تبیین روابط ساختاری بین توانایی حل مسئله، تاب‌آوری و فرسودگی‌تحصیلی در دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری روانشناسی تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن

2 دانشیار گروه روانشناسی تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن

چکیده

هدف این پژوهش تبیین روابط ساختاری بین توانایی حل مسئله، تاب­آوری و فرسودگی تحصیلی در دانش­آموزان دختر مقطع متوسطه بوده است. روش این پژوهش توصیفی­-همبستگی و جامعۀ آماری شامل تمام دختران دانش­­­آموز پایه اول متوسطه دورۀ دوم شهر تهران است. 461 دانش­­آموز برای نمونه با روش نمونه گیری تصادفی خوشه­ای انتخاب شدند. ابزار به­­­­­­­­­­کار­­­­­رفته عبارتند از: پرسشنامۀ فرسودگی تحصیلی برسو و همکاران(2007)، مقیاس تاب­آوری کانر و دیویدسون(2003) و پرسشنامۀ توانایی حل مسئله هپنر و پترسون(1982). شاخص­های به­دست آمده از شیوۀ مدل­یابی معادلات ساختاری نشان­دهنده برازش مناسب مدل با داده­های جمع­آوری شده­بود(مجذور کای= 255/114 با df= 36، CFI= 0.962، GFI= 0.957، AGFI= 0.920، RMSEA= 0.069). نتایج گویای تأثیر مستقیم توانایی حل مسئله و تأثیر غیرمستقیم آن با میانجی­گری تاب­آوری بر کاهش فرسودگی تحصیلی است.

