الگوی ساختاریِ نقشِ میانجیِ سرمایه‌های تحولی درونی و سرمایه روان‌شناختی در پیوند بین سرمایه‌های تحولی بیرونی و درگیری تحصیلی دانش‌آموزان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشیار گروه روان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی(نویسنده مسئول)

3 دانشیار گروه روان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی

4 استاد گروه روان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

در چند دهة اخیر، چگونگی افزایش درگیرکردن دانش­آموزان با وظایف تحصیلی، یکی از متغیرهای مهم پیش‌بین عملکرد تحصیلی دانش­آموزان،توجه پژوهشگران را برانگیخته است. ازاین‌رو در این پژوهش به‌منظور درک نظام‌دار از فرایند تحولی که دانش­آموز را به درگیری تحصیلی هدایت می‌کند، الگویی علّی از منابع و سرمایه­های اجتماعی و ­روان­شناختی مؤثر بر درگیری تحصیلی ارائه و اعتباریابی شد. به این منظور ۵۱۱ دانش‌آموز سال سوم دبیرستان‌های شهر همدان (۲۵۶ پسر و ۲۵۵ دختر) در سال تحصیلی ۹۶-۱۳۹۵ به روش خوشه‌ای تصادفی انتخاب شدند و به پرسشنامه‌های سرمایه‌های تحولی بیرونی و درونی مینه‌سوتا (2005)، سرمایه روان‌شناختی لوتانز (2007) و درگیری تحصیلی سالملا آرو و آپادایا (2012) پاسخ دادند. داده‌ها به روش معادلات ساختاری تحلیل شد. بر اساس یافته‌ها، مدل مفروض درگیری تحصیلی در جامعة پژوهش برازنده بوده است (06/2 X2/DF=، 014/0 RMSEA=). نقش میانجی‌گر سرمایه‌های تحولی درونی و سرمایة روان‌شناختی در رابطة  سرمایه‌های تحولی بیرونی و درگیری تحصیلی، مثبت و معنادار بود. نتیجه این­کهبا افزایش سرمایه‌های تحولی درونی و سرمایة روان‌شناختی می­توان شرایط ایجاد درگیری تحصیلی دانش­آموزان را فراهم ساخت.

کلیدواژه‌ها


اسلامی، محمدعلی؛ درتاج، فریبرز؛ سعدی‌پور، اسماعیل و دلاور، علی (۱۳۹۵). «مدل‌یابی علّی اشتیاق تحصیلی بر مبنای منابع شخصی و منابع اجتماعی در دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه امیرکبیر تهران». فصلنامۀ فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، ۷، (۲۲)، ۱۳۳-۱۶۸.
بهادری خسروشاهی، جعفر؛ هاشمی نصرت‌آباد، تورج؛ بابا پور خیرالدین، جلیل. (۱۳۹۱). بررسی رابطه سرمایه روان‌شناختی با سرمایه اجتماعی دانشجویان دانشگاه تبریز. پژوهش و سلامت، ۲، (۱)، ۱۴۵ ـ ۱۵۳.
خلیفه سلطانی، حشمت؛ والی، فرزانه و صحت، سعید. (1393). تأثیر سرمایه روان‌شناختی مثبت مدیران بر بهبود عملکرد کارکنان: مطالعه‌ای در شرکت بیمه ملت شهر تهران. فصلنامه علوم مدیریت ایران، 9 (33)، 68-47.
پورعباس، علی؛ عابدی، محمدرضا و باغبان، ایران (1392). «اثربخشی کارگاه‌های خودکارآمدی حرفه‌ای بر اشتیاق شغلی کارکنان بخش اداری دانشگاه اصفهان». مشاورۀ شغلی و سازمانی، 5(17)، 37-50.
دهقان‌حصار، فاطمه. (1390). ارایه‌ی مدلی علی برای تبیین روابط میان مؤلفه‌های سرمایه‌های تحولی (درونی و بیرونی) با دو بعد هویت اخلاقی (درونی و نمادین) از طریق نقش واسطه‌ای خودتنظیمی. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.
ریاحی، محمداسماعیل؛ علی وردی‌نیا، اکبر؛ پورحسین و سیده زینب (۱۳۸۹). «بررسی رابطۀ بین حمایت اجتماعی و سلامت روان». رفاه اجتماعی، ۱۰ (۳۹)، ۸۵-۱۲۱.
زرافشان، علی (1394). «معاون آموزش متوسطۀ وزارت آموزش‌وپرورش». باشگاه خبرنگاران جوان. کد خبر: ۵۴۷۶۳۷۰، تاریخ انتشار: ۰۶ بهمن ۱۳۹۴ - ۱۹:۰۰، قابل‌دسترسی در: http://www.yjc.ir/fa/news/5476370.
