تحلیل محتوای کتاب‌های درسی مطالعات اجتماعی دوره متوسطه اول از نظر میزان توجه به مؤلفه‌های حقوق بشر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دبیر رسمی آموزش و پرورش

2 دانشگاه بهشتی

3 دانشجوی دکترای علوم تربیتی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوای کتاب‌های درسی مطالعات اجتماعی دورة متوسطة اول از نظر میزان توجه به مؤلفه‌های حقوق بشر انجام شده است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتواست. جامعه آماری مشتمل بر تمام کتاب‌های درسی کتاب‌های مطالعات اجتماعی دوره متوسطة اول بوده و با توجه به ماهیت موضوع پژوهش و به دلیل محدودبودن جامعه آماری از نمونه‌گیری صرف‌نظر شده و کل جامعه آماری برای نمونه در نظر گرفته شده است. در این تحقیق از روش تحلیل محتوای آنتروپی شانون استفاده شده و واحد تحلیل متن، تصویر، پرسش و فعالیت بوده و روایی و پایایی ابزار پژوهش تأیید شده است. عمده‌ترین یافته‌های پژوهش نشان می­‌دهد از مجموع 387 واحد ضبط‌‌‌‌ شده برای مؤلفه‌های حقوق بشر، مؤلفة «حق­ داشتن محیط‌ زیست سالم» با 73 واحد بیشترین واحد ضبط‌ شده را به خود اختصاص داده و مؤلفه «حق امنیت» بیشترین ضریب اهمیت در محتوای کتاب درسی مطالعات اجتماعی دورة متوسطة اول را به خود اختصاص داده است؛ همچنین مؤلفه‌های حقوق بشر در کتاب‌های درسی مطالعات اجتماعی دورة متوسطة اول به‌ صورت متوازن تقسیم نشده است.

