اثربخشی آموزش راهبرد‌های تنظیم هیجان در مؤلفه‌های اهمال‌کاری تحصیلی و مؤلفه‌های عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر دورة دوم متوسطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه روان‌شناسی، مؤسسة آموزش عالی علم و فناوری شمس، تبریز، ایران

2 دکتری روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران

3 استادیار، گروه مدیریت منابع انسانی، مؤسسة آموزش عالی علم و فناوری شمس، تبریز، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش راهبرد‌های تنظیم هیجان بر مؤلفه‌های اهمال‌کاری تحصیلی و مؤلفه‌های عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر دورة دوم متوسطه (۲۰۰ نفر) شهر گرگان بود. در این پژوهش به صورت تصادفی ۳۰ نفر از جمعیت یادشده انتخاب، و سپس به روش تصادفی درگروه آزمایش (15 نفر) و گروه کنترل (15 نفر) گماشته شدند. برای گروه آزمایش بستة آموزشی راهبردهای تنظیم هیجان گراس اجرا شد. شایان ذکر است دانش‌آموزان در مرحله پیش و پس از اجرا به پرسشنامه­های اهمال‌کاری تحصیلی سولومون و راث‌بلوم (1984) و عملکرد تحصیلی فام و تایلور پاسخ دادند. داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس یک‌راهه و تحلیل کوواریانس چندمتغیره بررسی شد. یافته‌ها نشان داد آموزش راهبردهای تنظیم هیجان در گروه آزمایش سبب کاهش میانگین مؤلفه‌های اهمال‌کاری شد. میانگین مؤلفه‌های عملکرد تحصیلی (خودکارآمدی، برنامه‌ریزی و انگیزش) افزایش و در مقابل میانگین آثار هیجانی و فقدان کنترل پیامد کاهش یافت. این تغییرات در سطح ۰۰۱/۰ معنادار بودند. مطالعة حاضر در حالت کلی نشان داد برنامة آموزشی راهبردهای تنظیم هیجان منجر به کاهش مؤلفه‌های اهمال‌کاری و بهبود مؤلفه‌های عملکرد تحصیلی آن‌ها شده است. پیشنهاد می‌شود این برنامة آموزشی برای افرادی مرتبط با آموزش و یادگیری استفاده شود.

کلیدواژه‌ها


اعظمی، یوسف (1392). اثربخشی آموزش تنظیم هیجان مبتنی بر مدل فرایند گراس بر کاهش خشم و تکانشگری در افراد وابسته به مواد مخدر. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی.
بیرامی، منصور، هاشمی، تورج، و عاشوری، مجتبی (1396). اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر سازگاری اجتماعی و حساسیت بین‌فردی دانش‌آموزان مقطع متوسطه. پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، 7(27)، 14-1.
پشاآبادی، سمیرا، امانی، احمد، و عیسی‌نژاد، امید (1398). اثربخشی آموزش گروهی خودتنظیمی هیجانی بر راهبردهای انگیزشی، اهمال‌کاری تحصیلی و سلامت روانی دانش‌آموزان. تدریس‌پژوهی، 7(3)، 272-251.
جوکار، بهرام، و دلاورپور، محمدآقا (۱۳۸۶). رابطة تعلل‌ورزی آموزشی با اهداف پیشرفت، اندیشه‌های تربیتی نوین، ۳(۳و۴)، 61-80.
چهرزاد، مینومیترا، قنبری، عاطفه، رحمت‌پور، پردیس، براری، فاطمه، پوررجبی، عاصمه، و علیپور، زهرا
(1395). اهمال‌کاری تحصیلی و عوامل مرتبط با آن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان. مرکز مطالعات و توسعة آموزش علوم پزشکی یزد، 12(4)، 362-352.
حیات، علی اصغر، اسمی، کرامت، رضایی، ریتا، و نبیئی، پریسا (1396). رابطة هیجان‌های تحصیلی با عملکرد تحصیلی دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز. پژوهش در آموزش علوم پزشکی، 9(4)، 29-20.
درتاج، فریبرز (۱۳۸۳). بررسی تأثیر شبیه‌سازی ذهنی فرایندی و برایندی در بهبود عملکرد تحصیلی دانشجویان، ساخت و هنجاریابی آزمون عملکرد تحصیلی. پایان‌نامة دکتری، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی.
رحمتی، فرنگ، و غفاری، الهه (1394)، نقش ذهن‌ آگاهی، تنظیم هیجانی و حمایت اجتماعی ادراک‌شده در پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر پایة دوم متوسطه. پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، 4(10)، 72-46.