سپهرنوش مرادی، فاطمه (1394). رابطۀ سرمایه‌های تحولی با بهزیستی روان‌شناختی: نقش واسطه‌ای امید. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.
سیدصالحی، محمد و یونسی، جلیل (1394). «تبیین نقش خودکارآمدی‌ تحصیلی بر عملکرد و انگیزش تحصیلی مبتنی بر حمایت‌ اجتماعی، خودپندارۀ تحصیلی و ویژگی‌های ‌شخصیتی»، راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 3، (9)، 7-22.
شریف موسوی، فاطمه (1393). سرمایه‌های تحولی و درگیری تحصیلی: نقش واسطه‌ای تاب‌آوری تحصیلی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.
عبدالله‌پور، محمدآزاد و شکری، امید. (1394). تحلیل مشخصه‌های روان‌سنجی فهرست مشغولیت تحصیلی در دانشجویان ایرانی. مطالعات آموزش و یادگیری، 7 (2)، 90- 109.
فرهادی، علی؛ ساکی، کوروش؛ قدم پور، عزت‌اله؛ خلیلی گشنیگانی، زهرا و چهری، پرستو (1395). «پیش‌بینی ابعاد درگیری تحصیلی بر اساس مؤلفه‌های سرمایۀ روان‌شناختی دانشجویان راهبردهای آموزش در علوم پزشکی»، ۹ (۲)، ۱۲۷-۱۳۳.
گلستانه، سیدموسی؛ سلیمانی، لیلا و دهقانی؛ یوسف .(1396). رابطه سرمایه‌های تحولی و پیشرفت تحصیلی: با نقش میانجی سرمایه روان‌شناختی. دست‌آوردهای شناختی(علوم نربیتی و روان‌شناسی)، 24، (1)، 127-150.
لهسایی‌زاده، عبدالعلی و مرادی، گلمراد. (1386)، «رابطه سرمایه اجتماعی و سلامت روان در مهاجران»، رفاه اجتماعی، 7 (26)، 161-180.
محبی نورالدین‌وند، محمد حسین؛ شهنی ییلاق، منیجه و پاشاشریفی، حسن (1393). «رابطة سرمایة روان شناختی (امید، خوش بینی،  تاب‌آوری و خودکارآمدی) با هدف‌های پیشرفت و عملکرد تحصیلی دانشجویان سال اول». پژوهش در برنامه‌ریزی درسی. بهار، سال یازدهم، شمارة 13،61- 79.
مرادی، شهریار (1394). تدوین مدلی علَی برای تبیین خرد بر مبنای سرمایه‌های تحولی با وساطت بالندگی در دانشجویان دانشگا‌ه‌های کرمانشاه. رسالۀ دکتری دانشگاه بوعلی سینا.
موسوی ونهری، فاطمه‌السادات؛ ایروانی، محمدرضا (1395). بررسی رابطه بین پیوند معنوی و سرمایه روان‌شناختی با بهزیستی معنوی پرستاران بخش ویژه. فصلنامۀ مطالعات روا‌ن‌شناسی و علوم تربیتی، 2، (1)، 28-35.
نجد محمدرضا، مصاحبی محمدرضا، آتش پور حمید (1392). «پیش‌بینی بهزیستی روان‌شناختی از طریق مؤلفه‌های خودکار آمدی سرسختی روان‌شناختی و حمایت اجتماعی ادراک‌شده»، اندیشه و رفتار در روان‌شناسی بالینی، دوره ۸، شمارة ۳۰، 47-56.
واحدی، شهرام؛ هاشمی، تورج و شفیعی سورک، سینا (1393). «تأثیر سنوات تحصیلی، روان‌رنجوری و راهبردهای یادگیری خودنظم‌دهی  بر فرسودگی تحصیلی: آزمون یک مدل مفهومی». دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، 15(3)، 8-71.
Awang-Hashim, R. Kaur, A. & Noman, M. (2015). The interplay of socio-psychological factors on school engagement among early adolescents. Journal of Adolescence, 45, 214-224.
Bakker, A. B. & Demerouti, E. (2007). The job demands-resources model: State of the art. Journal of Managerial Psychology, 22, 309–328.
Benson, P. L. (2003). Developmental assets and asset building communities: Conceptual and empirical foundations. In R. M. Lerner & P. L. Benson (Eds.), Developmental assets and asset-building communities: Implications for research, policy, and practice (pp. 19-43). Norwell, MA: Kluwer Academic.
