طراحی راهبردی برنامة درس‌پژوهی در مقطع ابتدایی با روش‌های SWOT و QSPM

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تکنولوژی آموزشی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه علوم ‌تربیتی، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

3 دانشیار، گروه علوم‌ تربیتی، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

4 استاد، گروه علوم تربیتی، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر تدوین اهداف راهبردی برای توسعة برنامة درس­پژوهی با روش آمیخته بود. جامعة آماری بخش کیفی شامل اعضای دبیرخانه­ و کمیته راهبردی درس­پژوهی استان قم به تعداد 35 نفر بودند. در بخش کمی، 297 نفر از شرکت کنندگان در برنامة درس­پژوهی انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات در بخش کیفی، مصاحبة گروه­های کانونی، و در بخش کمی از پرسشنامة محقق‌ساخته بود که اعتبار آن توسط متخصصان موضوعی و پایایی آن با ضریب (85/0) تأیید شد. نتایج مصاحبه، 13 نکته اصلی را نشان داد که آزمون توافق نظر کاپای کوهن شش مورد را حذف و سایر موارد را برای تعیین چشم­انداز برنامة درس­پژوهی استفاده کرد. همچنین، نتایج پرسش‌های دوم و سوم، پس از شناسایی قوت­ها و ضعف­های عوامل داخلی و فرصت­ها و تهدیدهای عوامل خارجی تأثیرگذار و تحلیل ضریب اهمیت آن­ها به ترتیب، بیان‌کنندة پیشی‌داشتن فرصت­ها بر تهدیدهای عوامل خارجی و بالابودن ضعف­ها بر قوت­های عوامل داخلی بود. سپس، 10 راهبرد شناسایی و بعد از مشخص‌شدن جذابیت هر یک، پنج راهبرد انتخاب شده، و برای تدوین برنامه­های عملیاتی معرفی شد.