کلیدواژه‌ها


ابوالقاسمی، عباس (1390). ارتباط تاب‌آوری، استرس، خودکارآمدی با رضایت از زندگی در دانش‌آموزان دارای پیشرفت تحصیلی بالا و پایین. مطالعات روانشناختی. دانشگاه الزهرا، دوره 7. شماره 3، 131-151.
ابوالمعالی، خدیجه و محمودی، زهرا (1394). «تأثیر آموزش تاب‌آوری بر کاهش فرسودگی تحصیلی دانش‌آموزان دختر مقطع دبیرستان». اولین همایش ملی علمی‌پژوهشی روان‌شناسی، علوم تربیتی و آسیب‌شناسی جامعه، 1-10.
امیری، مجید (1395). «تدوین الگوی معادله ساختاری نقش فشارآورهای تحصیلی بر تاب‌آوری و انگیزش و فرسودگی تحصیلی دانش‌آموزان دختر کنکوری شهر اصفهان». کنفرانس بین‌المللی مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی، ترکیه، 1-15.
بختیارپور، سعید و ساکی، مجید (1395). «بررسی رابطه بین سرمایه روان‌شناختی و فرسودگی تحصیلی دانش‌آموزان دوره متوسطه شهر خرم‌آباد». کنفرانس ملی علوم تربیتی و حقوق و علوم اجتماعی در هزاره سوم.
بذل، معصومه (1383). بررسی ارتباط مهارت حل مسئله و میزان سازگاری در دانش‌آموزان دختر و پسر پایه دوم مقطع دبیرستان در شمال و جنوب تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه الزهرا.
برزگر بفروئی، کاظم؛ کاووسیان، جواد؛ بیابانی علی‌آباد، حلیمه و خانی، رضیه (1394). «نقش نظم‌جویی شناختی هیجانی و توانایی حل مسئله در اضطراب ریاضی دانش‌آموزان». فصلنامه روان‌شناسی شناختی، 3 (4)، 53-60.
بهزادپور، سمانه؛ مطهری، زهراسادات و گودرزی، پگاه (1392). «رابطه بین حل مسئله، تاب‌آوری با میزان رفتارهای پرخطر بین دانش‌آموزان دارای پیشرفت تحصیلی بالا و پایین». مجله روان‌شناسی مدرسه، شماره 4، 25-42.
تقی‌‌زاده؛ محمداحسان و فرمانی، اعظم (1392). بررسی نقش انعطاف‌پذیری شناختی در پیش‌بینی نومیدی و تاب‌آوری در دانشجویان. فصلنامۀ روان‌شناسی شناختی، دورۀ 1، شمارۀ 2، 67-75.
حسین‌خانی، محمد و مرادیانی گیزه رود، سیده خدیجه (1393). «تأثیر امنیت در مدرسه بر تاب‌آوری: نقش واسطه‌ای عزت نفس و حل مسئله». فصلنامه اندیشه‌های نوین تربیتی. دوره دهم، شماره 3، 122- 103.
خبرگزاری مهر (1395). به نقل از روابط عمومی آموزش و پرورش (اسفندیار چهاربند).Khabarduni. Ir/ News/ 292539.Retrieved www. Mehnews.com.
خوشنوای فومنی، فاطمه؛ سیدفاطمی، نعیمه؛ بهبهانی، نسرین و حسینی، فاطمه ( 1392). «ارتباط مهارت حل مسئله با مصرف قرص اکستاسی در نوجوانان». فصلنامه روان‌پرستاری، دوره یک، شمارظ 1، 19-27.
راستگو، اعظم؛ نادری، عزت الله؛ شریعتمداری، علی؛ سیف نراقی، مریم (1389). «بررسی تأثیر آموزش سواد اطلاعاتی اینترنتی بر رشد مهارت‌های حل مسئله دانشجویان»، فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، دوره 1، شماره 4، 1-22.
رجبی، سعید؛ میکائیلی، نیلوفر؛ عباسی، مسلم و زمانلو، خدیجه (1395). «بررسی ارتباط تنظیم هیجان و عواطف مثبت و منفی با عملکرد و فرسودگی تحصیلی در دانشجویان». فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، دوره10،شماره 32، 31-53.
رفعتی، مریم؛ درویزه، زهرا و خسروی، زهره (1377). «نقش حالت‌های خُلقی بر شیوه ارزیابی دانش‌آموزان دختر از توانایی مشکل‌گشایی خود». فصلنامه اندیشه و رفتار،4،1، 35-45.
سامانی، سیامک؛ جوکاربهرام و صحراگرد، نرگس (1386). «تاب‌آوری، سلامت روانی در رضایت از زندگی». مجله روان‌پزشکی و روا‌ن‌شناسی بالینی ایران.50(3)، 290-295.
شکوهی یکتا، محسن؛ اکبری زردخانه، سعید و شهابی، روح‌الله (1393). «آموزش حل مسئله به مادران و اثربخشی آن بر حل مشکلات خانوادگی و روش فرزندپروری آنان». فصلنامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی، 5(4)، 1-12.
صبری، مصطفی، فولادچنگ، محبوبه، محمدی دهاقانی، مریم، گلزار، حمیدرضا (1393). رابطه بین ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده و تاب‌آوری در دانش‌آموزان: نقش میانجی‌گری هوش هیجانی. روش ها و مدل‌های روان‌شناختی. سال5. شماره 18، 128-109.
طاهری قهفرخی، فرزانه (1390). رابطه سخت‌رویی و مسئولیت‌پذیری با فرسودگی تحصیلی دانش‌آموزان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده. دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی.
عظیمی، محمد؛ پیری، موسی و زوار، تقی (1392). «رابطه فرسودگی تحصیلی و یادگیری خودتنظیمی با عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دوره متوسطه». پژوهش در برنامه‌ریزی درسی. دوره 2. شماره 11، 116-128.
قاسمی، وحید (1390). «برآورد حجم نمونه در مدل‌های معادله ساختاری و ارزیابی کفایت آن برای پژوهشگران اجتماعی». جامعه‌شناسی ایران. دوره 12. شماره 4، 138-161.
کاظمی، حمید و کشاورزیان، فهیمه (1391). «نقش فراشناخت و حل مسئله در پیش‌بینی بهزیستی روانشناختی در دانش‌آموزان دختر و پسر شهر اصفهان». فصلنامه رویکردهای نوین آموزشی، دوره هفتم، شماره 1، 91-106.
کیایی، ژاله (1395). «طراحی و تولید درس‌افزار آموزش الکترونیک بر اساس راهبردهای فراشناختی و نقش آن در میزان مهارت حل مسئله دانش‌آموزان»، فصلنامه مطالعات روان‌شناسی و علوم تربیتی، دوره 2، شماره 1، 36-48.
گنجی، حمزه و امیریان، کامران (1390). «بررسی اثربخشی آموزش مهارت حل مسئله بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان پسر سال اول مقطع متوسطه شهرستان سنقر». فصلنامه تحقیقات مدیریت آموزشی، شماره 1، 117-134.
لویمی، شریفه (1392). بررسی رابطه میزان تاب‌آوری با سبک‌های دلبستگی و مهارت حل مسئله در وابستگان به مواد مخدر متقاضی شهر اهواز. پایان نامه کارشناسی ارشد چاپ‌نشده. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد.