Benson, P. L. Leffert, N. Scales, P.C. & Blyth, D. A. (1998). Beyond the village rhetoric: Creating healthy communiti8es for children and adolescents. Applied Developmental Science, 2, 138-159.
Bowers, E. P. Geldhof, G. J. Schmid, K. L. Napolitano, C. M. Minor, K. & Lerner, J. V. (2012). Relationships with important nonparental adults and positive youth development: An examination of youth self egulatory strengths as mediators. Research in Human Development, 9(4), 298 – 316.
Carvalho, J. & Schumacker, R. (2012). Developmental Assets Model of High Risk Behaviors, Thriving Behaviors and Juvenile Delinquency. American International Journal of Contemporary Research, 4(1-. 2), 6-11.
Cothran, D. & Ennis, C. (2000). Building bridges to student engagement: Communicating respect and care for students in urban high schools. Journal of Research and Development in Education,33, 106–117.
Cobb, S. (1976). Social support as a moderator of life stress. Psychosomatic Medicine, 38, 300-314.
Cothran, D. J. & Ennis, C. D. (2000). Building Bridges to Student Engagement Communicating Respect and Care for Students in Urban High Schools. Journal of Research and Development in Education, 33, 106-117.
Connell, J. P. & Wellborn, J. G. (1991). Competence, autonomy and relatedness: a motivational analysis of self-system processes. In M. Gunnar, & L. A. Sroufe (Eds.), Minnesota symposium on child psychology: Self- processes in development (pp. 43-77). Chicago: University of Chicago Press.
Datu, J. A. D. & Valdez, J. P. M. (2016). Psychological capital predicts academic engagement and well-being in Filipino high school students. The Asia Pacific Education Researcher, 25(3), 399-405. DOI: [10.1007/s40299-015-0254-1]
De Carvalho, J.  & Schumacker, R. (2012). Developmental Assets Model of High Risk Behaviors, Thriving Behaviors and Juvenile Delinquency. American International Journal of Contemporary Research, 4 (1-2), 6-11.
Deese, M. N. (2009). Testing an Extention of the Job DemandsResources Model: The Addition of Personal Resources as Mediators to the Resources-Engagement Relationship. (Master of Science thesis, Clemson University, 2009). UMI: 1467805.
Developmental assets: A portrait of your youth. (2001). Minneapolis: Search Institute (1999–2000 school year aggregate database).
Duran A.; Extremera N.; Rey L.; Fernandez-Berrocal P. & Montalban F. M. (2006). Predicting academic burnout and engagement in educational settings: Assessing the incremental validity of perceived emotional intelligence beyond perceived stress and general self-efficacy. Psicothema; 18: 158–164.
Edwards, D. J. (2007). Sport psychological skills training and psychological well-being in youth athletes. (Unpublished doctoral dissertation). Department of Biokinetics, Sport and Leisure Sciences, University of Pretoria, Pretoria.
Epstein, J. L. & Sheldon, S. B. (2002) Present and Accounted for: Improving Student Attendance through Family and Community Involvement. Journal of Educational Research, 95, 308-318.
Finn, J. D. (1989). Withdrawing from school. Review of Educational Research, 59(2), 117-142.
Finn, J. D. & Rock, D. A. (1997). Academic success among students at risk for school failure. Journal of Applied Psychology, 82, 221-234
Fredricks, J. A.; Blumenfeld, P. C. & Paris, A. H. (2004). School engagement Potential of the concept, state of the evidence. Review of Educational Research, 74, 59-109. doi10.3102/00346543074001059.
Gutman, L. M. & Midgley, C. (2000). The role of protective factors in supporting academic achievement of poor African American students during the middle school transition. Journal of Youth and Adolescence, 29(2), 223–248.
Hobfoll, S.  E. (2002). Social and psychological resources and adaptation. Review of General Psychology, 6, 307–324.
Hughes, L. W. (2008). A correlational study of the Relationship Between sense of Humor and positive psychological capacities. Economice and Besiness Jouranal, 1, 46-53.
Jayarathna, L. C. H. (2014). Perceived social support and academic engagement, Kelaniya Journal of Management, University of Kelaniya, 03(02): 85-91.
Kalantarkousheh, Seyed Mohammad & Fatemeh Navarbafi (2012). “Reliability and Exploratory Factor Analysis of Psychological Well-Being in a Persian Sample. Science Series Data Report 4, no. 1.
Kramell, Nicole M. (2014). “Developmental Assets in a Residential Setting”, Counselor Education Master’s Theses. 165. https://digitalcommons.brockport.edu/edc_theses/165
Lee, C. (1984). An investigation of psychosocial variables related to academic success for rural Black adolescents. Journal of Negro Education, 53, 424-434.
