تأثیر برنامة آموزش فلسفه برای کودکان بر مهارت پرسشگری در درس علوم (مورد مطالعه: دانش‌آموزان پایة اول دورة ابتدایی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی‌ارشد علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، شیراز‌، ایران

2 دانشیار، گروه مبانی تعلیم و تربیت، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

3 استاد، دانشگاه شهید رجایی، شیراز، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر برنامة آموزش فلسفه برای کودکان بر مهارت پرسشگری دانش‌آموزان پایة اول دورة ابتدایی در درس علوم انجام گرفت. پژوهش از نوع کاربردی است و به روش کمّی به صورت ‌‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون‌- پس‌آزمون با گروه کنترل انجام گرفت. جامعةآماری پژوهش شامل همةدانش‌آموزان پسر پایة اول دبستان منطقة ارژن در سال تحصیلی 97-96 بود. که دو مدرسه به روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند و دانش‌آموزان پایة اول یک مدرسه به‌عنوان گروه آزمایش و دانش‌‌آموزان پایة اول مدرسة دیگر به عنوان گروه کنترل انتخاب شدند. طول مدت پژوهش دوماه بود. آموزش با به‌کارگیری برنامةآموزش «فلسفه برای کودکان»از طریق اجتماع پژوهشی با به‌کارگیری مجموعه داستان‌های فکری «چگونه توانایی فلسفی کودکان را پرورش دهیم؟» انجام گرفت. ابزار پژوهش، آزمون سنجش توانایی پرسشگری بود. نتایج نشان داد برنامة آموزش فلسفه برای کودکان بر مهارت پرسشگری دانش‌آموزان در درس علوم تأثیر مثبت داشته و بین سطوح پرسش‌های گروه آزمایش در پیش‌آزمون و پس‌آزمون براساس حیطةشناختی بلوم تفاوت معنا‌داری وجود دارد و سطح پرسش‌های دانش‌آموزان از سطح دانش در پیش‌آزمون به سطح تجزیه‌ و تحلیل و ارزشیابی در پس‌آزمون ارتقا یافته بود. بر این اساس، پیشنهاد می‌شود برنامةآموزش فلسفه برای کودکان به‌عنوان روش تدریس برای افزایش مهارت پرسشگری، در درس علوم به‌کار گرفته شود.

