مدرسه و عملکرد تحصیلی. رویکردهای نوین آموزشی، 10(2)، 81-100.
سماوی، سید عبدالوهاب (۱۳۹۱). آزمایش و مقایسه مدل رابطه علی پیوند با مدرسه، چشم‌انداز آینده، باورهای خودکارآمدی تحصیلی با عملکرد تحصیلی با میانجی‌گری امید و سلامت روانی دانش­آموزان پسر و دختران دبیرستانی شهر. رساله دکتری روانشناسی تربیتی، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.
فرنودیان، پریسا؛ ابوالمعالی، خدیجه؛ هاشمیان، کیانوش (1398). بررسی روایی و اعتبار پرسش‌نامه یادگیری اجتماعی-هیجانی در دانش­آموزان دختر دوره دوم متوسطه شهر تهران، پژوهش‌های کاربردی روانشناختی، 10(3)، 147-159.
میرز، ال. اس. گامست، جی، گارینو، ای، جی. (1399). پژوهش چندمتغیری کاربردی (طرح و تفسیر)، ترجمه حسن پاشاشریفی و همکاران. تهران: رشد.
هومن، حیدرعلی (۱۳۸۴). مدل‌یابی معادلات ساختاری با استفاده از نرم‌افزار لیزرل. تهران: سمت.
Acosta, J., Chinman, M., Ebener, P., Malone, P. S., Phillips, A., & Wilks, A. (2019). Understanding the relationship between perceived school climate and bullying: A mediator analysis. Journal of School Violence, 18(2), 200–215. DOI:10.1080/15388220.2018.1453820
Allen, K., Vella-Brodrick, D., & Waters, L. (2017). School belonging and the role of social and emotional competencies in fostering an adolescent’s sense of connectedness to their school. In Social and emotional learning in Australia and the Asia-Pacific (pp. 83-99). Springer, Singapore.
Arslan, S., & Demirtas, Z. (2016). Social emotional learning and critical thinking disposition. Studia Psychologica, 58(4), 276. DOI:10.21909/sp.2016.04.723
Berman, S., Chaffee, S., & Sarmiento, J. (2018). The practice base for how we learn: Supporting students’ social emotional, and academic development. Aspen Institute, National Commission on Social, Emotional, and Academic Development.
Brown, R., & Evans, W. P. (2002). Activity and ethnicity: Creating greater school connection among diverse student populations. Urban Education, 37, 41–58. DOI:10.1177/0042085902371004
Cecen-Celik, H., & Keith, S. (2019). Analyzing predictors of bullying victimization with routine activity and social bond perspectives. Journal of Interpersonal Violence, 34(18), 3807-3832. DOI:10.1177/0886260516672941
Charalampous, K., Demetriou, C., Tricha, L., Ioannou, M., Georgiou, S., Nikiforou, M., & Stavrinides, P. (2018). The effect of parental style on bullying and cyber bullying behaviors and the mediating role of peer attachment relationships: A longitudinal study. Journal of Adolescence, 64, 109–123. DOI:10.1016/j.adolescence.2018.02.003
Crone, E. A., & Fuligni, A. J. (2020). Self and others in adolescence. Annual review of psychology, 71(1), 447-469. DOI:10.1146/annurev-psych-010419-050937
D’Urso, G., Symonds, J., Sloan, S., & Devine, D. (2022). Bullies, victims, and meanies: the role of child and classmate social and emotional competencies. Social Psychology of Education, 25(1), 293-312. DOI:10.1007/s11218-021-09684-1
Darling-Hammond, L., Flook, L., Cook-Harvey, C., Barron, B., & Osher, D. (2020). Implications for educational practice of the science of learning and development. Applied developmental science, 24(2), 97-140. DOI: 10.1080/10888691.2018.1537791
Davis, J. P., Merrin, G. J., Ingram, K. M., Espelage, D. L., Valido, A., & El Sheikh, A. J. (2019). Examining pathways between bully victimization, depression, & school belonging among early adolescents. Journal of Child and Family Studies, 28(9), 2365-2378. DOI:10.1007/s10826-019-01340-9
Divecha, D., & Brackett, M. (2020). Rethinking school-based bullying prevention through the lens of social and emotional learning: A bioecological perspective. International journal of bullying prevention, 2(2), 93-113. DOI:10.1007/s42380-019-00019-5
Duggins, S. D., Kuperminc, G. P., Henrich, C. C., Smalls-Glover, C., & Perilla, J. L.
