تاثیرآموزش زیست شناسی مبتنی بر رویکرد سازنده‌گرایی بر خودکارآمدی و انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه زیست‌شناسی، دانشکدة علوم پایه، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 استاد، گروه روان‌شناسی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

3 استاد، گروه زیست‌شناسی، دانشکدة علوم پایه، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

یکی از دلایل وجود استرس و عدم موفقیت دانش‌آموزان، خودکارآمدی پایین و نداشتن انگیزة پیشرفت است. بر این اساس، هدف مطالعة حاضر بررسی تأثیر آموزش زیست‌شناسی مبتنی بر رویکرد سازنده‌گرایی برخودکارآمدی و انگیزة پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان بود. روش پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون ـ پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعة آماری شامل کلیة دانش‌آموزان پسر سال دوم رشتة تجربی دبیرستان شهرستان سلماس (432 نفر) در سال تحصیلی 97ـ96 بود. نمونه‌گیری به روش تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای انجام گرفت. به این ترتیب، از میان 10 دبیرستان‌ شهرستان سلماس، ابتدا یک دبیرستان به صورت تصادفی ساده انتخاب شد. سپس، از بین کلاس‌های دوم تجربی این دبیرستان، دو کلاس دوم تجربی ( هرکلاس 26 نفر)، انتخاب و در مرحلة بعدی به روش کاملاً تصادفی درگروه‌های آزمایش و کنترل قرار گرفتند. هر دو کلاس به آزمون‌های خودکارآمدی شرر، و انگیزة پیشرفت تحصیلی هرمنس پاسخ دادند. گروه آزمایش تدریس مبتنی بر رویکرد سازنده‌گرایی و گروه کنترل تدریس سنتی را به مدت 16 جلسة 90 دقیقه‌ای تجربه کردند. پس از اتمام جلسات آموزش، آزمون‌ها مجدداً برای هر دو گروه اجرا شد. داده‌های حاصل با آزمون آماری کوواریانس تحلیل شد. یافته‌ها نشان داد تدریس با رویکرد سازنده‌گرایی موجب افزایش معناداری در خودکارآمدی و انگیزة پیشرفت تحصیلی گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل شده است (05/0>P). بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که تدریس با رویکرد سازنده‌گرایی، خودکارآمدی و انگیزة پیشرفت دانش‌آموزان را افزایش می‌دهد. با توجه به نتیجة پژوهش، به دبیران زیست‌شناسی توصیه می‌شود از رویکرد سازنده‌گرایی در فرایند تدریس درس زیست‌شناسی استفاده کنند.

کلیدواژه‌ها


اسلاوین، رابرت ایی (۱۳۸۵). روان‌شناسی تربیتی. ترجمة یحیی سیدمحمدی، تهران: انتشارات روان.
بدریان، عابد (۱۳۸۸). مبانینظریآموزشبه شیوةساختن‌گرایی. تهران: مؤسسة پژوهشی برنامه‌ریزی درسی.
بهرامی، هادی، و عباسیان فرد، مهرنوش (1389). بررسی رابطة خودکارآمدی با انگیزة پیشرفت در دانش‌آموزان دختر پیش‌دانشگاهی شهر تهران، سال تحصیلی 89-1388. فصل‌نامة آموزشی، تحلیلی و اطلاع‌رسانی مشاور مدرسه، 6(1)، 7-3.
پریچارد، آلن، و وولارد، جان (1399). روان‌شناسی مدرسه (نظریة ساخت‌گرایی و یادگیری اجتماعی). ترجمة فیروزه سپهریان آذر، سعید اسدنیا، محمدرسول مفسری، و ناصر تراب‌زاده، اتهران: نتشارات رشد.
سپهریان‌آذر، فیروزه (1395). تأثیر روش یادگیری مشارکتی جیگ ساو بر نیازهای اساسی روان‌شناختی دانش‌آموزان. آموزش و یادگیری مجازی، 4(13)، 30-21.
سپهریان‌آذر، فیروزه، و سعادتمند، سعید (1394). تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی و مشاورة گروهی با روش عاطفی رفتاری عقلانی بر خودپندارة تحصیلی، انگیزش پیشرفت و سلامت روان دانش‌آموزان ناموفق. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 1(59)، 77-66.