Lerner, R. M. & Benson, P. L. (2003). Developmental assets and asset-building communities: Implications for research, policy, and practice. Norwell, MA: Kluwer Academic Publishers.
Li, Y. & Lerner, R. M. (2011). Trajectories of school engagement during adolescence: Implications for grades,depression, delinquency, and substance use. Developmental Psychology, 47(1), 233-247.
Liasko, E. & Mackyer, J. (2005). Relationships among developmental assets, age,smoking behaviors among youth. Indiana university.
Linnenbrink, E. A. & Pintrich, P. R. (2003). The role of self-efficacy beliefs in student engagement and learning in the classroom. Reading and Writing Quarterly, 19, 119-137.
Luthans, F. Avey, J. B. & Patera, J. L. (2008). Experimental analysis of a Web-based training intervention to develop positive psychological capital. Academy of Management Learning and Education, 7, 209–221.
 Luthans, F.; Avolio, B. J.; Avey, J. B. & Norman, S. M. (2007). Positive psychological capital: Measurement and relationship with performance and satisfaction. Personnel Psychology, 60, 541-572.
Liu L.; Pang R.; Sun W.; Wu M.; Qu P, et al. (2013) Functional social support, psychological capital, and depressive and anxiety symptoms among people living with HIV/AIDS employed full-time. BMC Psychiatry 13:324.
Li, B.; Ma, H.; Guo, Y.; Xu, F.; Yu, F. & Zhou, Z. (2014). Positive psychological capital: A new approach to social support and subjective well-being. Social Behavior and Personality: An international journal, 42, 135-144.
Magaletta, P. R. & Oliver, J. M. (1999). The Hope Construct, Will, and Ways Their Relations with Self-Efficacy, Optimism, and General Well-Being. Journal of Clinical Psychology, 55, 539-551.
Maslach, C. & Leiter, M. P. (2008) Early Predictors of Job Burnout and Engagement. Journal of Applied Psychology, 93, 498-512.
Pittman, K. (1996). Community, youth, development: Three goals in search of connection. New Designs for Youth Development, Winter, 4–8.
Ratelle, C. F.; Simard, K. & Guay, F. (2013). University students’ subjective well-being: The role of autonomy support from parents, friends, and the romantic partner. Journal of Happiness Studies, 14 (3), 893-910.
Ramos-Díaz, E.; Rodríguez-Fernández, A.; Fernández-Zabala, A.; Revuelta, L. & Zuazagoitia, A. (2016). Adolescent students’ perceived social support, self-concept and school engagement. Revista de Psicodidáctica, 21(2), 339-356.
 Reeve, J. (2012). A self-determination theory perspective on student engagement. In S. L. Christenson, A. L. Reschly & C. Wylie (Eds.), Handbook of research on student engagement (pp. 149–172).
Rodríguez-Fernández A.; Ramos-Díaz E.; Fernández-Zabala A.; Goñi E.; Esnaola I. & Goñi A. (2016). Contextual and psychological variables in a descriptive model of subjective well-being and school engagement. Int J Clin Health Psychol. 16(2): 166-174.
Roeser, R.W.; Eccles, J. S. & Sameroff, A. J. (1998). Academic and emotional functioning in early adolescence: longitudinal relations, patterns, and prediction by experience in middle school. Dev Psychopathol, 10(2): 321-52.
Ryff, C. D. & Singer. B.H. (2006). Best news yet on the six-factor model of well-being. Social Science Research, (35), 1103-1119.
Ryff, C. D.; Singer, B. H. & Love, G. D. (2004b). Positive health: connecting well-being with biology. Philosophical Transactions of the Royal Society of London B 359, 1383–1394.
Roberts, J. E. & Gotlib, I. H. (1997).Vulnerability to episodes of depression: Gender, early childhood loss, and personality. Manuscript submitted For publication
 Ryff, C. D. & Keyes, C. L. M. (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal of Personality and Social Psychology, 69, 719–727.
Salmela-Aro, K. & Upadaya, K. (2012). The schoolwork Engagement Inventory. Energy, Dedication, and Absorption (EDA). European Journal of Psychological Assessment, 28(1), 60e67.
 Salmela-Aro, K.; Savolainen, H. & Holopainen. L. (2008) Nepressive symptoms and school burnout during adolescence. Journal of royth and ad olesence, 6, 34- 45.
 Schlechty, P. (1994). Increasing Student Engagement. Missouri Leadership Academy. p. 5.
Scales, P. C.; Roehlkepartain, E. C. & Shramko, M. (2017). Aligning youth development theory, measurement, and practice across cultures and contexts: Lessons from use of the Developmental Assets Profile. Child Indicators Research, 10(4), 1145-1178.
