آسیب‌شناسی برنامة معلم پژوهنده در آموزش و پرورش ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، مربی گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 استادیار، گروه مدیریت آموزشی، دانشکدة مدیریت، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 استاد، گروه مدیریت آموزشی، دانشکدة مدیریت، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

4 دانشیار، گروه مدیریت آموزشی، دانشکدة مدیریت دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

هدف اصلی پژوهش شناسایی عوامل پیش­برنده و بازدارندة برنامة معلم پژوهنده است. به این منظور، روش پژوهش کیفی از نوع پدیدارنگاری استفاده شد. جامعة آماری شامل پژوهشگران برتر، کارشناسان و صاحب­نظران در حوزة پژوهش مورد نظر بود. از نمونه‌گیری هدفمند در انتخاب مشارکت‌کنندگان و رویکرد استقرایی در تحلیل مصاحبه­ها استفاده شد. بر اساس تجزیه و تحلیل داده­های کیفی حاصل از مصاحبه­ها و کدگذاری و تحلیل محتوای متن مصاحبه و مطابقت آن‌ها با مبانی نظری، عوامل مؤثر بر اجرای برنامة معلم پژوهنده در قالب 7 عامل، شامل حرفه­ای­گرایی رهبر آموزشی، سیستم ارتباطی و اطلاع­رسانی، حرفه­ای­گرایی فردی، ارزیابی و داوری گزارش­های اقدام­پژوهی، دوره­های بالندگی حرفه­ای، پویایی سازمانی، و حمایت سازمانی، و 86 نشانگر شناسایی شد. همة عوامل شناسایی‌شده هم پیش­برنده و هم بازدارنده هستند. در صورت توجه و تقویت آن­ها، به عوامل پیش­برنده تبدیل می­شوند و در صورت بی‌توجهی و غفلت از آن­ها به عوامل بازدارنده تبدیل می­شوند. توجه مسئولان و متولیان آموزش و پرورش در وزارتخانه، ادارات کل، مناطق و نواحی و مدیران مدارس می­تواند به رفع عوامل بازدارنده و تقویت عوامل پیش­برنده در اجرای موفق برنامة معلم پژوهنده کمک کند.

