واکاوی موانع و مشکلات فعالیت اعضای هیئت علمی در نظام آموزش ‌عالی تربیت معلم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مدیریت آموزشی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف شناسایی موانع فعالیت اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان ایران با روش ترکیبی به شیوة متوالی مبتنی بر روش پدیدارشناسی توصیفی انجام گرفت. در مرحلة کیفی، از طریق مصاحبة نیمه‌ساختاریافته با ۲۰ نفر از استادان که به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند، موانع و مشکلات فعالیت اعضای هیئت علمی شناسایی شد. نمونه و اطلاعات بخش کمی، دیدگاه‌های ۲۴۰ نفر از جامعة تقریباَ ۹۵۰ نفری اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان است که با توجه به جدول کرجسی و مورگان، و بهره­گیری از روش نمونه‌گیری طبقه­ای نسبتی ‌انتخاب شد. ابزار جمع­آوری اطلاعات براساس فرم مقایسات زوجی مشکلات و موانع تدوین شد. تحلیل انجام گرفته در مرحلة نخست پژوهش به این سؤال که «موانع و مشکلات فعالیت اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان کدامند؟» پاسخ داد. در این مرحله تجزیه و تحلیل مصاحبه­ها با روش تحلیل مضمون و در بخش کمی با روش تحلیل سلسله‌مراتبی انجام گرفت. نتایج نشان داد، سه دسته موانع و مشکلات در حوزة فعالیت­های آموزشی، عوامل نهادی و حوزه فرهنگی و پژوهشی (پنج مؤلفة آموزشی، چهار مؤلفة نهادی و چهار مؤلفة فرهنگی و پژوهشی) بر سر راه فعالیت اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان وجود دارد. برای هر یک از این سه حوزه شاخص­هایی معین شده که اولویت آن‌ها در مجموعة موانع و مشکلات اعضای هیئت علمی به ترتیب، ارزیابی، خدمات اجتماعی، محتوا، فرهنگ بومی، برنامه و اجرا بود. نتایج، لزوم بازنگری و تدوین دستورالعمل و نظام­نامه­ها را در بخش­هایی که دارای بیشترین اولویت در میان موانع و مشکلات اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان است، نشان می­دهد.

کلیدواژه‌ها


آراسته، حمید‌رضا (۱۳۸۳). بهره‌وری هیئت علمی. مجموعه مقالات دایرةالمعارف آموزش‌عالی، تهران، بنیاد دانشنامة بزرگ فارسی (صفحات: ۲۴۵-۲۴۱).
احمدی دستجردی، داوود، و انوری، صدور (۱۳۸۳). آموزش عالی و پژوهش در فرایند توسعه. دایره‌المعارف آموزش عالی، تهران، بنیاد دانشنامة بزرگ فارسی، ۵۳-۶۰.
ترک‌زاده، جعفر؛ صادقیان سورکی، مهدی، مزروقی، رحمت‌الله، و جهانی، جعفر (1397). مشکل‌شناسی دانش‌آموختگان دانشگاه فرهنگیان با رویکرد پاسخگویی به محیط (مطالعة موردی پردیس‌های استان چهار محال بختیاری). تعلیم و تربیت، 137، 50-31.
جانعلی­زاده چوببستی، حیدر، فرزانه، سیف‌الله، و غلامی، علی اصغر (۱۳۹۲). همبستگی کیفیت زندگی و بهره‌وری علمی اعضای هیئت علمی. مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، 4(۱۲)، ۵۹-۳۱.
حسینیان ­حیدری، فرزانه سادات (۱۳۹۲). بررسی مهارت‌های حرفه‌ای و عملی مدرسان مراکز تربیت معلم از دیدگاه مدیران، مدرسان و دانشجویان. مشاورة شغلی و سازمانی، ۵(۱۴)، ۱47-۱34.
زارع احمدآبادی، حبیب (1388). واکاوی موانع انجام پژوهش در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقات کشور با استفاده از تکنیک فازی (از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه یزد). مدیریت در دانشگاه اسلامی، 13(4)، 133ـ113.
ساعی مهربان، رضا، و حجازی، اسد (۱۳۹۶). بررسی میزان رضایتمندی دانشجویان از اساتید دانشگاه فرهنگیان مورد مطالعه: پردیس (خواهران) نسیبة تهران. سومین همایش ملی تربیت معلم دانشگاه شیراز، (ارائة سخنرانی و چاپ در مجموعه مقالات).
ستوده، نعمت، قربانی، راهب، و رشیدپور، علی (1393). بررسی مشکلات و موانع تولید علم از دیدگاه اعضای هیئت علمی. کومش، 16(1)، 1-7.
سیدجوادین، سیدرضا، کیماسی، مسعود، یزدانی، حمیدرضا، و وارث، سیدحامد( 1386). اندازه‌گیری کیفیت خدمات در دانشگاه‌های ایران: UNQUAL در برابر UNPERF، بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 14(48)، 9-28.
شریعتمداری، مهدی (۱۳۹۰). آسیب‌شناسی موانع اجرای پژوهش در میان اعضای هیئت علمی و ارائة راهکارهای کاربردی. تحقیقات مدیریت آموزشی، ۱۱(۳)، ۵۹-۴۵.
شیربیگی، ناصر، نعمتی، سمیه، و ساعدی، رسول (۱۳۹۸). درک مفهوم پژوهشگری از دیدگاه اعضای هیئت علمی. راهبرد فرهنگ، ۱۴۵(۱)، 60-29.