محمدامینی، زرار (1392). «مقایسه اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی و حل مسئله بر فرسودگی تحصیلی، خودکارآمدی عمومی و انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان اهمال‌کار دبیرستانی». رساله دکتری روان‌شناسی عمومی، دانشگاه محقق اردبیلی.
محمدی، مسعود (1384). بررسی عوامل مؤثر بر تاب‌آوری در افراد در معرض خطر سوء مصرف مواد. رساله دکتری روان‌شناسی بالینی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
مرتضایی، زهرا (1390). بررسی شیوع اهمال‌کاری تحصیلی در دانشجویان فردوسی و رابطه آن با میزان آشنایی با راهبردهای یادگیری و مهارت‌های حل مسئله، پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد.
میکائیلی، نیلوفر؛ افروز، غلام‌علی و قلیزاده، لیلا (1391). «ارتباط خودپنداره و فرسودگی تحصیلی با عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر». مجله روان‌شناسی مدرسه، دوره اول، شماره 4، 90-103.
نصیری‌زاده، سیمین (1394). «بررسی رابطه فرسودگی تحصیلی و شیوه‌های حل مسئله با اضطراب امتحان دانش‌آموزان دختر دوره دوم متوسطه شهر تهران». کنفرانس بین‌المللی علوم انسانی، روان‌شناسی و علوم اجتماعی. تهران، 1-10.
یعقوبی، ابوالقاسم و بختیاری، مریم (1395). «تأثیر آموزش تاب‌آوری بر فرسودگی تحصیلی دانش‌آموزان دختر». فصلنامه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، شماره 13، 7 -16.
Bala, P. & Shaafiu, K. Q. (2016). Academic achievement of secondary school students in relation to their problem solwing ability and examination anxiety. The International  Journal of Indian Psychology, No. 66, Issue. 4, 138-154.  DOI: 1800. 0170/201605304-2073
Banyard, V. & Hamby, SH. & Grych, Y. (2015). The resilience portfolio modle: Understanding healthy adaptation in victims of violence. Psychology of Violence, 5(4), 343-354. DOI: 10.1037/037/a0039671
Breso, E.; Salanova, M. & Schaufeli, W. B. (2007). In search of the third dimention of burnout: Efficasy or inefficasy. Applied Psychology: An International Review, 56(3),460-478. DOI:10.1111/j.1464-0597.2007.0029.x.
Conner, K. M. & Davidson, J. R.T (2003). Development of a new resilience scale. The conner- Davidson resilience scale (CD-RISC). Depression and Anxiety, 18: 76-82.
Ewerall, R. D. & Altrows, K. J. & Paulson, B. L. (2006). Creating a future: A study of resilience in suicidal female adolescents. Journal of Counseling& Development, 84: 461.      
Gupta, M. & Kavita, Pasrija, P. (2016). Problem solving ability & locality as the influential factors of academic achievement among high school students. Issues and Ideas in Education. Vol4, No 1, 37-50. DOI :10.15415/iie/2016.41004.
Harlington, K. (2010). Blostering resilience in student teachers as protective factors. http;//www.edu.gov.on.ca/eng/litracynumeracy/publication.html (2016).
Heppner, P. P. & krauskopf, CH. J. (1987). An infformation processing approach to personal problem solving. The counseling psychologist. 15(3): 371-447
Hernandez, A. S. & Bialowoleski, P. (2016). Factors and conditions promoting academic resilience: A TIMSS – based analysis of five Asian education systems. Asia Pacific Edu. Rev. 1-11. Doi: 10.1007/s12564-016-94474
Hosienabadi- Farahani, M. J. & Kasilou, L. & Inanlou, F. (2016). Academic burnout: A descriptive- analytical study of dementions and contributing factors in nursing students. Astin journal of nursing& health care, 3(2), 1033-1037
Mathur, R. & Sharma, R. (2015). Academic stress in relation with optimisim and resilience. International Research Journal of Interdisciplinary & Multidisciplinary Studies. 1(7): 129-134
Mwangi, C. N. & Okatcha, F. M. & Kinai, T. & Irari, A. M. (2015). Relationship between academic resilience and academic achievement among secondary school students in Kiambu country, Kenya. International journal of school and cognitive psychology. DOI: 10.41/2/2469-     9837/0s2-003.  
Neuman, Y. (1990). Derrminate and consequences of student, burnout in universities, Journal of  Higher Education. 61(1), 20-31.DOi: 10.2307/1982.32
Papi, H. & Molatefat, GH. & Kayedkhodeh, H. (2014). Investigate the relationship between family communication pattern and resilience with mediating role of identity schools among students Andimeshk high school. Journal of Educational and Management Studies. 4(2): 241-246
Sharma, B. (2015). A study of resilience and social problem solving in urban Indian adolescents. The international Journal of Indian Psychology, Vol2(3): 70-85.
Schaufeli, W. B. & Greenglass, E. R. (2001). Introduction to special issue on burnout and health. Psychology and health , Vol16: 501-510
Savari, K. & Kandy, M. (2012). Relationship between academic performance, self efficacy& stress with academic burnout. Journal of American Science, 8(10),401
Taghipoure, H. A. & Khazaei, K. & Isari, M. (2014). Explanation of academic burnout based on responsibility and general self efficiacy in high school second grade female students of Chalous city. Journal of Applied Enviromental and Biological Sciences, 4(2), 185-196