کلیدواژه‌ها


اسلامی تنها، اصغر، و کرم­الهی، نعمت­الله (1397). روش تحقیق اقدام­پژوهی در علوم اجتماعی. عیار پژوهش در علوم انسانی، 6(2)، 40-27،
امیری فرح­آبادی، جعفر (1398). تبیین علل گرایش به اقدام­پژوهی در معلمان ابتدایی مبتنی بر سرمایة روان­شناختی و بهزیستی حرفه­ای. پیشرفت­های نوین در روان­شناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش، 2(18)، 15-1.
بازرگان، عباس (1372). اقدام‌پژوهی و کاربرد آن در تعلیم و تربیت. تعلیم و تربیت، 35 و 36، 52-41.
بدخشان، عصمت (1384). بررسی نقاط ضعف کلاس‌های اقدام‌پژوهی و ارائة راهکارهای استفادة مطلوب از این کلاس­ها. مدارس کارآمد، 5، 87-84.
پرویزیان، محمدعلی (1382). پژوهش در عمل رویکردی نوین در تعلیم و تربیت، پژوهشنامه آموزشی، 13.
پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش (1396). گزارش مختصری از فرایند اجرای نهمین برنامة معلم پژوهنده کشور. ویژه­نامةمعلمپژوهنده، 25، ص33.
چایچی، پریچهر، گویا، زهرا، مرتاضی­مهربانی، نرگس، و ساکی، رضا (1385). ارزیابی میزان تحقق برنامة معلم پژوهنده. تعلیم و تربیت، 85، 133-107.
حسن­زاده، رمضان (1383). بررسی موانع و عوامل کاربست یافته­های پژوهشی توسط دانشگاه­ها و دستگاه­های اجرایی. تعلیموتربیت،20(4)، 68 – 39.
حسن­زاده، رمضان، نجفی، حبیب­الله، و آزادی، عبدالله (1385). عوامل بازدارندة مشارکت معلمان در طرح معلم پژوهنده: چالشی جدید در حوزة مدیریت پژوهش و اقدام‌پژوهی. اندیشه‌هایتازهدرعلوم تربیتی، 1(35)، 46-3.
خاطری­صفت، بهیه، قادری، مصطفی، و غلامی، خلیل (1394). بررسی ماهیت علمی تحقیقات اقدام­پژوهی توسط معلمان دورة ابتدایی. توسعة حرفه­ای معلم، 1(1)، 108-85.
خنیفر، حسین، و مسلمی، ناهید (1397). روش­های پژوهش کیفی. تهران: انتشارات نگاه دانش.
خواجه‌بهرامی، حسین (1383). شناختعوامل مؤثربرگرایشمعلمانبهفعالیت­هایپژوهشیاز دیدگاهمعلمانمنطقةماهانکرمان. پایان­نامة کارشناسی­ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
رضائی، منیره (1395). بررسی موانع مشارکت معلمان در برنامة معلم پژوهنده، نمونة موردی: معلمان ابتدایی منطقة یک آموزش و پرورش شهر تهران. رهبریو مدیریتآموزشی، 10(1)، 46-29.
رضایی کمال‌آباد، امیرحسین (1384). بررسی موانع و چشم‌اندازهای اقدام‌پژوهی در آموزش و پرورش شهر اصفهان. برگرفته از http://thesis.ui.ac.ir/abstracts/edu/thirteen232.htMl.
زارع، سیدحسین (1391). بررسیاثربخشیدوره­هایآموزشاقدام­پژوهیبرخلاقیتوخودکارآمدیکارکنان آموزشیشهرستانمرودشت. پایان‌نامة کارشناسی­ارشد. دانشگاه آزاد واحد مرودشت.
زاهدی، محسن (1373). بررسی عوامل مؤثر در عدم گرایش دبیران دبیرستان­های استان خوزستان به انجام تحقیقات. طرح پژوهشی سازمان آموزش و پرورش استان خوزستان.
زین­آبادی، حسن­رضا، و محمودی، زینب (1394). نقش مدیران در ایجاد و توسعة تسهیم دانش در معلمان ابتدایی. نوآوری­های آموزشی، 14(1)، 83-55.
ساکی، رضا (1392). دانش معلمان دربارة پژوهش و نیاز آنان به آموزش پژوهش. پژوهش­های آموزش و یادگیری، 20(3)، 132-119
ساکی، رضا (1389). سوادپژوهشیمعلم.تهران: انتشارات دانش آفرین.
سرمد، زهره، بازرگان، عباس، و حجازی، الهه (1391). روش­های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: انتشارات آگاه.
شمخانی، اژدر (1388). بررسیعواملمؤثربراقدام­پژوهیمعلمانمقاطعابتداییوراهنماییمنطقةفامنین. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، تهران. دانشگاه شهید بهشتی.
شمس ­مورکانی، غلامرضا (1380). بررسی علل عدم علاقة معلمان منطقه زرین شهر به فعالیت­های پژوهشی. اصفهان: پژوهشگاه تعلیم و تربیت اصفهان.
ظهوری، زنگنه، و گویا، زهرا (1376). اقدام‌پژوهی و کاربرد آن در ارتقای کیفیت آموزش عالی. مجموعه مقالات نخستین سمینار آموزش عالی، دانشگاه علامه طباطبایی.
عدالت­نژاد، ابراهیم (1388). تحلیلی بر فرصت­ها، تهدیدها و راه­کارها در اقدام­پژوهی. تعلیم و تربیت، 115، 11-7.
قادری، مصطفی، و غلامی، خلیل (1394). بررسی ماهیت علمی تحقیقات انجام‌شدة اقدام­پژوهی توسط معلمان دورة ابتدایی. توسعة حرفه­ای معلم، 1(1)، 108-85.
قاسمی پویا، اقبال (1383). راهنمایمعلمانپژوهنده،معلمپژوهندهکیست،پژوهشدرعمل چیست؟. تهران: انتشارات تعلیم و تربیت.