ستاری، بهزاد، پورشهریار، حسین، و شکری، امید (1394). اثربخشی بستة مداخلة تنظیم هیجانی پیشرفت بر کاهش هیجان‌های منفی دانش‌آموزان. روان‌شناسی مدرسه، 4(14)، 90-76.
سیف، علی‌اکبر (۱۳۹۶). مقدمه‌ای بر نظریه‌های یادگیری. تهران: نشر دوران.
سیف، علی‌اکبر (1388). روش­های آموزش و یادگیری. تهران: انتشارات دوران.
سیف، علی‌اکبر (1395). روان‌شناسی پرورش نوین (ویراست نو). تهران: دوران.
شیخ الاسلامی، علی (1396). اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری شناختی و فراشناختی بر اهمال‌کاری دانش‌آموزان با پیشرفت تحصیلی پایین. روانشناسی مدرسه، 6(3)، 84-65.
عطاری، یوسفعلی، حقیقی، جمال، و خانه‌کشی، زلفعلی (1381)، بررسی رابطة میزان بتی ثباتی هیجانی، رفتار جامعه‌گرا و پرخاشگری با عملکرد تحصیلی در بین دانش‌آموزان دختر و پسر راهنمایی شهرستان اهواز. علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، ۳(۱و۲)، 16-1.
علی‌بخشی، زهرا، و زارع، حسین (1389). اثربخشی آموزش خودتنظیمی یادگیری و مهارت‌های مطالعه بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان. روان‌شناسی کاربردی، 3(15)، 69-80.
قره‌آغاجی، سعید، واحدی، شهرام، فتحی آذر، اسکندر، و ادیب، یوسف (1398). تبیین اهمال‌کاری تحصیلی دانش‌آموزان متوسطه: یک مطالعة نظریة زمینه‌ای. پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 16(2)، 193-173.
 قلتاش، عباس، اوجی نژاد، احمدرضا، و برزگر، محسن (1389). تأثیر آموزش راهبردهای فراشناخت بر عملکرد تحصیلی و خلاقیت دانش‌آموزان. روان‌شناسی تربیتی، 1(4)، 135-119.
محبی نورالدین وند، محمدحسین، و داودی، لیلا (۱۳۹۵). نقش راهبردهای تنظیم هیجان در اهمال‌کاری تحصیلی. دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در حوزة علوم تربیتی و روان‌شناسی و مطالعات اجتماعی ایران، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی سروش حکمت مرتضوی.
 محمدی بایتمر، جهانگیر، و ساعد، امید (۱۳۹۷). ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامة باورهای فراشناختی در مورد اهمال‌کاری در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی زنجان. توسعة آموزش در علوم پزشکی، 11(۳۰)، 40-1.
مقیمیان، ناهید (1394). اثربخشی تنظیم شناختی هیجان بر عملکرد تحصیلی و اهمال‌کاری تحصیلی دانش‌آموزان دختر دارای پدر معتاد. پایان‌نامة کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
منادی، مرتضی، و اسمعیلی، نیلوفر (1395). شناسایی علل اهمال‌کاری تحصیلی از دیدگاه دانش‌آموزان دختر مقطع دبیرستان، دومین کنفرانس بین‌المللی رویکردهای نوین در علوم انسانی، تهران.
نریمانی، محمد، محمدامینی، زرار، زاهد، عادل، و ابوالقاسمی، عباس (1394). مقایسة اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی و حل مسئله بر انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان اهمال‌کار، روان شناسی مدرسه، 4(1)، 155-139.
Aldao, A., Nolen-Hoeksema, S., & Schweizer, S. (2010). Emotion-regulation strategies across psychopathology: A -analytic review. Clinical Psychology Review, 30, 217-237.
Alexander, E. S., & Onwuegbuzie, A. J. (2007). Academic procrastination and the role of hope as a coping strategy. Personality and Individual Differences, 42(7), 1301-1310.
Biggs, J. B. (1994). Student Learning Research and Theory - where do we currently stand?. Reproduced with permission from Gibbs, G. (ed.) Improving Student Learning Theory and Practice. Oxford: Oxford Centre for Staff Development.
Burić, I,, & Sorić, I. (2012). The role of test hope and hopelessness in self-regulated learning: Relations between volitional strategies, cognitive appraisals and -academic achievement. Learning and Individual Differences. 22(4), 523-529
Chamorro-Premuzic, T., & Furnham, A. (2008). Personality, intelligence and approaches to learning as predictors of academic performance. Personality and individual differences, 44(7), 1596-1603.
Diamond, L. M., & Aspinwall, L. G. (2003). Emotion regulation across the life span: An integrative perspective emphasizing self-regulation, positive affect, and dyadic processes. Motivation and Emotion, 27(2), 125-156.
