طراحی مدل کیفی آینده‌پژوهی با رویکرد تفکر استراتژیک در دانشگاه فرهنگیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم تربیتی ، واحد مشهد ، دانشگاه آزاد اسلامی ، مشهد ، ایران

2 گروه علوم تربیتی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

3 گروه ریاضی و آمار، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

چکیده

تحقیق حاضر برای طراحی مدل کیفی آینده‌پژوهی با رویکرد تفکر استراتژیک در دانشگاه فرهنگیان انجام گرفته است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش، کیفی است که با استفاده از تکنیک دلفی انجام شده است؛ جامعة آماری پژوهش خبرگان، متخصصان و اعضای هیئت ‌علمی دانشگاه فرهنگیان استان‌های خراسان بودند که 25 نفر از آنان به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب ‌شدند. پرسشنامة پژوهش در چهار مرحله پاسخ داده و روایی صوری و محتوایی آن تأیید شد. پایایی پرسشنامة نهایی نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 91/0 به دست آمد. ابعاد و مؤلفه‌ها با ضریب توافق کندال (برابر با 728/0) به اجماع خبرگان رسید، که نشان‌دهنده درصد توافق بالای خبرگان این پژوهش است. براساس نتایج اجرای تکنیک دلفی، برای متغیر آینده­پژوهی 6 بعد (آینده‌نگری، هوشیاری محیطی، خلاقیت و نوآوری، محدودکننده‌ها، تنظیم‌شونده‌ها، رهبری) و 31 مؤلفه و برای متغیر تفکر استراتژیک 5 بعد (فردی، گروهی، سازمانی، شهودی و سیستمی) و 17 مؤلفه ­شناسایی شد. نتایج پژوهش نشان داد مدل پژوهش از سطح اعتبار قابل قبولی برخوردار است و نتایج با پیشینة پژوهش سازگاری داشت.