(2016). Aggression among adolescent victims of school bullying: Protective roles
of family and school connectedness. Psychology of Violence, 6(2), 205. DOI:10.1037/a0039439
Eklund, K., Kilpatrick, K. D., Kilgus, S. P., & Haider, A. (2018). A systematic review of state‐level social‐emotional learning standards: Implications for practice and research. School Psychology Review, 47(3), 316–326. DOI:10.17105/SPR-2017.0116.V47-3
Espelage, D. L., Rose, C. A., & Polanin, J. R. (2015). Social-emotional learning program to reduce bullying, fighting, and victimization among middle school students with disabilities. Remedial and special education, 36(5), 299-311. DOI:10.1177/0741932514564564
Fredrick, S. S., Traudt, S., & Nickerson, A. (2022). Social emotional learning practices in schools and bullying prevention. Encyclopedia of Education. New York: Routledge.
Gimbert, B. G., Miller, D., Herman, E., Breedlove, M., & Molina, C. E. (2021). Social emotional learning in schools: The importance of educator competence. Journal of Research on Leadership Education, 19427751211014920. DOI:10.1177/19427751211014920
Gökel, Ö., & Dağlı, G. (2017). Effects of social skill training program on social skills of young people. Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 13(11), 7365-7373. DOI:10.12973/ejmste/79615
Golaszewski, N. M., Pasch, K. E., Fernandez, A., Poulos, N. S., Batanova, M., & Loukas, A. (2018). Perceived weight discrimination and school connectedness among youth: Does teacher support play a protective role? Journal of School Health, 88(10), 754-761. DOI:10.1111/josh.12682
Gomez-Ortiz, O., Romera-Felix, E. M., & Ortega-Ruiz, R. (2017). Multidimensionality of social competence: Measurement of the construct and its relationship with bullying roles. Revista De Psicodidáctica, 22(1), 37–44. DOI:10.1016/S1136-1034(17)30042-4
Goodenow, C. (1993). The psychological sense of school membership among adolescents: Scale development and educational correlates. Psychology in the Schools, 30(1), 79-90. DOI:10.1002/1520-6807
Green, A. L., Ferrante, S., Boaz, T. L., Kutash, K., & Wheeldon‐Reece, B. (2021). Social and emotional learning during early adolescence: Effectiveness of a classroom‐based SEL program for middle school students. Psychology in the Schools, 58(6), 1056-1069. DOI:10.1002/pits.22487
Halliday, S., Gregory, T., Taylor, A., Digenis, C., & Turnbull, D. (2021). The impact of bullying victimization in early adolescence on subsequent psychosocial and academic outcomes across the adolescent period: A systematic review. Journal of school violence, 20(3), 351-373. DOI: 10.1080/15388220.2021.1913598
Kaufman, T. M., Huitsing, G., Bloemberg, R., & Veenstra, R. (2021). The systematic application of network diagnostics to monitor and tackle bullying and victimization in schools. International journal of bullying prevention, 3(1), 75-87. DOI:10.1007/s42380-020-00064-5
León-Jiménez, S., Villarejo-Carballido, B., López de Aguileta, G., & Puigvert, L. (2020). Propelling children’s empathy and friendship. Sustainability, 12(18), 7288. DOI: 10.3390/su12187288
Li, L., Chen, X., & Li, H. (2020). Bullying victimization, school belonging, academic engagement and achievement in adolescents in rural China: A serial mediation model. Children and youth services review, 113, 104946. DOI:10.1016/j.childyouth.2020.104946
Liu, Y., Carney, J. V., Kim, H., Hazler, R. J., & Guo, X. (2020). Victimization and students’ psychological well-being: The mediating roles of hope and school connectedness. Children and Youth Services Review, 108, 104674. DOI:10.1016/j.childyouth.2019.104674
Marsh, I. C., Chan, S. W., & MacBeth, A. (2018). Self-compassion and psychological distress in adolescents-a meta-analysis. Mindfulness, 9(4), 1011-1027. DOI:10.1007/s12671-017-0850-7
Maunder, R. E., & Crafter, S. (2018). School bullying from a sociocultural perspective. Aggression and Violent Behavior, 38, 13–20. DOI:10.1016/j.avb.2017.10.010
Miklikowska, M., Thijs, J., & Hjerm, M. (2019). The impact of perceived teacher support on anti-immigrant attitudes from early to late adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 48(6), 1175-1189. DOI:10.1007/s10964-019-00990-8
