رابطة فراشناخت و سرزندگی تحصیلی: نقش واسطه‌گری راهبردهای تنظیم انگیزش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانشیار، گروه روان‌شناسی تربیتی، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش واسطه­ای راهبردهای تنظیم انگیزش در رابطة بین فراشناخت و سرزندگی تحصیلی دانشجویان انجام پذیرفت. شرکت‌کنندگان پژوهش شامل 336 نفر (170 زن و 166 مرد) از دانشجویان دورة کارشناسی دانشگاه شیراز سال تحصیلی 92-93 بودند که بر اساس روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند. این پژوهش از نوع همبستگی است، که در آن رابطة بین متغیرهای پژوهش با استفاده از روش مدل‌یابی معادلات ساختاری بررسی شد. به منظور بررسی متغیرهای پژوهش همه شرکت‌کنندگان مقیاس سرزندگی تحصیلی دهقانی­زاده و حسین­چاری (1391)، پرسشنامة راهبردهای تنظیم انگیزش والترز (1999)، و مقیاس آگاهی فراشناختی شراو و دنیسون (1994) را تکمیل کردند. برای بررسی پایایی ابزارها از روش آلفای کرونباخ و برای بررسی روایی آن‌ها از تحلیل عاملی تاییدی استفاده شد. نتایج نشان دادند که پایایی و روایی ابزارها در حد مطلوب است. به منظور بررسی مدل پژوهش از روش مدل­سازی معادلات ساختاری استفاده شد. یافته‌ها نشان دادند مدل پیشنهادی با داده­های این پژوهش برازش مناسبی دارد. فراشناخت به طور مستقیم توانست سرزندگی تحصیلی را پیش‌بینی کند. همچنین، فراشناخت از طریق واسطه‌گری راهبردهای تنظیم انگیزش، به طور غیر مستقیم و معنادار نیز سرزندگی تحصیلی را پیش‌بینی کرد. بر اساس یافته‌های این پژوهش، می‌توان نتیجه گرفت فراشناخت از طریق افزایش به کارگیری راهبردهای تنظیم انگیزش دانشجویان می‌تواند بر سرزندگی تحصیلی آن‌ها اثر مثبت بگذارد.

کلیدواژه‌ها


بشارت، محمدعلی، و عباس‌پور دوپلانی، طاهره (1389). رابطة راهبردهای فراشناختی و خلاقیت با تاب­آوری در دانشجویان. یافته­های نو در روان­شناسی، 5(14)، 124-111.

بهرامی، فاطمه. و بدری، مرتضی (1396). رابطة ادراک از محیط یادگیری و سرزندگی تحصیلی با نقش واسطه‌ای شناخت، فراشناخت، انگیزة پیشرفت و خودکارآمدی در دانشجویان. فصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 5(9)، 212-189.