کلیدواژه‌ها


امیرارجمند، اردشیر (1380)، آموزش حقوق بشر، مجلة تحقیقات حقوقی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
جعفری، محمود (1384)، ارزیابی میزان توجه به آموزش حقوق بشر در برنامه‌های درسی دورة ابتدایی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
حاجی‌زاده، هانیه و کرمی، مرتضی (1393)، «تحلیل برنامة درسی قصدشده و اجراشدة دورة راهنمایی بر اساس مؤلفه‌های آموزش صلح یونسکو»، فصلنامة پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، سال یازدهم، شمارة 42.
حقیقت، سیدصادق و میر موسوی، سیدعلی (1381)، مبانی حقوق بشر، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
حکیم­زاده، رضوان؛ کیامنش، علیرضا و عطاران، محمد (1386)، «تحلیل محتوای کتاب‌های درسی با توجه به مسائل و مباحث روز جهانی در حوزة برنامه‌های درسی»، فصلنامة مطالعات برنامة درسی، سال دوم، شمارة 5.
ذاکریان، مهدی (1383)، مفاهیم کلیدی حقوق بشر بین‌المللی، تهران، نشر میزان.
ذکاوتی قراگزلو، علی (1381)، آموزش صلح، تهران، مؤسسه فرهنگی هنری نوروز.
رنجبریان، امیرحسین؛ نواب دانشمند، فریبا (1387). «بررسی تأثیر آموزش حقوق بشر بر صلح و توسعه». فصلنامة اندیشه‌های حقوقی خصوصی. سال پنجم، شمارة دوازدهم.
سید فاطمی، سیدمحمد قاری (1382) حقوق بشر در جهان مؤثر، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
شکاری، احمد، حاجی­رشیدی، رضا (1388)، «بررسی میزان توجه به مؤلفه‌های حقوق بشر در برنامة درسی دورة متوسطة ایران»، فصلنامة نوآوری‌هایپژوهشی، دورة 24، شمارة 7.
علی عسگری، مجید، چهارباشلو، حسین، عطاران، عاطفه (1392)، «جایگاه مؤلفه‌های حقوق بشر در محتوای کتاب‌های درسی دوره آموزش ابتدایی ایران»، دوفصلنامة نظریة و عمل در برنامة درسی، سال اول، شمارة 1.
فتحی‌واجارگاه، کورش، شمس مورکانی، غلامرضا، لورایی، محمدرضا، عقیلی، رمضان (1393)، بررسی و تحلیل مؤلفه‌های حقوق بشر در کتاب‌های درسی دورة ابتدایی، فصلنامة نوآوری‌های آموزشی، سال سیزدهم، شمارة 49.
فتحی‌واجارگاه، کوروش (1382). «جایگاه و اهمیت صلح و جنگ در کتب دورة ابتدایی»، مجلة علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، شمارة 3.
قلتاش، عباس، صالحی، مسلم و فرخی نژاد، پریسا (1389)، «بررسی میزان توجه به مؤلفه‌های حقوق بشر در کتب تعلیمات اجتماعی دورة راهنمایی»، فصلنامة روانشناسی تربیتی، سال اول، شمارة 3.
کلی، جان (1382)، مختصری از تئوری‌های حقوقی در غرب، ترجمة محمد راسخ، نشر طرح نو.
گزارش طرح ملی بررسی حقوق بشر در نظام آموزشی مدارس ایران (1383)، تهران، مرکز مطالعات حقوق بشر دانشگاه تهران، بهار و تابستان.
گندمی حسنارودی، فهیمه (1386). تحلیل محتوای کتاب‌های تعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی تحصیلی ازلحاظ مفاهیم حقوق بشر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی
لورایی، محمدرضا (1390). شناسایی جایگاه حقوق بشر در مراحل طراحی و اجرای برنامه‌های درسی مقطع ابتدایی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
مصفا، نسرین، ابراهیمی، نبی الله (1387)، «جایگاه حقوق بشر در نظریه‌های روابط بین‌الملل»، فصلنامة سیاست، دورة 38، شمارة 4.
موحد، محمدعلی (1381)، در هوای حق و عدالت، نشر کارنامه.
مولایی، مهرداد (1390)، آزادی اطلاعات و محدودیت‌های آن در مقررات بین‌المللی حقوق بشر، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی تهران، دانشکدة حقوق.
مهمان‌دوست قمصری، زهرا سادات (1388). بررسی جایگاه پژوهش محوری در کتاب‌های درسی دورة متوسطه، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه الزهرا.
ناصری، حسین (1385)، «سنجش بنیادهای نظری و مواد اعلامیه حقوق بشر با مبانی و آموزه‌های قرآنی»، فصلنامة مطالعات اسلامی، شماره 71.
نواب دانشمند، فریبا (1386)، «بررسی برخی روش‌های آموزش حقوق بشر»، مجلة حقوقی، نشریة مرکز امور حقوقی بین‌المللی معاونت حقوقی و امور ریاست جمهوری، شمارة 37.
یزدانی، عباس (1381). نقش آموزش در پیشگیری از نقض حقوق بشر، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، تهران: دانشکدة روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه.
 
Al-Edwan Z. S. M. (2010). Human Rights Principles in the Social Education Textbooks of the Elementary Stage in Jordan. European Journal of Social Sciences, Vol. 15 Issue 2, p117.
Kepenekci, Y. K. (2010). Children's social rights in social studies textbooks in Turkish elementary education. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2(2), 576-581.
Lin, F.CH. (2007), Student Rights andHuman Rights Education-Taiwan’s Experience, Human Rights Education in Asian Schools, PP 73-83.
Nazir, K., Keet, A. (2005). Infusing human rights into the curriculum, Perspectives in Education, V23 N.2 p: 99-110.
Velloso, A (1998), Peace and Human Rights Education in the Middle East: Comparing Jewish and Palestinian Experiences. ]nternational Review of Education, Volume 44, Issue 4, pp 357-378.
Westin, L (2004), “education and democracy in bosnia and herzegovin”. International gournal of educational development, volume 24, issue 5, septamber, page 495 – 509.