Moore, S. E., Norman, R. E., Suetani, S., Thomas, H. J., Sly, P. D., & Scott, J. G. (2017). Consequences of bullying victimization in childhood and adolescence: A systematic review and meta-analysis. World journal of psychiatry, 7(1), 60. DOI:10.5498/wjp.v7.i1.60
Mynard, H., & Joseph, S. (2000). Development of the multidimensional peer‐victimization scale. Aggressive Behavior: Official Journal of the International Society for Research on Aggression, 26(2), 169-178. DOI:10.1002/(SICI)1098-2337
Nickerson, A. B., Fredrick, S. S., Allen, K. P., & Jenkins, L. N. (2019). Social emotional learning (SEL) practices in schools: Effects on perceptions of bullying victimization. Journal of school psychology, 73, 74-88. DOI:10.1016/j.jsp.2019.03.002
Oldfield, J., Stevenson, A., Ortiz, E., & Haley, B. (2018). Promoting or suppressing resilience to mental health outcomes in at risk young people: The role of parental and peer attachment and school connectedness. Journal of adolescence, 64, 13-22. DOI:10.1016/j.adolescence.2018.01.002
Olweus, D. (1994). Bullying at school: basic facts and effects of a school based intervention program. Journal of child psychology and psychiatry, 35(7), 1171-1190. DOI:10.1111/j.1469-7610.1994.tb01229.x
Pabian, S., Dehue, F., Völlink, T., & Vandebosch, H. (2022). Exploring the perceived negative and positive long‐term impact of adolescent bullying victimization: A cross‐national investigation. Aggressive behavior, 48(2), 205-218. DOI:10.1002/ab.22006
Panayiotou, M., Humphrey, N., & Wigelsworth, M. (2019). An empirical basis for linking social and emotional learning to academic performance. Contemporary Educational Psychology, 56, 193-204. DOI:10.1016/j.cedpsych.2019.01.009
Paolini, A. C. (2021). Anxiety: 6-Week Social Emotional Learning Intervention for Elementary School Counselors. Journal of School Counseling, 19(23), n23.
Pikulski, P. J., Pella, J. E., Casline, E. P., Hale, A. E., Drake, K., & Ginsburg, G. S. (2020). School connectedness and child anxiety. Journal of Psychologists and Counsellors in Schools, 30(1), 13-24. DOI:10.1017/jgc.2020.3
Pitsia, V., & Mazzone, A. (2021). The association of individual and contextual variables with bullying victimisation: a cross-national comparison between Ireland and Lithuania. European journal of psychology of education, 36(4), 1095-1115. DOI:10.1007/s10212-020-00514-0
Polanin, J. R., Espelage, D. L., Grotpeter, J. K., Spinney, E., Ingram, K. M., Valido, A., sheikh, A. E., Torgal, C., & Robinson, L. (2021). A meta-analysis of longitudinal partial correlations between school violence and mental health, school performance, and criminal or delinquent acts. Psychological bulletin, 147(2), 115-133. DOI:10.1037/bul0000314
Popp, A. M., & Peguero, A. A. (2012). Social bonds and the role of school-based victimization. Journal of interpersonal violence, 27(17), 3366-3388. DOI:10.1177/0886260512445386
Porter, J., McDermott, T., Daniels, H., & Ingram, J. (2021). Feeling part of the school and feeling safe: further development of a tool for investigating school belonging. Educational Studies, 1-17. DOI:10.1080/03055698.2021.1944063
Putra, G. N. E., & Dendup, T. (2020). Health and behavioural outcomes of bullying victimisation among Indonesian adolescent students: findings from the 2015 global school-based student health survey. Psychology, Health & Medicine, 27(3), 1–15. DOI:10.1080/13548506.2020.1826546
Rodríguez-Álvarez, J. M., Navarro, R., Yubero, S., & Larrañaga, E. (2022). Social support, socio-emotional competencies and cyber victimisation: a longitudinal analysis among primary school students. in Revista de Educación, 397, 119-144. DOI:10.4438/1988-592X-RE-2022-397-542
Rose, C. A., Simpson, C. G., & Ellis, S. K. (2015). The relationship between school belonging, sibling aggression and bullying involvement: Implications for students with and without disabilities. Educational Psychology, 36(8), 1462-1486. DOI: 10.1080/01443410.2015.1066757
Sampasa-Kanyinga, H., Chaput, J. P., & Hamilton, H. A. (2019). Social media use, school connectedness, and academic performance among adolescents. The journal of primary prevention, 40(2), 189-211. DOI: 10.1007/s10935-019-00543-6
Sanders, C. E. (2022). Bullying Victimisation: Definition, Prevalence, Risk Factors, Consequences, and Prevention. Routledge.