قاسمی ­پویا، اقبال (1392). پژوهش در عمل، راهنمای تغییر و تحول در کلاس درس و مدرسه. تهران: انتشارات تعلیم و تربیت.
کاظم­پور، اسماعیل، و کابینی­مقدم، سلیمان (1390). مقایسة اثربخشی معلمان پژوهنده با سایر معلمان در آموزش و پرورش استان گیلان. روان­شناسی تربیتی دانشگاه آزاد واحد تنکابن، 2(4)، 26-13.
متین، نعمت­اله (1391). آسیب­شناسی و راه­های ترویج و توسعة برنامة معلم پژوهنده در آموزش و پرورش شهر تهران. شورای تحقیقات آموزش و پرورش شهر تهران. طرح پژوهشی.
مرادی، مجید (1379). بررسی شیوه­های تشویق و ترغیب معلمان و دانش­آموزان به امور پژوهشی از دیدگاه معلمان و دانش‌آموزان شهرستان قم. شورای تحقیقات آموزش و پرورش استان قم، طرح پژوهشی.
ملکی، بهر ام (1382). بررسی علل عدم علاقة معلمان استان کردستان به فعالیت­های پژوهشی. سازمان آموزش و پرورش استان کردستان، طرح پژوهشی.
مهرمحمدی، محمود (1379). جستارهاییدرپژوهشدرآموزشوپرورش. تهران: انتشارات پژوهشکدة تعلیم و تربیت.
میرشفیعی لنگری، سیدتیمور (1385). تحقیقات اقدام­پژوهی در آموزش و پرورش و موانع و مشکلات اجرای آن. برگرفته از http: //stml.blogfa.com/post-8.aspx.
نامداری­پژمان، مهدی، قنبری، سیروس، و محمودی، حشمت­الله (1392). شناسایی موانع اجرای برنامة معلم پژوهنده از دید معلمان پژوهنده و کارشناسان: مورد مطالعه استان همدان. پژوهش‌های آموزش و یادگیری، 20(3)، 216-195.
نجفی­هزارجریبی، حبیب­اله، و قلی­زاده، محمد (1388). شناسایی عوامل درون‌سازمانی مشارکت معلمان در طرح اقدام‌پژوهی، چالشی جدید در حوزة آموزش و پرورش. پژوهشنامة تربیتی، 5(19)، 205-191.
Ado, K. (2013). Action research: Professional development to help support and retain early career teachers. Educational Action Research, 21(2), 131-146.
Anderson, P. J., O’Connor, K. A, & Greene, H. C. (2006). Action research: A tool for improving teacher quality and classroom practice. Retrieved from http://search.ebscohost.com.
Barazangi, N. H. (2007). Action research pedagogy in a new cultural setting: The Syrian experience, Retrieved from http://arj.sagepub.com/cgi/content/abstract/5/3/307.
Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th Ed). New York: Routledge.
Dancy, B. L., Wilbur J., Talashek, M., Bonner G., & Barnes-Boyd C. (2004). Community- based research: barriers to recruitment of African Americans. Nurse Outlook. 52(5), 234-240.
Djihed, M. (2020). A systematic review of the outcomes of using action research in education. Journal AWEJ, 11(1), 482-488.
Galarion, M. P. (2018). Action Research: Why it matters? Sun Star Pampanga. Retrieved from https://www.pressreader.com/philippines/sunstar-pampanga/20180614/281736975160693.
Geraldine, D., Anzaldo, M., & Cudiamat, A. (2019). Teachers’ perception in writing action research in a public elementary school in the Philippines. International Educational Research, 2(3).
Hay, L. (2005). Facilitating children’s selfconcept: A rationale and evaluative study. Guidance & Counseling, 15(1), 60–67.
Johnson, A. P. (2012). A short guide to action research (4th ed.). New Jersey: Pearson Education.
Koutselini, M (2008). Participatory teacher development at schools: Processes and issues. Action Research, 6(!), 29-48.
Mills, G. (2014). Action Research: A guide for the teacher researcher, enhanced pearson etext (6th Edition.
Parkin, P. (2009). Managing change in healthcare using action research. London: Sage Publications.
Reason, P., & Bradbury, H. (2001). Handbook of action research: Participative inquiry and practice. London: SAGE Publications.

Wang, S. H. (2019). The difficulties and solutions of primary school teachers' action research, advances in social science. Proceedings of the 2nd International Conference on Contemporary Education, Social Sciences and Ecological Studies (CESSES 2019), Vol.356.

Weiler, J. (2007). Engaging in action research in Zimbabwe. Action Research, 5(2), 139–159.