Scales, P.C. & Benson, P. L. (2006). Toward quality and equality: Fulfilling our promises to America’s children and youth. Search Institute Insights & Evidence, 3, 1-10.
Scales, P. & Tccogna, J. (2000). Caring to try: How building students developmental assets can promote school engagement and success. Journal of national association of secondary school principals.84.619: p69.
Sengers, N. (2013). The role of Psychological Capital in the Job Demands -Resources Model: Work Engagement and Turnover intention in an international contact centre environment. Available at: http://dspace.library.uu.nl/handle/1874/282370
Search Institute (2002). The asset approach: 40 elements of healthy development [Brochure]. Minneapolis, MN: Author.
 Search Institute (2005). Developmental assets: A profile of your youth. Minneapolis: Author.
Schaufeli, W. B.; Salanova, M.; Gonzalez-Roma´, V. & Bakker, A. (2002b). The measurement of burnout and engagement: A confirmatory factor analytic approach. Journal of Happiness Studies, 3, 71–92
Skinner, E. A.; Kindermann, T. A. & Furrer, C. J. (2009). A Motivational Perspective on Engagement and Disaffection: Conceptualization and Assessment of Children’s Behavioral and Emotional Participation in Academic Activities in the Classroom. Educational and Psychological Measurement, 69(3), 493-525.
Skinner, E. A.; Furrer, C. Marchand, G. & Kindermann, T. (2008). Engagement and disaffection in the classroom: Part of a larger motivational dynamic? Journal of Educational Psychology, 100, 765–781.
Smith, L. H. & Barker, E. (2009). Exploring youth development with diverse children: Correlates of risk, health, and thriving behaviors. Journal for Specialists in Pediatric Nursing, 14, 12-21.
Staudinger, U. M.; Dörner, J. & Mickler, C. (2005). Wisdom and personality. In R. J. Sternberg & J. Jordan (Eds.), A handbook of wisdom. Psychological perspectives (pp. 191-219). New York: Cambridge University Press.
Snyder, H. N. (2008). Juvenile arrests 2006. Washington, DC: U.S. Department of Justice, Office of Justice Programs, Office of Juvenile Justice and Delinquency Prevention. Retrieved on April 11, 2011, from http://www.ncjrs.gov/pdffiles1/ojjdp/221338.pdf
Steinberg, L. & Lerner, R. M. (2004). The scientific study of adolescence: A brief history. Journal of Early Adolescence, 24, 45-54.
Sweetman, D. & Luthans, F. (2010). The power of positive psychology: Psychological capital and work engagement. In A. B. Bakker (Ed.) & M. P. Leiter, Work engagement: A handbook of essential theory and research (pp. 54-68).
Taylor, L. & Parsons, J. (2011). Improving Student Engagement. Current Issues in Education, 14(1). Retrieved from. http://cie.asu.edu/
Turner, R. J. (1981). Social support as a contingency in psychological well-being. Journal of Health and Social Behavior, 22, 357-367.
Vink, J.; Ouweneel, A. & Le Blanc, P. (2011). Psychologists energiebronnen voor bevlogen werknemers: Psychologisch kapitaal in het job demands-resources model. Gedrag & Organisatie, 24 (2), 101–120.
 Wang, M. T. & Eccles, J. S. (2013). School context, achievement motivation, and academic engagement: A longitudinal study of school engagement using a multidimensional perspective. Learning and Instruction, 28, 12-23.
Waters, L.; Moore, K. (2002b). Predicting self-esteem during unemployment: The effect of gender, financial deprivation, alternate roles, and social support. Journal of Employment Counseling, 39, 171-189.
Willms, J. D. (2003). Student engagement at school: A sense of belonging and participation results from Pisa 2000. http://www.unb.ca/web/crisp/pdf/0306.pdf
Xanthopoulou, D.; Bakker, A. B.; Demrouti, E. & Schaufeli, W. B. (2007). The role of personal resources in the job demands-resources model. International journal of stress management.14, 121-141.
Xanthopoulou D.; Bakker A. B.; Demerouti E. & Schaufeli W. B. (2009). Reciprocal relationships between job resources, personal resources, and work engagement. J. Vocat. Behav. 74, 235–244.
Yang, H. & Farn, C. (2005). An investigation the factors affecting MIS student burnout in Technical Vocational College. Computer in Human Behaviour. 21. 917-932.
Yalcın, İ. (2011). Social support and optimism as predictors of life satisfaction of college students. International Journal for the Advancement of Counseling, 33 (2), 79-87.