Shaheen, A. M., Hamdan, K. M., Albqoor, M., Othman, A. K., Amre, H. M., & Hazeem, M. N. A. (2019). Perceived social support from family and friends and bullying victimization among adolescents. Children and Youth Services Review, 107, 104503. DOI:10.1016/j.childyouth.2019.104503
Shek, D. T., Dou, D., Zhu, X., & Chai, W. (2019). Positive youth development: Current perspectives. Adolescent Health, Medicine and Therapeutics, 10, 131–141. DOI:10.2147/AHMT.S179946
Sokal, L., & Katz, J. (2017). Social emotional learning and inclusion in schools. In Oxford Research Encyclopedia of Education.
Ülvay, G. F., & Özkul, A. E. (2018). Social-Emotional learning competencies scale of secondary school students. Eurasia Journal of Mathematics. Science and Technology Education, 14(4), 1295-1304. DOI:10.29333/ejmste/82938
Van Ryzin, M. J., & Roseth, C. J. (2018). Cooperative learning in middle school: A means to improve peer relations and reduce victimization, bullying, and related outcomes. Journal of educational psychology, 110(8), 1192. DOI:10.1037/edu0000265
Váradi, J. (2022). A Review of the Literature on the Relationship of Music Education to the Development of Socio-Emotional Learning. SAGE Open, 12(1), 1-11.
Varela, S. A. M., Teles, M. C., & Oliveira, R. F. (2020). The correlated evolution of social competence and social cognition. Functional Ecology, 34(2), 332–343. DOI:10.1111/1365-2435.13416
Wang, Y., Chen, M., & Lee, J. H. (2019). Adolescents’ social norms across family, peer, and school settings: Linking social norm profiles to adolescent risky health behaviors. Journal of Youth and Adolescence, 48, 935–948. DOI:10.1007/s10964-019-00984-6
Wu, X., Qi, J., & Zhen, R. (2021). Bullying victimization and adolescents’ social anxiety: Roles of shame and self-esteem. Child Indicators Research, 14(2), 769-781. DOI:10.1007/s12187-020-09777-x
Yang, C., Chan, M. K., & Ma, T. L. (2020). School-wide social emotional learning (SEL) and bullying victimization: Moderating role of school climate in elementary, middle, and high schools. Journal of school psychology, 82, 49-69. DOI:10.1037/spq0000423
Yu, S., & Zhao, X. (2021). The negative impact of bullying victimization on academic literacy and social integration: Evidence from 51 countries in PISA. Social Sciences & Humanities Open, 4(1), 100151. DOI:10.1016/j.ssaho.2021.100151
Zhang, S., Gong, M., Li, W., Wang, W., Wu, R., Guo, L., & Lu, C. (2020). Patterns of bullying victimization and associations with mental health problems in Chinese adolescents: A latent class analysis. International journal of environmental research and public health, 17(3), 779. DOI:10.3390/ijerph17030779
Zhou, M., & Ee, J. (2012). Development and validation of the social emotional competence questionnaire (SECQ). The International Journal of Emotional Education,4(2), 27-42. DOI:10.1037/t69172-000
Zimmer-Gembeck, M., Chipuer, H., Hanisch, M., Creed, P., & McGregor, L. (2006). Relationships at school and stage environment fit as resources for adolescent engagement and achievement. Journal of Adolescence, 29(6), 911–933. DOI:10.1016/j.adolescence.2006.04.008