صالحی عمران، ابراهیم (۱۳۸۵). بررسی نگرش اعضای هیئت علمی نسبت به علل مهاجرت نخبگان به خارج از کشور. نامة علوم اجتماعی، ۲۸، ۸۰-۵۷.
عباسی، لطف‌الله (1393). مروری بر وضعیت و عملکرد دانشگاه فرهنگیان، دفتر مطالعات مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
فضل‌الهی، سیف‌اله (1388). شناسایی و اولویت‌بندی موانع تولید علم از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های استان قم. معرفت، 141، 142-127.
فتحی واجارگاه، کورش، جلوی، محمود، و محبت، هدیه (۱۳۹۱). بررسی و شناسایی مشکلات اعضای هیئت علمی تازه استخدام شده در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی شهر تهران. مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، ۱(۲)، ۱۴۵-۱۱۹.
قاسمی، مجید و صالحی، کیوان (۱۳۹۶-الف). آسیب­شناسی موانع و چالشهای فعالیت اعضای هیئت علمی جدید الاستخدام. آموزش عالی ایران، ۹(۲)، ۱۰۳-۸۱.
قاسمی، مجید، و صالحی، کیوان (۱۳۹۶ب). بازنمایی موانع و چالش­های رشد و بالندگی اعضای هیئت علمی جدیدالاستخدام؛ مطالعه­ای به روش پدیدارشناسی. آموزش و توسعة منابع انسانی، ۴(۱۳)، ۲۵-۱.
کرامتی، محمدرضا (۱۳۸۸). بررسی رابطة بین رضایت اعضای هیئت علمی از سیستم پژوهشی دانشگاه با انگیزة پژوهشی آنان. مدیریت و برنامه‌ریزی در نظام‌های آموزشی، ۱(۲)، ۶۱-۳۵.
کریمی، سعید (۱۳۹۴). بررسی ادراک دانشجویان کشاورزی از محیط یادگیری در دروس کارآفرینی. کارآفرینی در کشاورزی، ۲(۴)، 111-93.
محمدزاده، زینب، و صالحی، کیوان (۱۳95). تبیین پدیده نشاط و پویایی علمی در مراکز علمی از منظر نخبگان دانشگاهی: مطالعه ای با رویکرد پدیدارشناسی. راهبرد، 25(79)، 227-258.
مزینانی، علی (۱۳۸۰). بررسی وضعیت مصرف و تولید اطلاعات علمی اعضای هیئت علمی کشور. رهیافت، ۲۵(۳)، ۲۱۰-۱۹۷.
مهرمحمدی، محمود ‌(1392). برنامة درسی تربیت معلم و الگوی اجرایی مشارکتی آن؛ راهبرد تحولی برای تربیت معلم در ایران. نظریه و عمل در برنامة درسی، 1(1)، 26-5.
نورشاهی، نسرین، و سمیعی، حسین (۱۳۹۰). بررسی کیفیت زندگی کاری اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های دولتی ایران و ارائة راهکارهایی برای بهبود آن. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، ۵۹، ۱۱۶-۹۱.
نورشاهی، نسرین، و فراستخواه، مقصود (1391). کیفیت زندگی کاری اعضای هیأت علمی بر اساس تجربة زیسته آن­ها. انجمن آموزش عالی ایران، 4(2)، 64-37.
نیلی، مسعود (1376). رفتار سازمانی. چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
Alpert, D. (1985). Performance and paralysis: The organization context of the American Research University. Higher Education, 56, 241-281.
Ballon, B., & Godwin, N. H. (2007). Quality of work life. Strategic Finance, 19(2), 1-9.
Barber, M., & Mourshead, M. (2007). How the world’s best-performing school systems come out on top. London: McKinsey Company.
Boonstra, J., & de Caluwe, L. (Eds.). (2007). Intervening and changing: Looking for meaning in interactions. Chichester, West Sussex: John Wiley & Sons.
Bovens, M. (2010). Two concepts of accountability: Accountability as a virtue & as a mechanism. West European Politics, 33(5), 946-967.
Chong, S., & Ho, P. (2009). Quality teaching and learning: a quality assurance framework for initial teacher preparation programmes. Management in Education, 3(3/4), 302–314.
Dan, M. C. (2012). The third mission of Universities in the Development Strategy of Vienna City. Informatica Economica, 16(4), 35-49.
Glaser, M. (2004). Improving the quality of work life and improving productivity. Avalable at: http://eric.Ed .Gov/ericweb portal//home.portal.
Isaac B., Augustus A., & Ephraim O. (2015). Challenges facing beginning Faculty in the 21st Century Higher Education: Evaluating Research Productivity, Teaching Effectiveness, And Service. Academic Research in Progressive Education and Development, 4(1). 1-25.
Jarvis, P. (2008). Globalization, lifelong learning and the learning society. London and New York: Rotledge.
Mokgele, F. (2005). The quality of work life South African worker. Humanities, 2, 45-59.
Parkes, S., Young, J. B., Cleaver, E., & Archibald, K. (2014). Academic and professional services in partnership literature review and overview of results.
Steven, T. B. (2002). Academic freedom and tenure in a church related university dissertation Indiana university. P. 144.
Teddlie, C., & Tashakkori, A. (2009) Foundations of Mixed Method Research: Integrating Quantitative and Qualitative Techniques in the Social and Behavioral Sciences, First Edition, London: Sage Publications.
Trencher, G., & Yarime, M. (2014). Beyond the third mission: Exploring the emerging university function of co-creation for sustainability. Science and Public Policy, 41(2), 151-179.
Vallaeys, F. (2014). University social responsibility: A mature and responsible definition. Higher Education in the World, 5, 88-96.