اثربخشی آموزش مهارت‌های خودتنظیمی انگیزشی بر سرزندگی تحصیلی، تاب‌آوری و درگیری تحصیلی در دانش‌آموزان مقطع متوسطة دورة اول دارای عملکرد تحصیلی پایین ناحیة پنج تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

2 استاد، گروه روان‌شناسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

3 استادیار، گروه روان‌شناسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

هدف کلی پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های خودتنظیمی انگیزشی بر سرزندگی تحصیلی، تاب‌آوری و درگیری تحصیلی دانش‌آموزان مقطع متوسطة دورة اول دارای عملکرد تحصیلی پایین ناحیة 5 تبریز است. روش پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی از نوع پیش‌آزمون – پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعة آماری شامل کلیة دانش‌آموزان متوسطة دورة اول آموزش و پرورش ناحیة 5 تبریز است که از بین کل مدارس ناحیة 5 (47 مدرسه)، 19 مدرسه دارای عملکرد تحصیلی پایین بودند که از آن‌ها دو مدرسه (پایة هشتم) دارای کمترین میانگین پیشرفت تحصیلی انتخاب و از هر مدرسه 25 نفر دانش‌آموز پایة هشتم به طور تصادفی در گروه‌های آزمایش و گروه کنترل قرار گرفتند. ابزارهای اندازه‌گیری شامل آزمون سرزندگی تحصیلی دهقانی‌زاده و حسین‌چاری (1393)، آزمون تاب‌آوری کونور و دیویدسون (2003) و آزمون درگیری تحصیلی کریسیتانا می‌باشند. بستة آموزشی مهارت‌های خودتنظیمی انگیزشی بر روی گروه آزمایش اجرا شد. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که آموزش‌های مبتنی بر مهارت‌های خودتنظیمی انگیزشی بر سرزندگی تحصیلی و درگیری تحصیلی دانش‌آموزان مقطع متوسطه دورة اول تأثیر دارد.