شاه‌علی‌زاده، محمد، دهقانی، سجاد، بنی‌هاشم، سیدکاظم، و رحیمی، علی (1394). طراحی و اجرای تلفیق آموزش الگوی حل مسئله با اصول سازنده‌گرایی و بررسی تأثیر آن بر یادگیری و تفکر خلاق. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 5(3)، 117-83.
شیخ‌محسنی، فاطمه (1386). مقایسةمیزاناثربخشیروش‌هایتدریسفعال ودمانی)و روش‌های تدریسسنتیبرخلاقیتوپیشرفتتحصیلیدرسعلومدانش‌آموزاندخترپایةپنجمشهرستان اقلید. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
عباسیان‌فرد، مهرنوش، بهرامی، هادی، قدسی، احقر (1389). رابطة خودکارآمدی با انگیزة پیشرفت در دانش‌آموزان دختر پیش‌دانشگاهی. روان‌شناسی کاربردی، (4)1، 109-95.
عسگری، صدیقه، رستمی مالخلیفه، محسن، شاهورانی، احمد، و کریمی، یوسف (1390). اثربخشی نظریة سازنده‌گرایی در تدریس ریاضی دورة راهنمایی- تحصیلی. مجلة ریاضیات کاربردی واحد لاهیجان، 8(2)، ص:81- 93.
ﻓﺮداﻧﺶ، هاشم (1387). مبانی نظری تکنولوژی آموزشی. ویراستة عبدالرضا حسنی، چاپ نهم، تهران: سمت.
کریم‌زاده، منصور (1380). بررسی رابطة باورهای خودکارآمدی تحصیلی با مفهوم خود و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان شهر تهران (گرایش ریاضی و فیزیک و علوم انسانی). پایانامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی.
مالکی، مائده (1389). تأثیر الگوهای طراحی آموزشی گانیه و پنج‌مرحله‌ای بایبی در آموزش مبتنی بر شبکة یادگیری، یادداری و انگیزة پیشرفت تحصیلی دانشجویان کارشناسی ارشد تکنولوژی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی.
مالکی، مائده، علی‌آبادی،  خدیجه (1388). تأثیر الگوهای طراحی آموزشی گانیه و پنج‌مرحله‏‏ای بایبی در آموزش مبتنی بر شبکه بر یادگیری و یادداری دانشجویان. روان‌شناسی تربیتی،  5(15)، 89-66.
محمدامینی، زرار، نریمانی، محمد، برهمند، تراوشا و صبحی قراملکی، ناصر (1387). رابطة هوش هیجانی با خودکارآمدی و سلامت روان و مقایسة آن‌ها در دانش‌آموزان ممتاز و عادی. دانشوپژوهشدرروان‌شناسی کاربردی، 1(35)، 122-107.
موسوی، سکینه (1392). تأثیر روش تدریس ساخت‌گرایی بر خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان در درس علوم تجربی پایة پنجم ابتدایی شهر مهر. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، گرایش برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه آزاد واحد مرودشت، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی.
مؤمنی ‎مهموئی، حسین، پاکدامن، مجید، رمضانی، مریم، و صالحی، محمدحسن (۱۳۹۳). تأثیر روش تدریس ساختن‌گرایی بر پرورش تفکر انتقادی و پیشرفت تحصیلی درس علوم تجربی. اولین همایش علمی پژوهشی علوم تربیتی و روان‌شناسی آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی ایران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی سروش حکمت مرتضوی، انجمن علمی توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین.
نوری، علی (1387). ساختن‌گرایی در کلاس من. رشد آموزش راهنمایی تحصیلی، 3، 7-6.
هومن، حیدرعلی، و عسگری، علی (1379). تهیه و استانداردکردن آزمون انگیزة پیشرفت. پژوهش‌های روان‌شناختی، 11(1)، 9-32.
Acisli, S., Yaclcuin, S., & Turgut, U. (2011). Effects of the 5E learning model on students’ academic achievements in movement and force issues. Procedia Social and Behavioral Sciences, 15(1), 2459–2462.
