تبعات شکل‌گیری فرهنگ ارزشیابی کاذب در مدارس ابتدایی: مطالعه‌ای پدیدارشناسانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری سنجش و اندازه‌گیری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

ارزشیابی کاذب از مخرب‌ترین کژکارکردهای موجود در نظام‌ آموزشی است که ماهیت و تبعات مُخربش کمتر شناخته شده ‌است. پژوهش حاضر، با هدف شناسایی تبعات شکل­گیری فرهنگ ارزشیابی کاذب در مدارس ابتدایی انجام گرفته ‌است؛ شرکت‌کنندگان با استفاده از نمونه‌گیری هدفمند و راهبرد ملاکی، از میان معلمان، مدیران مدارس و متخصصان حوزة سنجش آموزش انتخاب ‌شدند و پس از 27 مصاحبه، اشباع نظری داده‌ها حاصل شد. داده‌ها با مصاحبة­ نیمه‌‌ساختار‌یافته‌ گردآوری‌، و با استفاده از راهبرد کُلایزی در نرم‌افزار مکس.‌کیو.دی.‌ای تحلیل ‌شد. به‌منظور افزایش اتکاپذیری، تأییدپذیری، و باورپذیری صحت داده‌ها، از شیوه‌های «بازرسی و بازبینی در زمان کُدگذاری»، «بهره‌گیری از نظرات همکاران پژوهشی و تأیید آن‌ها»، «تبیین جزئیات دقیق فرایند گردآوری و تحلیل داده‌ها»، «درگیری طولانی‌مدت»، سه‌سو‌سازی و تحلیل موارد منفی استفاده‌ شد. در نهایت، 5 مضمون اصلی شامل تبعاتی برای دانش‌آموزان، معلمان، خانواده­ها، جامعه و نظام آموزشی شناسایی‌ شد. یافته­ها نشان‌دهندة گسترة وسیع آسیب­ها ناشی از شکل­گیری این پدیده است و زنگ خطری برای سیاست­گذاران آموزشی است تا با اتخاذ تدابیر اندیشمندانه مانع از بروز و تشدید چنین تبعاتی شوند. شواهد نشان می‌دهد، کم‌توجهی به اصول سنجش‌آموخته‌ها در نظام آموزش ابتدایی و نبود سازوکارهای مستقل از نظام آموزشی و مؤسسات اعتبارسنجی برای سنجش ملی کیفیت فرایند یاددهی یادگیری در نظام آموزش ابتدایی، زمینه‌ را برای شکل‌گیری و تشدید فرهنگ ارزشیابی کاذب و تبعات ناشی از آن فراهم کرده ‌است.