کلیدواژه‌ها


اسفندارمز، شه‌رو (1393). رابطة میان یادگیری خودتنظیمی، خودشکوفایی با تاب‌آوری دانشجویان. پایان‌نامةکارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران‌مرکز.
بتواز، پروین (1395). بررسی رابطة مهارت‌های اجتماعی و هوش هیجانی با تاب‌آوری روانشناختی در مادران کودکان اوتیسم. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج.
بلورچی، مهناز (1387). تأثیر آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیم بر توانایی حل مسئله ریاضی دانش‌آموزان پایة چهارم ابتدایی با مشکل حل مسئله کلامی ریاضی، دانشگاه آزاد اسلامی ساوه، دانشکدة روان‌شناسی.
پرهیز، سیده مهدیه (1394). تأثیر برنامة آموزش خودتنظیمی بر اساس مدل زیمرمن و کواچ بر انگیزش­پیشرفت و درگیری تحصیلی. پایان‌‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
حجازی، الهه، نقش، زهرا، و سنگری، علی‌اکبر (1388). ادراک از ساختار کلاس با پیشرفت تحصیلی ریاضی: نقش واسطه‌ای متغیرهای انگیزشی و شناختی. مجلة مطالعات روا‌ن‌شناختی، 5(4)، 65-47.
حق‌رنجبر، فرخ، کاکاوند، علیرضا، برجعلی، احمد، و برماس، حامد (1390). تاب‌آوری و کیفیت زندگی مادران دارای فرزندان کم‌توان ذهنی. سلامت روان‌شناسی، 1(1)، 135-128.
خوشاب، سمیه (1395). اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی بر سرزندگی تحصیلی و پیشرفت تحصیلی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
دهقانی‌زاده، محمدحسین (1391). بررسی میانجیگری خودکارآمدی در رابطة بین الگوهای ارتباطی خانواده و ساختار کلاس با سرزندگی تحصیلی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد شیراز.
دهقانی‌زاده، محمدحسین، و حسین‌چاری، مسعود (1393). سرزندگی تحصیلی و ادراک از الگوهای ارتباطات خانواده­ و ساختار کلاس؛ نقش واسطه‌ای ابعاد خودکارآمدی. روان‌شناسی تربیتی، 10(32)، 47- 19.
رضوانی، ابولقاسم (1395). بررسی نقش استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی بر درگیری تحصیلی و سرزندگی تحصیلی در بین دانش‌آموزان. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور گناباد.
زرنگ، رمضانعلی (1391). رابطة سبک‌های یادگیری و درگیری تحصیلی با عملکرد تحصیلی دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد. پایان‌نامة کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی.
شادی، ناهید (1391). رابطة خودتنظیمی و عزت نفس با تاب‌آوری در نوجوانان مقطع دبیرستان شهر برازجان. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، ‌واحد مرودشت.
صابر، سوسن، و پاشا شریفی، حسن (1393). پیش‌بینی ابعاد درگیری تحصیلی بر اساس سبک‌های هویت در دانش‌آموزان دختر پایة اول دبیرستان‌های دولتی تهران. پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 10(2)، 85-72.
طاهری، مرجان، ظفری، ساغر، و مرادپور، زهرا (1396). مروری بر راهبردهای خودنظارتی در کودکان استثنایی. مطالعات  روا‌ن‌شناسی و علوم تربیتی، 2(16)، 197-187.
عابدینی، یاسمن (1387). مدل ساختاری پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزان رشتة ریاضی: نقش واسطه‌ای راهبردهای یادگیری در ارتباط میان اهداف پیشرفت و پیشرفت تحصیلی، نوآوری‌های آموزشی، 8(32)، 117-98.
غلامعلی لواسانی، مسعود، اژه‌ای، جواد، و داودی، مریم (1392). تأثیر آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی بر مهارت‌های خودتنظیمی، درگیری تحصیلی و اضطراب امتحان. روان‌شناسی، 2(17)، 181-169.
فیروزبخت، سمیرا (1394). بررسی نقش واسطه‌ای تاب‌آوری در رابطة بین الگوهای ارتباطی خانواده و خودتنظیمی انگیزشی در دانش‌آموزان دختر و پسر. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه آزادشیراز.
قدم‌پور، عزت‌اله، میرزایی‌فر، داود، و سبزیان، سعیده (1393). بررسی رابطة بین درگیری تحصیلی و افت ­تحصیلی در دانش‌آموزان پسر و دختر سال اول دبیرستان‌های شهر اصفهان (پیش‌بینی افت تحصیلی براساس درگیری تحصیلی). روان‌شناسی تربیتی، 10(3)، 247-233.
کردافشاری، فاطمه (1391). بررسی درگیری تحصیلی دانش‌آموزان سال سوم دبیرستان بر اساس ترجیح سبک تدریس آنان. پایان‌نامة کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی.
 مردعلی، لیلا، و کوشکی، شیرین (1387). رابطة خودتنظیمی و پیشرفت تحصیلی. اندیشه و رفتار، 7(2)، 24-16.
مهنا، سعید، و طالع‌پسند، سیاوش (1395). رابطة بین حمایت‌های محیطی و خودآگاهی هیجانی با درگیری تحصیلی: نقش میانجی بهزیستی تحصیلی. مجلة ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 16(4)، 32-28.
Azevedo, R. (2009). Theoretical, conceptual, methodological, and instructional issues in research on metacognition and self-regulated learning: A discussion. Metacognition and Learning, 4(1), 87-95.
Bandura, A. (1986). Self-efficacyç the exercise. http: // www. Merel. Org /prodacts/ nate (pp.139-156).
Bonanno, G. A. (2004). Loss, trauma, and human resilience: Have we underestimated the human capacity to thrive after extremely aversive events?. American Psychologist, 59(1), 1-20.
Campbell-Sills, L., Cohan, S. L., & Stein, M. B. (2006). Relationship of resilience to personality, coping, and psychiatric symptoms in young adults. Behaviour Research and Therapy, 44(4), 585-599.
Cleary, T. J., & Zimmerman, B. J. (2004). Self‐regulation empowerment program: A school‐based program to enhance self‐regulated and self‐motivated cycles of student learning. Psychology in the Schools, 41(5), 537-550.
Comerford, J., Batteson, T., & Tormey, R. (2015). Academic buoyancy in second level schools: Insights from Ireland. Social Behavior Science, 197, 98-103.
Connor, K. M., & Davidson, J. R. (2003). Development of a new resilience scale: The Connor‐Davidson resilience scale (CD‐RISC). Depression and Anxiety, 18(2), 76-82.
De Ridder, D. T., & De Wit, J. B. (2016). Self-regulation in health behavior: Concepts, theories, and central issues. Self-regulation in Health Behavior, 1-23.
Duckworth, K., Akerman, R., MacGregor, A., Salter, E., & Vorhaus, J. (2009). Self-regulated learning: a literature review. Wider Benefits of Learning Research Report No. 33.