کلیدواژه‌ها


استیگر، جیمز، و هیبرت، جیمز (1395). شکاف آموزشی: بهترین ایده‌ها از معلمان جهان برای بهبود آموزش در کلاس درس. ترجمة محمدرضا سرکارآرانی و علیرضا مقدم، تهران: منادی تربیت.
اعرابی، محمد (1391). دستنامة برنامه‌ریزی استراتژیک. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
امیرآبادی، طاهره (1396). تأثیر تشکیل حلقه‌های درس‌پژوهی بر صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمان و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دورة ابتدایی ناحیة 4 آموزش و پرورش شهر شیراز. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، رشتة تحقیقات آموزشی، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرودشت
آبرون، لیلا (1396). بررسی میزان آگاهی، نگرش وکاربست معلمان دورة ابتدایی شهر کوار از درس‌پژوهی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، رشتة برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرودشت.
بازرگان هرندی، عباس (1387). روش تحقیق آمیخته: رویکردی برتر برای مطالعات مدیریت. دانش مدیریت، 21(81)، 36-19.
جعفری نوروزانی، سودابه (1394). تأثیر فرایند مستمر پرورش حرفه‌ای معلمان از طریق درس‌پژوهی بر عملکرد حل مسئله ریاضی دانش‌آموزان. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، رشتة آموزش ریاضی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرودشت.
حبیب زاده، عباس (1397). راهنمای عملی درس پژوهی. قم: دانشگاه قم.
حسن‌پور، فاطمه (1396). بررسی نقاط ضعف و قوت درس‌پژوهی از منظر مجریان. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، رشتة برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه الزهراء.
حسینی، زینب، ایزدی، صمد، و علیزاده ثانی، محسن (1397). تحلیل محیط درونی و بیرونی حوزة آموزش دانشگاه مازندران براساس برنامه‌ریزی راهبردی. مطالعات برنامه‌ریزی آموزشی، 7(24)، 114-97.
خاکباز، عظیمه‌سادات، فدایی، محمدرضا، و موسی‌پور، نعمتالله (1387). تأثیر درس‌پژوهی بر توسعة حرف‌های معلمان ریاضی. تعلیم و تربیت، 94، 147-123.
دیمه‌ور، محمد، صادق‌پور، صادق، شکوهی، مرتضی، خسروی، عباس، و موسوی، سیدحسین (1395). راهنمای گام به گام درس‌پژوهی. تهران: منادی تربیت.
دیوید، فرد آر. (1398). مدیریت استراتژیک. ترجمة علی پارسیان و سیدمحمد اعرابی، تهران: انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
رحیمی، سارا (1396). ارزیابی طرح درس‌پژوهی در استان کردستان با رویکردی تلفیقی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم انسانی و اجتماعی گروه علوم تربیتی، دانشگاه کردستان.
رزمجویی، پروین، بزرگی‌نژاد، خدیجه، و زارعی، رضا (1397). تأثیر تدریس درس‌پژوهی بر توسعة حرفه‌ای و تفکر انتقادی آموزگاران. توسعة حرفه‌ای معلم، 2(3)، 58-35.
زنگویی، اسدالله، مهدی‌زاده، ایرج، و ملکی عرزین‌آبادی، اولیا (1394). نقش درس‌پژوهی در خلاقیت و توسعة حرفه‌ای معلمان ابتدایی شهرستان بیرجند همایش ملی آموزش ابتدایی. بیرجند: اداره ‌ل آموزش و پرورش استان خراسان جنوبی، دانشگاه بیرجند، انجمن مطالعات برنامة درسی ایران.
ساکی، رضا (1394). درس‌پژوهی. دانشنامة ایرانی برنامة درسی.
سبحانی اصل، راضیه و محمودی، ، فیروز، و بدری، رحیم (1395). بررسی تجارب آموزگاران ناحیة 5 تبریز از درس‌پژوهشی (یک مطالعة پدیدارشناسانه).، راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 3(11)، 19-11.
سلیمانی، اسماعیل، و احمدی، حسن (1396). شناسایی موانع موجود برای اجرای درس‌پژوهی: مطالعة موردی مدارس ابتدایی آموزش و پرورش شهر اردبیل (پژوهش آمیخته). تدریس‌پژوهی، 5(1)، 86-65.
سنت جان، کارون، و هریسون، جفری (1387). مدیریت استراتژیک. ترجمة بهروز قاسمی، تهران: آبتین.
شورای عالی انقلاب فرهنگی (1390). سند تحول بنیادین آموزش و پرورش. تهران: دبیرخانة شورای عالی انقلاب فرهنگی.
کریمی، جعفر، و محبوب‌فر، محمدرضا (1391). تکنیک‌ها و مدل‌های برنامه‌ریزی توریسم. تهران: ارکان نشر.
کشاورز لشکناری، روح‌اله، محمودی، علی، خدایاری، رؤیا، ردایی، فاطمه، ایمان‌دخت، نازیتا، الیاسی، ماریا، و کوهستان نجفی، زین‌العابدین (1394). بررسی دو تدریس عملی به شیوة درس‌پژوهی. دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، ترکیه – استانبول، مؤسسة سرآمد همایش کارین.
کلانتری خاندانی، عزت‌اله، و فرخی، محمدحسن (1395). گنگاهی به توسعة حرفه‌ای معلمان فکور و تبین درس‌پژوهی و فعالیت یادگیری. تربیت معلم فکور، 3(2)، 96-73.
گودالی، هانیه (1395). بررسی رابطة بین درس‌پژوهی با توسعة حرفه‌ای معلمان ابتدایی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه کاشان.
مطهرنژاد، عصمت (1397). درس‌پژوهی، سنجشی عملکردمحور از اثربخشی معلمان.انجمن‌های علمی، بندرعباس: انجمن مطالعات برنامة درسی ایران شعبة هرمزگان.
مکیون، شرلی (1374). برنامه‌ریزی استراتیژیک در آموزش و پرورش. ترجمة محمدحسین یارمحمدیان و سارا پاکاریان، تهران: ققنوس.
ملایی، اسماعیل (1393). بررسی برنامة معلم‌پژوهنده با توجه به الگوی سویت از نظر معلمان و کارگزاران آموزشی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ساوه.
موحدی، محمدمهدی، ایوبی، محمدحسین، و حسینی، علی‌محمد (1391). استفاده از QSPM در تجزیه و تحلیل SWOT به عنوان ابزاری برای برنامه‌ریزی استراتژیک. مدیریت، 2(11)، 32-23.
موسی پور، نعمت الله (1391). رویکردهای حاکم بر تغییر در نظام آموزش و برنامة درسی ایران از رویکرد مهندسی تا رویکرد فرهنگی. راهبرد فرهنگ، 5(17-18)، 243-275.
نامداری پژمان، مهدی، قربانیان، پروین، قنبری، سیروس، و بصیری، ایرج (1396). اثربخشی برنامة درس‌پژوهی بر مهارت‌های حرفه‌ای معلمان شاغل در آموزش و پرورش استثنایی استان همدان. رویکردهای نوین آموزشی، 25(2)، 74-46.
ورزشکار، احمد، و هادی ورزشکار (1397). برنامه‌ریزی استراتیژیک پیشرفته.تهران: مرکز مطالعات مدیریت.
 
 
Asanuma, S. (2011). The contemporary teacher education curricula in Japan. Their issues and prospect. Paper presented in ICSA’s 10th annual conference, Tehran, Shaheed Rajaee University.
Bendor, J., Jason, B., & Jason, F. (2007). An education strategy to promote opportunity, prosperity, and growth. hamilton. the hamilton project Strategy Paper. Retrieved from http.//amoniri.ir/downloads/an Education Strategy.
Chandan, J. (1997). Management concepts and strategies. Vikas: Publication House.
Coenders, F., & Verhoef, N. (2019). Lesson Study: Professional development (PD) for beginning and experienced teachers. professional. DeveloPment in Education, 45(2), 217-230.
Gorman, J., Mark, J., & Nikula, J. (2010). Lesson study in practice. A mathematics staff development course. Portsmouth. Heinemann.
Gurel, E., & Tat, M. (2017). SWOT analysis: A theoretical rreview. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. International Social Research, 10(51), 994-1017.
Joseph, P. B. (2000). Cultures of curriculum. London: Lawrence Erlbaum Associates Publisher.              
Lewis, C., Perry, R., & Murata, A. (2006). “How should research contribute to instructional improvement? The case of lesson study. Educational Researcher 35(3), 3–14.
Nokes-Malach, T. J., Richey, J. E., & Gadgil, S. (2015). When is it better to learn together? Insights from research on collaborative learning. Educational Psychology Review, 27(4), 645-656.
Robinson, N., & Leikin, R. (2011). One teacher, two lessons, The lesson study process. Science and Mathematics Education, 10, 139-161.