کلیدواژه‌ها


ابراهیمی، سعید، قاطعی کلاشمی، زهرا، حاج‌بنده، مسعود، و مرادی، داریوش (1396). تدوین ساختار مناسب آینده‌پژوهی در شهرداری اصفهان. آینده‌پژوهی مدیریت، 28(111)، 78-67.
احمدی، امید، قائدی، زینب، و خوشحال، ابوالفضل (1395). آینده‌پژوهی مفاهیم، روش‌ها، کاربردها. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
امین بیدختی، علی‌اکبر، رستگار، عباسعلی، و نامنی، احمد (1394). آینده‌پژوهی تغییرات رویکردی آموزش عالی در توسعة سرمایة انسانی کشور؛ سناریویی محتمل برای افق ۱۴۱۰. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 21(21)، 55-31.
اوجاقی، علی (1398). الگوی بومی آینده‌پژوهی در ارتش جمهوری اسلامی ایران با رویکرد فرایند. آینده‌پژوهی دفاعی، 4(12)، 81-63.
بهرامی، محسن، صمدی، پریا، پرویزنژاد، و وحید نهایی، سعید (۱۳۹۶). کاربرد تکنیک شبیه‌سازی و سناریوپردازی در آینده‌پژوهی. دهمین کنفرانس بین‌المللی انجمن تحقیق در عملیات ایران، بابلسر، انجمن ایرانی تحقیق در عملیات.
پدرام، عبدالرحیم، و جلالی‌وند، عباس (1392). روش‌شناسی، مقدمه‌ای بر آینده‌پژوهی. جلد دوم، تهران: انتشارات مؤسسة آموزش و تحقیقات صنایع دفاعی.
تقوایی یزدی، مریم، بیات، حجت‌الله، عمویی، ضحی، و صادقی، قاسم (۱۳۹4). کاربرد آینده‌پژوهی در نوآوری استراتژیک، دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت و اقتصاد و علوم انسانی، تهران، 1394.
جلالیان، نجمه (1394). بررسی ابعاد و مؤلفه‌های آینده‌پژوهی در سازمان‌های آینده‌گرا با رویکرد ترکیبی در دانشگاه‌های دولتی شهرستان یزد. دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت در قرن 21، تهران: مؤسسه مدیران ایده‌پرداز پایتخت ویرا.
جمشیدی، رسول، یادبروقی، محسن، و رضایی، جواد (1397). تغییرات آتی آموزش عالی و دورنمای دانشگاه‌های آینده. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 11(2)، 35-25.
خنیفر، حسین (1389). مبانی تحول بنیادین نظام آموزش ‌و پرورش. تهران: دبیرخانة شورای عالی آموزش‌ و پرورش.
خنیفر، حسین، و مسلمی، ناهید (1397). اصول و مبانی روش‌های پژوهش کیفی. جلدهای 1 و 2. تهران: انتشارات نگاه روشن.
ریحانی، محمدرضا، مجیبی، تورج، آقاجانی، حسنعلی، طبری، مجتبی، و مهدی‌زاده اشرفی، علی (1398). تبیین استراتژی‌های کسب ‌و کار و جهت‌گیری استراتژیک به‌منظور ترسیم آیندة نظام مدیریت منابع انسانی (مطالعة موردی: بانک توسعة صادرات ایران). آینده‌پژوهی مدیریت، 30(116)، 185-169..
شاه‌کرمی، جواد، و فیض جوادیان، سیدحامد (۱۳۹۶). آینده‌پژوهی و مدیریت استراتژیک، نخستین کنفرانس بین‌المللی حسابداری و مدیریت، دانشگاه کردستان.
صناعی، فریناز، و شیخ‌الاسلام کندلوسی، نادر (1395). دستاوردهای آینده‌پژوهی در مدیریت دانش. پویش در آموزش علوم انسانی، 2(8) 78-62.
عرب بافرانی، محمدرضا، و عیوضی، محمدرحیم (1398). مطالعة شاخص‌های ارزیابی و انتخاب روش در پژوهش‌های آینده‌پژوهی، آینده‌پژوهی مدیریت، 3(3)، 38-23.
عسکری، پیمانه، فراهانی، فاطمه، و صالحی امیری، سیدرضا (1398). آینده‌پژوهی سرمایة فرهنگی در خانوادة ایرانی به روش مدل‌سازی. آینده‌پژوهی مدیریت، 29(111)، 119-103.
فاضل، امیر، و هرندی، آزین (۱۳۹۵). طراحی الگوی آینده‌پژوهی در آموزش و بالندگی مدیریت منابع انسانی اسلامی، نخستین همایش ملی علوم اسلامی حقوق و مدیریت، قم، دانشگاه جامع علمی کاربردی استانداری قم.
قجری، سمیه، و قاسمی، محمدرضا (139۴). مروری بر مدیریت آینده‌پژوهی و نقش آن در تفکر استراتژیک. کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت، اقتصاد و حسابداری، استانبول، مؤسسة مدیران ایده‌پرداز.
کرامت‌زاده، عبدالمجید (1397). بررسی تطبیقی و ترازیابی در نظام‌های آینده‌پژوهی شـش کشـور، پیشـنهاد نظـام مناسب برای آینده‌نگاری در ایـران. تهران: انتشارات مؤسسـة بنیـان دانش‌پژوهان گـروه مطالعـات فنـاوری رصـد مرکـز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
معمایی، هاجر، امینی، محمدتقی، درگاهی، محمد، مشایخ، حسین، و جان‌بزرگی، محمدرضا (1392). سنجش تفکر استراتژیک در بین مدیران ستادی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران. مجلة دانشگاه علوم پزشکی کرمان، 16(53)، 84-73.
واعظی، سید کمال، قمیان، محمدمهدی، و وقفی، سید حسام (1396). آینده‌پژوهی در علوم انسانی با رویکرد مدیریت دانش؛ ملاحظات، دستاوردها و اثرات. مدیریت سازمان‌های دولتی، 5(63)، 46-31.
Ahvenharju, S., Minkkinen, M., & Lalot, F. (2018). The five dimensions of Futures Consciousness. Futures, 104, 1-13.
Baimenova, B., Bekova, Z., & Saule, Z. (2015). Psychological readiness of future educational psychologists for the work with children in the conditions of inclusive education. Procardia-Social andBehavioral Sciences, 205, 577-583.
Bell, W. (2011). Foundations of futures studies: Human science for a new era: values, objectivity, and the good society. U.S.A and London: Transaction Publishers.
Buckner, E. (2020). Embracing the global: the role of ranking, research mandate, and sector in the internationalization of higher education. Compare: A Journal of Comparative and International Education, 1-18.
Foroudi, P., Akarsu, T. N., Marvi, R., & Balakrishnan, J. (2020). Intellectual evolution of social innovation: A bibliometric analysis and avenues for future research trends. Industrial Marketing Management, 93, 446-465.
Graetz, F., & Smith, A. C. (2011). Managing organizational change: A philosophies of change approach.  Change Management, 10(2), 135-154.
Paya, A., & Shoraka, H. R. B. (2010). Futures studies in Iran: Learning through trial and error. Futures, 42(5), 484-495.
Roy, A., Newman, A., Ellenberger, T., & Pyman, A. (2019). Outcomes of international student mobility programs: A systematic review and agenda for future research. Studies in Higher Education, 44(9), 16-30.
Sardar, Z. (2010). The Namesake: Futures; futures studies; futurology; futuristic; foresight—What's in a name?. Futures, 42(3), 177-184.
Schwartz, M. (2008). Effective character education: A guidebook for future educators. MHHE.
Singh, R., & Singh, Y. (2017). Perspective of futurology and its implication in education. Enterprise Information System, 9(4), 57-61.