کلیدواژه‌ها


بازرگان، عباس (1398). ارزشیابی آموزشی. تهران: انتشارات سمت.
پورظهیر، علی‌تقی (1395). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی آموزشی و درسی. تهران: انتشارات آگه.
حبیبی، حمدالله، پرداختچی، محمدحسن، ابوالقاسمی، محمود، و قهرمانی، محمد (1392) .بررسی جو یادگیری‌محور مدرسه و ارتباط آن با اثربخشی مدرسه. پژوهش‌های آموزش و یادگیری، دانشگاه شاهد، 20(3)، 118-101.
حوری‌زاد، بهمن (1388). غنی‌سازی فرهنگ ارزشیابی. تهران: انتشارات لوح زرین.
خسروجردی، نرجس، و محمودی، مسعود (1393). مدرسه، خانه­ای امن برای زندگی‌کردن و زندگی‌آموختن. نهمین سمپوزیوم پیشرفت‌های فنّاوری، مشهد، 29 آبان، کمسیون اول: همایش ملی معماری، شهرسازی و توسعة پایدار با محوریت خوانش هویت ایرانی .
خصالی، آزاده، صالحی، کیوان، و بهرامی، مسعود (1395). تحلیل ادراک و تجربة زیستة معلمان ابتدایی از دلایل ناکارآمدی برنامة ارزشیابی توصیفی ـ کیفی: مطالعه به روش پدیدارشناسی. مطالعات اندازه گیری و ارزشیابی آموزشی. 5(12)، 152-121.
سرمد، غلامعلی (1389). روش‌های تدریس و هنر معلمی. چاپ پنجم، تهران: انتشارات آوای نور.
سیف، علی‌اکبر (1398). اندازه‌گیری، سنجش و ارزشیابی آموزشی. تهران: دوران.
شاهدوستی، لیلا (1390). نقش متغیر‌های محیط خانه، پیشینة دانش‌آموز، جو مدرسه و فرایند تدریس در پیشرفت ریاضی دانش‌آموزان پایة سوم راهنمایی براساس مطالعات تمیز (2007). پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان تبریز- ایران.
شعاری‌نژاد، علی‌اکبر (1394). روا‌ن‌شناسی تربیت و تدریس. چاپ دوم، تهران: انتشارات اطلاعات.
شعبانی، حسن (1395). مهارت‌های آموزشی و پرورشی. جلد اول، تهران: سمت.
صالحی، کیوان، بازرگان، عباس، صادقی، ناهید، و شکوهی‌یکتا، محسن (1394). بازنمایی ادراکات و تجارب زیستة معلمان از آسیب‌های احتمالی ناشی از اجرای برنامة ارزشیابی توصیفی در مدارس ابتدایی. مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، 5(9)، 99-59.
عابدی سروستانی، احمد (1390). چالش‌ها و راهکار‌های ارزشیابی اثربخش برنامه‌های اجتماعی، پژوهش، 3(2)، 155-139.
علیزاده، شهناز، صالحی، کیوان، و مقدم‌زاده، علی (1396). واکاوی کیفیت سنجش کلاسی معلمان؛ مطالعه‌ای به روش پژوهش آمیخته پژوهش‌ در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 5(17)، 84-63.
قربانخانی، مهدی، صالحی، کیوان، و مقدم‌زاده، علی (1398). شناسایی عوامل مؤثر در شکل‌گیری فرهنگ ارزشیابی کاذب در مدارس ابتدایی. مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، 9(26)، 69-29.
محمدزاده، زینب، و صالحی، کیوان (1396). فرایند ارزشیابی پیشرفت تحصیلی از دید قرآن کریم. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 25(37)، 100-79.
مهدیون، روح‌الله، پاهنگ، نظام‌الدین، و یاریقلی، بهبود (1396). شناسایی عوامل مؤثر بر کیفیت مدارس و بررسی وضعیت موجود آن: پژوهش ترکیبی. مدیریت مدرسه، 5(1)، 193-173.
Dewhirst, C. (2019). Evaluation of learning and teaching. Queens University Belfast. Northern Ireland.
Lai Fong Cheng, A., & Keung Yau, H. (2011). Principals' and teachers' perceptions of quality management in Hong Kong primary schools. Quality Assurance in Education, 19(2), 170-186.
Lamprianou, I., & Athanasou. J. A. (2009). A teacher’s guide to educational assessment. Boston: Sense Publishers Rotterdam.
Lee, G. (2010). Holistic Assessment (HA) in Primary Schools. Report of the Primary Education Review and Implementation Committee (PERI), CPDD MOE.
Nxumalo, Z. F. (2007). The role of continuous assessment in primary school. Thesis of Master of education (Doctoral dissertation). University of Zululand, Faculty of Education, Department of Foundations of Education.
Popham, W. J. (2012). Assessment Bias: How to Banish It. Publication: Pearson Education, Inc
Shermis, M. D., & Di Vesta, F. (2011). Classroom assessment in action. Rowman & Littlefield Publishers, Inc.
Stufflebeam, D. L. (2007). Evaluation theory, models, and applications. John Wiley & Sons.‏
Stufflebeam, D. L., & Shinkfield, J. A. (2012). Evaluation, theory, models and application. Jossey-Bass Willy.
Wolf, K., & Stevens, E. (2007). The role of rubrics in advancing and assessing student learning. Effective Teaching, 7(1), 3-14.