Fernie, B. A., Spada, M. M., Nikcevic, A. V., Georgiou, G. A., & Moneta, B. B. (2009). Metacognitive Beliefs about procrastination: Development and concurrent validity of a Self-Report Questionnaire. Cognitive Psychotherapy: An International Quarterly, 23, 283-294.
Ferrari, J. R. (2001). Procrastination as self-regulation failure of performance: Effects of cognitive load, self-awareness, and time limits on working best under pressure. European Journal of Personality, 15, 391-406.
Ferrari, J. R., & Tice, D. M. (2000). Procrastination as a self-handicap for men and women: A task-avoidance strategy in a laboratory setting. Research in Personality, 34, 73-83
Garofalo, C., Velotti, P. &, Zavattini, G. C. (2018). Emotion regulation and aggression: the incremental contribution of alexithymia, impulsivity, and emotion deregulation facets. Psychological Violence, 8(4), 470-483.
Gross, J. J., & John, O. P. (2003). Individual differences in two emotion regulation processes: Implications for affect, relationships, and well-being. Personality and Social Psychology, 85(2), 348–362.
Hen, M., & Goroshit, M. (2014). Academic procrastination, emotional intelligence, academic self-efficacy, and GPA: A comparison between students with and without learning disabilities. Learning Disabilities, 47(2), 116-124.
Kusche, C. A., & Greenberg, M. T. (2008). PATHS in your classroom: Promoting emotional literacy and alleviating emotional distress. In J. Cohen (Ed.), social-emotional learning and the elementary school child: a guide for educators (pp. 140-161). New York: Teacher College.
Lin, Y., & Zhao, R. (2018). Teacher effectiveness in improving both math academic achievement and social-emotional skills. Available at SSRN 3117644.
Lucio, R., Hunt, E., & Bornovalova, M. (2012). Identifying the necessary and sufficient number of risk factors for predicting academic failure. Developmental Psychology, 48(2), 422-428.
Meirav, H., & Marina, G. (2014). Academic procrastination, emotional intelligence, academic self-efficacy, and GPA: A Comparison between students with and without learning disabilities. Learning Disabilities, 47(2), 21-31
Ng, B. (2018). Exploring Procrastination and Self-regulated learning through motivational beliefs. Research Initiatives, 3(3), 11-16.
Özer, B. U., Demir, A., & Ferrari, J. R. (2009). Exploring academic procrastination among Turkish students: Possible gender differences in prevalence and reasons. Social Psychology, 149(2), 241-257.
Panayiotou, M., Humphrey, N., & Wigelsworth, M. (2019). An empirical basis for linking social and emotional learning to academic performance. Contemporary Educational Psychology, 56, 193-204.
Pekrun, R., & Schutz, P. A. (2007). Where do we go from here? Implications and future directions for inquiry on emotions in education. In P. A. Schutz, & R. Pekrun (Eds.). Emotion in education (pp. 313–331). San Diego, CA: Academic Press.
Pham, L. B., & Taylor,S,E. (1999). From Thought to Action: Effects of Process- Versus Outcome-Based Mental Simulations on Performance. Society for Personality and Social Psychology, 25, 2,250-260.
Richardson, M., Abraham, C., & Bond, R. (2012). Psychological Correlates of University Students' Academic Performance: A Systematic Review and Meta-Analysis. Psychological Bulletin, 138(2), 353-387.
Rozental, A., Forsell, E., Svensson, A., Forsstrom, D., Andersson, G., & Carlbring, P. (2015). Differentiating procrastinators from each other: A cluster analysis. Cognation Behavior Therapy, 44(6), 480-90
Solomon, L. J., & Rothblum, E. D. (1984). Academic procrastination: Frequency and cognitive-behavioral correlates. Journal of counseling psychology, 31(4), 503.
Starbird, E., Norton, M., & Marcus, R. (2016). Investing in family planning: key to achieving the sustainable development goals. Global health. Science and Practice, 4(2), 191-210.
Steel, P. (2007). The nature of procrastination: A meta – analytic and theoretical review of quintessential self- regulatory failure. Psychological Bulletin. 133, 65- 94.
Strayhorn, T. L. (2014). What role does grit play in the academic success of black male collegians at predominantly white institutions? African American Studies, 18(1), 1-10.
Valiente, C., Swanson, J., & Eisenberg, N. (2012). Linking students’ emotions and academic achievement: When and why emotions matter. Child Development Perspectives, 6(2), 129-135.
Wang, N., He, P., & Li, Q. (2013). The relationship between postgraduates’ academic procrastination and psychodynamic variables. International Conference on Education, Management and Social Science (ICEMSS-13). Atlantis Press.