Ah-Nam, L., & Osman, K. (2017). Developing 21st Century Skills through a Constructivist-Constructionist Learning Environment. K-12 STEM Education, 3(2), 205-216.
Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
Bandura, A. (1989). Regulation of cognitive processes through perceived self-efficacy. Developmental Psychology, 25(5), 729-735.
Bandura, A. (1993). Perceived self-efficacy in cognitive development and functioning. Stanford University, Educational Psychology, 28(2), 117-148.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercises of control. New York: Freeman and Company.
Bandura, A. (2001). Social cognitive theory: An agentic perspective. Annual Review ofSychology, 52, 1-26.
Bransford, J. D., Brown, A. L., & Cocking, R. R. (2000). How People Learn Brain, Mind, Experience, and School. Washington DC: National Academy Press.
Bybee, W. Rodger. (2009). The BSCS 5E Instructional model and 72ST centrury skils. Available online at www. Sciencedirect. Com.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2002). Overview of self-determination theory: An organismic dialectical perspective. In E. L. Deci & R. M. Ryan (Eds.), Handbook of Self-Determination Research (pp. 3-33). New York: The University of Rochester Press.
Dorit, A. (2015).Assessing the contribution of a constructivist learning environment to academic self-efficacy in higher education. Learning Environments Research, 18, 47-67.
Elaine Payne, E., & Lesley, W. (2000). Developing essentail study skills. England: Prentice-Hall.
Greenan, J. (2004). A comparison of student achievement and attitudes between constructivist and traditional classroom environments in trailand vocational electroics Programs. Available at: http //: Scholar. Lib. Vy. Edu /ejournals / JVER.
Hermans, H. J. M. (1970). A questionnaire measure of achievement motivation. Applied Psychology, 54, 353-363.
Kara, M. (2019). A literature review: The usage of constructivism in multidisciplinary learning environments. Academic Research in Education, 4(1-2), 19-26.
Karen, L., Rutler, B., & Smitt, H. (2005). The effects of gender of grade level on the motivational need of achievement. Nursing Research, 3(2), 250–252.
Kim, J. S. (2005). The Effects of a Constructivist Teaching Approach on Student Academic Achievement, self-concept, and learning strategies. Asia Pacific Education Review, 6(1), 7–9.
Mohammadniaa, Z., Sepehrianazara, F., & Akbari, M. (2017). A structural modeling analysis of the relationship between personality traits and achievement motivation: the meditational role of thinking style type 1. Educational Sciences and Psychology. VII(LXIX), 65-74.
Mwanda, G., & Midigo, R. (2019). Understanding the bottlenecks in methodological adoption of constructivism in secondary schools in Kenya. JPBI (Journal Pendidikan Biologi Indonesia), 5(1), 141-150.
Pajares, F., & Miller, M. D. (1994). Role of self-efficacy and self-concept beliefs in mathematical problem solving: A path analysis. Educational Psychology, 86(2), 193–203.
Pintrich, P. R., & Schunk, D. H. (2002). Motivation education: Theory research and application. Englewood Cliffs. NS: Prentice Hall Merrill.
Ram, M., & Navdeep, S. (2017). Effect of constructive learning approach on achievement in mathematics in relation to self-efficacy. Educational Quest: An International Jouranl of Education and Applied Social Science, 8 (Special Issue), 343-348.
Sepehrianazar, F. (2013). Self- efficacy, Achievement motivation and Academic Procrastination as Predictors of Academic performance. US-China Education Review B, 3(11), 847-858.
Sherer, M., Maddux, J. E., Mercandante, B., Prentice- Dunn, S., Jacobs, B., & Rogers, R.W. (1982). The selfefficacy scales: Costruction and validation. Psychological Reports, 51, 663-671.
Snow, R. E., & Wiley, D. E. (1991). Improving inquiry in social science: A volume in honor of Lee J. Cronbach. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associated, Inc.
Uwalaka, A. J., & Offorma, G. C. (2015). Effect of constructivist teaching method on students. achievement in French Listening Comprehension in Owerri North LGA of Imo State. Education and Practice, 6(26), 52-56.
Zimmerman, B. J., & Martinez-Pons, M. (1990). Student difference in selfregulated learning: Relating grade, sex, and giftedness to self-efficacy and strategy use. Educational Psychology, 80, 51-59.