بررسی عوامل تأثیرگذار بر کیفیت تدریس در دانشگاه فرهنگیان ؛مطالعة موردی: پردیس‌های استان اردبیل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان

2 دکتری مدیریت آموزشی، گروه آموزش ابتدایی، مدرس دانشگاه فرهنگیان

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی عوامل تأثیرگذار بر کیفیت تدریس در دانشگاه فرهنگیان اردبیل با روش آمیخته انجام شده است. درواقع، با ترکیب روش کیفی «مصاحبة گروه­­های کانونی» و روش کمّی «توصیفی-پیمایشی» انجام شد. در بخش کیفی عوامل و گویه­های مؤثر بر کیفیت تدریس از دیدگاه استادان و دانشجومعلمان سرآمد دانشگاه شناسایی و دسته­بندی شدند. در بخش کمّی نیز به کمک پرسشنامة محقق­ساخته دیدگاه­های 354 نفر (78 استاد و 276 دانشجومعلم) که به روش تصادفی ساده انتخاب شده بودند، گردآوری و سپس، داده­ها با نرم­افزار Spss 22 با روش آماری مانوا و رتبه­بندی فریدمن تجزیه و تحلیل شدند. یافته­های بخش کیفی پژوهش نشان می­دهد عوامل ویژگی­های فردی و حرفه­ای استادان، اجرای موفق برنامة درسی، ارزشیابی آموزشی، مدیریت کلاس، فضای فیزیکی دانشگاه، عوامل برون ساختاری (آموزش و پرورش) و درون ساختاری (محیطی-سازمانی) بیشترین نقش را در کیفیت آموزش و تدریس دانشگاه فرهنگیان دارند. هم­چنین در بررسی کمّی، یافته­ها نشان می­دهد از دیدگاه دانشجومعلمان دختر و پسر تفاوتی در عوامل استخراج­شده به­جزء عوامل درون و برون ساختاری وجود ندارد و به لحاظ رتبه­بندی عوامل، از دیدگاه استادان عوامل درون ساختاری (محیطی-سازمانی) ، ویژگی­های فردی و حرفه­ای استادان و عوامل برون ساختاری (آموزش و پرورش) در رتبه­های اول تا سوم قرار داشتند و از دیدگاه دانشجومعلمان ویژگی­های فردی و حرفه­ای استادان در رتبة اول، عوامل محیطی–سازمانی و برون ساختاری (آموزش و پرورش) در   رتبه­های دوم و سوم قرار دارند؛ در نتیجه، باید گفت در کیفیت تدریس دانشگاه فرهنگیان اردبیل عوامل زیادی دخیل بوده­اند که از بین آن­ها بیشترین تأثیر مربوط به ویژگی­های فردی و حرفه­ای استادان و عوامل درون ساختاری دانشگاه (محیطی- سازمانی) است که باید بیشتر بدان­ها توجه کرد.