کلیدواژه‌ها


اسکندری، حسین، و کیانی، ژاله (1386). تأثیر داستان بر افزایش مهارت فلسفه‌ورزی و پرسشگری دانش‌آموزان. برنامه‌ریزی، 2(1)، 36-1.
اکرمی، لیلا، قمرانی و آقالر، صدیقه (1394). اثربخشی آموزش فلسفه به شیوة حلقة کندوکاو بر پرسشگری و نگرش به خلاقیت دانش‌آموزان نابینا. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 4(4)،80-71. 
باقری، خسرو (1383). آسیب‌شناسی تربیت دینی. تهران: انتشارات مدرسه.
جعفری، فاطمه، و لیاقت‌دار، سید محمدجواد (1392). روحیة پرسشگری عوامل و زمینه‌های تحقق آن. رشد تکنولوژی، 29(1)، 17-14.
خسرونژاد، مرتضی (1382). ویژگی‌ها و مسائل فلسفة ادبیات کودک. علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 20(1)، 122-135.
خسرونژاد، مرتضی (1389). چگونه توانایی اندیشةفلسفی کودکان را افزایش دهیم. مشهد: به‌نشر.
خوشنوا، فاطمه (1394). آموزش فلسفه به کودکان و مهارت پرسشگری. مدیریت ارتباطات، 61، 64-62.   
راگ، ادوارد کنراد، و براون، جرج (1383). پرسش‌کردن در دبستان. ترجمة علیرضا کیامنش و کامران گنجی، تهران: انتشارات رشد.
رستمی، کاوه، مفیدی، فرخنده، و فیاض، ایراندخت (1393). مقایسة تأثیر داستان های فکری فیلیپ کم و مرتضی خسرونژاد بر رشد خلاقیت در کودکان دورة آمادگی شهر تهران در سال تحصیلی1390-1389. مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز. 5 (1)، 72-49.
رضائیان، فیروز، و موجه کیانی، کاملیا (1394). تأثیر آموزش فلسفه بر مهارت پرسشگری دانش‌آموزان پایه‌های سوم و چهارم ابتدایی شهر اصفهان. اولین کنفرانس بین‌المللی روان‌شناسی و علوم تربیتی، شیراز، مؤسسة علوم و فناوری حکیم عرفی شیراز. 
ستاری، علی (1393). نقد مبانی فلسفی فلسفه برای کودکان. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
شریفی اسدی، محمدعلی (1387). نگاهی به آموزش فلسفه برای کودکان در ایران و چالش فراروی آن. معارف عقلی، 10، 114-95.
شعبانی، حسن (1392). روش تدریس پیشرفته (آموزش مهارت‌ها و راهبردهای تفکر). تهران: سمت.
شکیبایی، زهره، گلیجی، یاسر، و خلعتبری، جواد (1389). تأاثیر داستان‌های مثنوی معنوی مولانا بر میزان مهارت پرسشگری فلسفی نوجوانان. تحقیقات مدیریت آموزشی، 6، 134-117.
طباطبائی، زهرا، و موسوی، مرضیه (1390). بررسی تأثیر برنامة فلسفه برای کودکان در پزوهش‌گری و تفکر انتقادی دانش‌آموزان پایة سوم تا پنجم ابتدایی دبستان علومی شهر ورامین. تفکر و کودک، 2(1)، 90-73.      
غریبی، حسن، ادیب، یوسف، فتحی آذر، اسکندر، هاشمی، تورج، و قلی‌زاده، زلیخا (1392). اثربخشی راهبردی تفکر بر پرسشگری دانش‌آموزان پسر پایه پنجم ابتدایی شهر سنندج. تفکر و کودک، 4(1)، 92-79
فیشر، رابرت (1385). بررسی تأثیر برنامة آموزش فلسفه برای کودکان بر مهارت پرسشگری دانش‌آموزان پایة اول دورة ابتدایی در درس علوم. ترجمة مسعود صفایی مقدم و افسانهنجاریان (1385)، اهواز: رسش.
قائدی، یحیی (1385). تربیت شهروند آینده. نوآوری در تربیت شهروندی، 17، 210-183.
کمالی مطلق، طاهره، و نوشادی، ناصر (1396). تأثیر آموزش فلسفه برای کودکان بر سطح پرسشگری دانش‌آموزان در دورة ابتدایی. تفکر و کودک، 8(6)، 13-1.
گوتک، جرالد ال (1380). مکاتب فلسفی و آرای تربیتی. ترجمة محمدجعفر پاک‌سرشت، تهران: انتشارات سمت.
مرعشی، منصور، حقیقی، جمال، بنایی مبارکی، زهرا، و بشلیده، کیومرث (1385). بررسی تأثیر اجتماع پژوهشی بر پرورش مهارت‌های استدلال در دانش‌آموزان دختر پایة سوم راهنمایی. مطالعات برنامة درسی، 2(7)، 122-95. 
ناجی، سعید (1387). کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان. جلد1، گفت‌وگو با پیشگامان انقلابی نو در تعلیم و تربیت. تهران. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
هینز، جوانا (1389). فیلسوفان کوچک. ترجمة یحیی قائدی، تهران: آییژ.
یعقوبی، الله‌نظر (1388). تقویت روحیة پرسشگری در دانش‌آموزان. رشد تکنولوژی، 1، 41-38.
Cleghor, P. (2002). Why philosophy for children: Leeson plans. The University of North Carolina at chapel Hill.
Di. Masi, D., & Santi, M. (2016). Learning democratic thinking?. Learning, 11, 56-57,
Lipman, M. (2003). Thinking in education. Cambridege: Cambridege University Press.
Lipman, M., Sharp, A. M., & Oscanyon, F. S. (1980). Philosophy in the classroom. Philadelphia: Temple University Press.
Murris, K. (2016). The philosophy for children curriculum: Resisting teacher proof. Texts and the formation of the ideal philosopher child. Study in Philosiphy and Education, 35(1), 78-63.
Worley. P. (2016). Philosophy and children. The Philosofers Magazine, 72, 120-119.