بررسی مهارت‌های مقابله با فشارهای روانی و مشکلات براساس نظریة روان‌شناختی فولکمن و لازاروس در مثنوی معنوی با تکیه بر حکایت «شیر و نخجیران»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

هدف مقالة حاضر پاسخ به این پرسش است که شیوة مقابله با فشارهای روانی و مشکلات در ادب تعلیمی فارسی با تکیه بر حکایت «شیر و نخجیران» در مثنوی تا چه حد با شیوه­های مقابلة فولکمن و لازاروس قابل انطباق است؟ روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است. داده‌ها با مطالعة منابع کتابخانه‌ای و همچنین، داده‌های مبتنی شیوة تودورف در سلسله‌بندی داستان و پرسشنامة سبک­های مقابله­ای  (WCQ)لازاروس و فولکمن برای دریافت راهبرد مقابله استفاده شد. نتایج تحلیل داده‌های حاصل از پرسشنامه و مطالعات کتابخانه‌ای نشان داد راهکار مولوی برای مقابله با فشارهای روانی مطابق با سبک مقابله­ای مسأله­مدار لازاروس و فولکمن است که با حل مدبرانة مسأله و مسئولیت­پذیری و جست‌وجوی حمایت اجتماعی، فشار روانی موجود در حکایت از بین می­رود و مسألة واهمه از مرگ به شکل مدبرانه حل می­شود. همچنین، نتایج نشان داد در این داستان از شیوة مسأله­مدار مثبت و از سبک مقابله­ای هیجان­مدار به شکل کم­رنگ بهره گرفته شده است.

کلیدواژه‌ها


آقامحمدیان شعرباف، حمیدرضا، و پاژخ‌زاده، شهناز (1380). مقایسة عوامل تنیدگی­زا و شیوه­های مقابله با آن در دانش­آموزان. روان­شناسی، 2(6)، 148-134.
آقایوسفی، علیرضا (۱۳۸۰). نقش شخصیت و راه‌های مقابله‌ای در افسردگی و کاربرد مقابلة درمانگری در شخصیت و افسردگی. رسالة دکتری تخصصی روان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
تودورف، تزوتان (1382). بوطیقای ساختارگر.ترجمة محمد نبوی، تهران: نشرآگه.
خسروی، زهره، و آقاجانی، مریم (1381). بررسی رابطة بین سلامت روان، منبع کنترل و شیوة مقابله­ای دانش­آموزان دختر سال اول مقطع متوسطة شهر تهران، مطالعات زنان 1(1)، 54-19.
زرین­کوب، عبدالحسین (1382). بحر در کوزه (نقد و تفسیر قصه­ها و تمثیلات مثنوی). تهران: انتشارات علمی.
زمانی، کریم (1387). شرح جامع مثنوی معنوی. تهران: اطلاعات.
عبدی، رضا (1380). مقایسة سبک­های حل مسأله در افراد وابسته به مواد مخدر و افراد عادی. پایان­نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
فاریابی، رضا، میرزایی، رضا، سالاری، الهام، و جوادی، عباس (1395). بررسی تأثیر آموزش مبتنی بر مدل تعاملی لازاروس و فولکمن بر مهارت­های مقابله با استرس در کارکنان بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی جیرفت. دانشگاه علوم پزشکی جیرفت، 2(2)، 162-152.
کیانی، رقیه، آقاپور، مهدی (1389). بررسی رابطة عوامل شخصیتی، سبک­های اسنادی و سبک­های مقابله­ای با سلامت روانی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر.زن و مطالعات خانواده، 3(10)، 144-131.
مالکی، کفایت (1386). بررسی رابطة بین معنای زندگی و راهبردهای مقابله‌ای با احساس شادکامی در بین دانشجویان دانشگاه تبریز. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم‌تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه تبریز.
مؤمنی، خدامراد، و شهبازی­راد، افسانه (1391). رابطة معنویت، تاب­آوری و راهبردهای مقابله­ای با کیفیت زندگی دانشجویان، علوم رفتاری، 6(97)، 103-97.
نریمانی، محمد، زاهد، عادل، و گل­پور، رضا (1391). رابطة ذهن‌آگاهی، سبک­های مقابله­ای و هوش هیجانی با سلامت روانی در دانشجویان. علوم تربیتی، 5(19)، 105-91.
Eiiiot. T. R., Goldshal, F., Herrick Witty, T., Spruel, M. (1991). Problem solving appriaisal and psychological adjustment following spinal cord injury. Cognitive Therapy and Research, 5, 387-393.
Folkman, S., & Lazarus, R. S. (1980). An analysis of coping in a middle-aged community sample. Journal of Health & Social Behavior, 21,219-235
Kleinke, C. H. (1998). Coping with Life challenge: From books/co publishing company. 2ed., New York: USA.
Lazarus, R. S., & Filkman, S. (1989). Stress, appraisal and coping: From spinger publishing company. New York: USA.
Lazarus, S. R., & Folkman, A. (1991). Coping theory and research: Past, present, future. Psychosomatic Medicine, 55, 234-244.
Penly, J. A., & Tomaka, J. (2002). Associatiions among the Big Five, emotional responses Aand coping acute stress. Personality and Individual Difference, 32, 1215-1228.
Rosenstak, I. M. (1990). The health belief model: Explaining health behavior through expectancies. In K. Glanz. M. Lewis& B.K. Rimer (eds.) Health behavior & education: Theory. Research & practice (pp.62-39). San Francisko, CA: Jossey-Bass.
Saarni, C. (1999). The development of emotional competence. New York: Guildford Press.
Taylor, S. E. (1999). Health psychology. 4th ed., New York: MacGraw-Hill.