کلیدواژه‌ها


بانشی، محمدرضا؛ رضایی، ملیحه؛ شاهرودی، سمیه؛ ذوالعلی، فرزانه؛ اخوتی، مریم و حق‌دوست، علی‌اکبر (1392). «کاربرد مدل‌های چندسطحی خطی و معادلات برآورد تعمیم‌یافته در ارزشیابی روند کیفیت تدریس استادان در ترم‌های مختلف»، مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی، 11(2)، 204-196.
بریمانی، ابوالقاسم؛ صالحی، محمد و صادقی، محمدرضا (1390). «بررسی عوامل موثر بر بهبود کیفیت آموزش عالی در دوره تحصیلات تکمیلی از دیدگاه دانشجویان». فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات مدیریت آموزشی، 2(4)، 51-70.
پاک‌سرشت، محمدجعفر (1376). «کیفیت آموزشی، بررسی جنبه‌های شناختی آموزش وپرورش بر مبنای هدف»، مجله علوم تربیتی دانشگاه چمران اهواز، 1(2)، بدون صحفه.
تنعمی، محمدمهدی (1391). مدیریت دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی: شناخت و اجرای کیفیت فراگیر، تهران: سمت.
رشادت‌جو، حمیده؛ عظیمی‌فر، معصومه؛ جمالی، اختر و نیک‌فر، شکوفه (1397). «ارائه مدلی برای ارتقای کیفیت آموزش در رشته داروسازی مورد: دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران». دوماهنامه علمی-پژوهشی راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، ۱۱ (۲)، ۶۶-۷۲.
زابلی، روح‌اله؛ مالمون، زینب و حسنی، مهدی (1393). «ارتباط بین عوامل موثر بر کیفیت تدریس استادان: مدل یابی معادلات ساختاری». دوماهنامه راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 7(5)، 315-321.
شعبانی ورکی، بختیار و قلی‌زاده، رضوان حسین (1385). «بررسی کیفیت تدریس در دانشگاه»، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، شماره 39، 22-1.
شهیدی، نیما؛ جعفری، پریوش؛ قورچیان، نادرقلی و بهبودیان، جواد (1392). «رابطه بین خودکارآمدی و تعهد سازمانی با کیفیت تدریس اعضای هیئت علمی در منطقه یک دانشگاه آزاد اسلامی»، فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 4(3)، 44-21.
عابدی، لطفعلی (1377). بررسی و تحلیل توانایی‌های عمومی تدریس در برنامه درسی دوره‌‌های تربیت معلم دوسالانه ایران، رساله دکتری دانشگاه تربیت مدرس.
غنچی، مستانه؛ حسینی، سیدمحمود و حجازی، یوسف (1391). «شناسایی و رتبه‌بندی مؤلفه‌‌های تبیین‌کنندی کیفیت تدریس از دیدگاه استادان پردیس‌های کشاورزی دانشگاه تهران»، مجله پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی، 5(3)، 31-40.
طهماسبی، رضا؛ قلی‌پور، آرین و جواهری‌زاده، ابراهیم (1391). «مدیریت استعدادها: شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر جذب و نگهداشت استعدادهای علمی»، پژوهش‌های مدیریت عمومی، 5(17)، 5-26.
طبرسا، غلامعلی؛ حسنوند مفرد، مهدی و عارف‌نژاد، محسن (1391). «تحلیل و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر بهبود کیفیت آموزشی؛ مطالعه موردی: دانشگاه اصفهان»، فصلنامه میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 4(4)، 53-51.
محمدی خانقاه، محمد و حسین‌‌زاده، امیدعلی (1394). «تدوین و اعتباریابی مدل تدریس اثربخش برای استادان دانشگاه تبریز». نشریه علمی پژوهشی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)، 8(31)، 77-91.
معروفی، یحیی؛ کیامنش، علیرضا؛ مهرمحمدی، محمود و علی‌عسکری، مجید (1386). «ارزش‌یابی کیفیت تدریس در آموزش عالی: بررسی برخی دیدگاه‌ها»، فصلنامه مطالعات برنامه درسی، 1(5)، 81-112.
مصلح، هادی و خسروی، مهوش (1394). «بررسی روش‌های ارزیابی کیفیت تدریس استادان دانشگاهی از طریق دانشجویان»، مجموعه مقالات دومین کنفرانس ملی و نهمین همایش ارزیابی کیفیت در نظام های دانشگاهی، تهران، دانشگاه فرهنگیان.
مطلبی‌فرد، علیرضا؛ نوه ابراهیم، عبدالرحیم و محسن‌زاده، فرشاد (1390). «بررسی و شناسایی نشانگرهای حرفه‌ای و اخلاقی در آموزش و تدریس از نقطه‌نظر دانشجویان کارشناسی ارشد»، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، 6(4)، 1-8.
نورالنساء، رسول. سقایی، عباس. شادالویی، فائزه و صمیمی، یاسر (1387). «اندازه‌گیری رضایت مشتری برای شناسایی فرصت‌های بهبود در خدمات پژوهشی آموزش عالی»، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 14(3)، 49-98.
نیکنامی، مصطفی (1386). «نظارت و راهنمایی تعلیمات و جایگاه آن در آموزش و پرورش»، فصلنامه مدیریت در آموزش و پرورش، شماره 5.
هاشمی، سیداحمد و عباسی، ابوالفضل (1394). «ارزیابی کیفیت فرایند تدریس؛ دانشکده پرستاری لامرد»، دوماهنامه علمی-پژوهشی راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 8(3)، 131-136.
هداوند، سعید و حیدری‌فر، مهدی (1395). ‌«شناخت و تحلیل عوامل اثرگذار در ارتقای کیفیت تدریس مدرسان». فصلنامه مطالعات مدیریت بر آموزش انتظامی، 9 (3)، (پیاپی 35)، 41-60.
یارمحمدزاده، پیمان؛ فیضی، ایوب؛ محمدیان، کویستان و آق آتابای، آمنه (1396). «رابطه ویژگی‌‌های شخصیت و سبک رهبری کلاس درس با کیفیت تدریس استادان دانشگاه به روش خودارزیابی: ارائه یک مدل ساختاری». نشریه علمی پژوهشی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)، 10(39)، 29-51.
Durišová, M.; Kucharčíková, A. & Tokarčíková, E. (2015). Assessment of Higher Education Teaching Outcomes (Quality of Higher Education). Procedia-Social and Behavioral Sciences, 174, 2497-2502.
Ellis, R. (2018). Quality assurance for university teaching: Issues and approaches. In Handbook of Quality Assurance for University Teaching ‌(pp. 21-36). Routledge.‏
Evers, A. T.; Van der Heijden, B. I. & Kreijns, K. (2016). Organisational and task factors influencing teachers’ professional development at work. ‌European Journal of Training and Development, ‌40(1), 36-55.‏
Farahani, M. F. & Farahani, F. F. (2014). The Study on Professional Ethics Components among Faculty Members in the Engineering. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 116, 2085-2089.
Ghonji, M.; Khoshnodifar, Z.; Hosseini, S. M. & Mazloumzadeh, S. M. (2013). Analysis of the some effective teaching quality factors within faculty members of agricultural and natural resources colleges in Tehran University. Journal of the Saudi Society of Agricultural Sciences.
Hamiti, M.; Reka, B. & Imeri, F. (2015). The Impact of Computer Components in Enhancing the Quality of Teaching and Learning Process in Universities. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 191, 2422-2426.
Hubackova, S. (2015). Factors Influencing the Quality of Teaching and the Foreign Language Knowledge. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 197, 1952-1956.
Newman, L. J. (2003). An analysis of student teachers representations of real life teaching problem: A neo – piagetian perspective; The University of British Columbia (Canada).
Osma, I. & Radid, M. (2015). Analysis of the Students’ Judgments on the Quality of Teaching Received: Case of Chemistry Students at the Faculty of Sciences Ben M'sik. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 197, 2223-2228.
Seyfried, M. & Ansmann, M. (2018). Unfreezing higher education institutions? Understanding the introduction of quality management in teaching and learning in Germany. ‌Higher Education, ‌75(6), 1061-1076.‏
Silvestro, R. (2001). "Towards a contingency theory of TQM in services ‐ How implementation varies on the basis of volume and variety", International Journal of Quality & Reliability Management, Vol. 18 Iss: 3, pp.254 – 288.
Steinhardt, I.; Schneijderberg, C.; Götze, N.; Baumann, J. & Krücken, G. (2017). Mapping the quality assurance of teaching and learning in higher education: the emergence of a specialty?. ‌Higher Education, ‌74(2), 221-237.‏