Eisenberg, N., Cumberland, A., Spinrad, T. L., Fabes, R. A., Shepard, S. A., Reiser, M., ... & Guthrie, I. K. (2001). The relations of regulation and emotionality to children's externalizing and internalizing problem behavior. Child Development, 72(4), 1112-1134.
Freilich, R., & Shechtman, Z. (2010). The contribution of art therapy to the social, emotional, and academic adjustment of children with learning disabilities. The Arts in Psychotherapy, 37(2), 97-105.
Gomez, R., & McLaren, S. (2006). The association of avoidance coping style, and perceived mother and father support with anxiety/depression among late adolescents: Applicability of resiliency models. Personality and Individual Differences, 40(6), 1165-1176.
Hills, P., & Argyle, M. (2013). Emotional stability as a major dimension of happiness. Personality and Individual Differences, 31(8), 1357-1364.
Hong, E., & Peng, Y. (2008). Do Chinese students' perceptions of test value affect test performance? Mediating role of motivational and metacognitive regulation in test preparation. Learning and Instruction, 18(6), 499-512.
Lang, M. C. (2001). Helping children understand learning disabilities: The relationship between self-realization and psychological empowerment. Georgia State University.
Lopes, P. N., Salovey, P., & Straus, R. (2003). Emotional intelligence, personality, and the perceived quality of social relationships. Personality and Individual Differences, 35(3), 641-658.
Magno, C. (2010). Assessing academic self-regulated learning among Filipino college students: The factor structure and item fit. Educational and Psychological Assessment, 5, 61-76.
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2008). Academic buoyancy: Towards an understanding of students' everyday academic resilience. School Psychology, 46(1), 53-83.
Mayer, J. D., & Brackett, M. A. (2014). Comparison of different definitions and tests of emotional intelligence. San Francisco: Jossey-Bass.
Meltzer, L. (2004). Executive function in the classroom: Metacognitive strategies for fostering academic success and resilience. In Learning Differences Conference, Cambridge, MA.
Mercer, S. H., Nellis, L. M., Martínez, R. S., & Kirk, M. (2011). Supporting the students most in need: Academic self-efficacy and perceived teacher support in relation to within-year academic growth. School Psychology, 49(3), 323-338.
Natalie, A., Kathryn, E., & Karla, J. (2006). Increasing on-task behavior in the classroom: extension of self-monitoring strategies. Psychology in the Schools, 43(2), 211-221.
Ning, H. K., & Downing, K. (2010). The reciprocal relationship between motivation and self-regulation: A longitudinal study on academic performance. Learning and Individual Differences, 20(6), 682-686.
Pintrich, R. P., 7 Schunk, D. H. (2002). Motivational in education: Theory, research, and              applications. NJ: Merrill
Portilla, X. A., Ballard, P. J., Adler, N. E., Boyce, W. T., & Obradović, J. (2014). An integrative view of school functioning: Transactions between self‐regulation, school engagement, and teacher–child relationship quality. Child Development, 85(5), 1915-1931.
Putwain, D. W., Connors, L., Symes, W., & Douglas-Osborn, E. (2012). Is academic buoyancy anything more than adaptive coping? Anxiety, Stress & Coping, 25(3), 349-358.
Ray, C. E., & Elliott, S. N. (2015). Social Adjustment and Academic Achievement: A Predictive Model for Students with Diverse Academic and Behavior Competencies School. Psychology Review, 35(3), 493-501.
Rezvan, S. Ahmadi, S. A. & Abedi, M. R. (2016). The effect of met cognitive training on the academic achievement and happiness of Esfahan university conditional students. Counseling Psychology Quarterly, 19(4), 514-428.
Richardson, G. E. (2002). The metatheory of resilience and resiliency. Clinical Psychology, 58(3), 307-321.
Singer, E. (2015). The strategies adopted by Dutch children with dyslexia to maintain their self-esteem when teased at school. Learning Disabilities, 38(5), 411-423.
Singh, K. & Granvil, M., & Dika, S. (2014). Mathematics and science a achievement: Effects of motivation, interest, and academic. Psychological Self-Help. http.//mental help. Net/psyhelp/chap 4 / chap 4k.htm
Solberg, P. A., Hopkins, W. G., Ommundsen, Y., & Halvari, H. (2012). Effects of three training types on vitality among older adults: A self-determination theory perspective. Psychology of Sport and Exercise, 13(4), 407-417.
Speirs, T., & Martin, A. J. (1999). Depressed mood amongst adolescents: The roles of perceived control and coping style. Psychologists and Counselors in Schools, 9(2), 55-76.
Su, C. Y., Lin, Y. H., Wu, Y. Y., & Chen, C. C. (2008). The role of cognition and adaptive behavior in employment of people with mental retardation. Research in Developmental Disabilities, 29(1), 83-95.
Vaughn, S., Sinagub, J., & Kim, A. H. (2004). Social competence/social skills of students with learning disabilities: Interventions and issues. In Learning about learning disabilities (pp. 341-373). Academic Press.
Zimmerman, B. J. (2010). Self-regulating academic learning and achievement: The emergence of a social cognitive perspective. Educational Psychology Review, 2(2), 173-201.
Zimmerman, B. J., & Schunk, D. H. (2008). An essential dimension of self-regulated learning. Motivation and Self-regulated Learning: Theory, Research, and Applications, 1, 1-30.