حسن­زاده، رمضان، و وطن­دوست، لیلا (1396). اثربخشی آموزش مدیریت انگیزش بر سرزندگی تحصیلی و خودپنداره تحصیلی دانش­آموزان. پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 3(19)، 72-67.
خامدی، سیما، انتصارفومنی، غلامحسین، حجازی، مسعود، و امیری مجد، مجتبی (1399). اثربخشی آموزش راهبردهای فراشناختی بر افزایش انگیزش یادگیری دانشجویان. پژوهش پرستاری، 15(1)، 76-69.
خرمائی، فرهاد، و خیّر، محمد (1385). بررسی مدل علی ویژگی­های شخصیتی، جهت­گیری­های انگیزشی و راهبردهای شناختی یادگیری. علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 25(49)، 97-79.
خوشاب، سمیه. توحیدی، افسانه، و تاشک، آناهیتا (1399). اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی بر سرزندگی تحصیل و پیشرفت تحصیل دانش­آموزان دختر دارای مشکلات تحصیلی. مطالعات ناتوانی، 137(10)، 7-1.
دهقانی­زاده، محمدحسین، و حسین­چاری، مسعود (1391). سرزندگی تحصیلی و ادراک از الگوی ارتباطی خانواده؛ نقش واسطه­ای خودکارآمدی. مطالعات آموزش و یادگیری، 4(2)، 47-21.
سیف، دیبا، و بشاش، لعیا (1390). رابطة هدف­گرایی و راهبردهای خودتنظیمی انگیزشی در میان دانش­آموزان تیزهوش. کودکان استثنایی، 3، 243-229.
سیف، دیبا، لطیفیان، مرتضی، و بشاش، لعیا (1385). رابطة خودنظم­دهی انگیزش با راهبردهای یادگیری و پیشرفت تحصیلی در درس ریاضی. روان‌شناسی (ویژه­نامة انگیزش و هیجان)، 10(1)، 122-106.
شمس، فاطمه، و تابع­بردبار، فریبا (1390). نقش واسطه­ای خودکارآمدی تحصیلی در رابطة جهت‌گیری هدف و عملکرد ریاضی. روش­ها و مدل­های روان­شناختی، 1(3)، 90-77.
طیموری­فرد، عین­اله، و فولادچنگ، محبوبه (1391). نقش فراشناخت، هوش و خودکارآمدی در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان سال اول متوسطه. مجلة مطالعات آموزش و یادگیری، 4(2)، 135-120.
عرفانی، نصراله (1396). نقش واسطه­ای انگیزش یادگیری در پیش­بینی پیشرفت تحصیلی براساس راهبردهای شناختی و فراشناختی دانش­آموزان. مجلة مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 26، 198- 167.
عطارخامنه، فاطمه، و سیف، علی­اکبر (1388). تأثیر آموزش راهبردهای یادگیری مطالعة فراشناختی بر انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان. مطالعات روان­شناسی تربیتی، 9، 74-57.
غلامعلی‌لواسانی، مسعود، حجازی، الهه، و ملک­زاده، اکرم (1387). اثر آموزش راهبردهای خودنظم‌بخشی بر راهبردهای یادگیری، خودکارآمدی و اهداف پیشرفت دانش­آموزان دختر پایة دوم راهنمایی مردود در درس ریاضی. روان‌شناسی و علوم تربیتی، 38(4)، 65-45.
قاسم، مرضیه، و حسین­چاری، مسعود (1391). تاب‌آوری روان‌شناختی و انگیزش درونی - بیرونی: نقش واسطه‌ای خودکارآمدی. روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 9(33)، 71-61.
قدم­پور، عزت­اله، خلیلی­گشنیگانی، زهرا، و رضائیان، مهدی (1397). تأثیر آموزش بستة فراشناختی (تفکر انتقادی، حل مسئله و فراشناخت) بر انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان پسر دورة دوم متوسطه. آموزش و ارزشیابی، 42(11)، 90-71.
کار، ای. (1385). روان­شناسی مثبت علم شادمانی و نیرومندی­های انسان. ترجمة حسن­پاشا ­شریفی و جعفر نجفی­زند. تهران: انتشارات رشد.
کیامنش، علیرضا، و پوراصغر، نصیبه (1385). نقش خودپندارة ریاضی، انگیزش یادگیری ریاضی، عملکرد قبلی ریاضی و جنسیت در پیشرفت تحصیلی. علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، 3(13)، 94-77.
گردان­شکن، مریم، یارمحمدیان، محمدحسین، و عجمی، سیما (1389). تأثیر تدریس بستة فراشناختی بر خودراهبری در یادگیری دانشجویان مدارک پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. آموزش در علوم پزشکی، 10(12)، 140-131.
مصطفایی، علی، و محبوبی، طاهر (1385). تفکر و فراشناخت: مفاهیم، نظریه­ها و کاربرد آن. تهران: نشر پرسش.
نوشادی، ناصر (1385). بررسی رابطة بین جهت­گیری هدف با خودتنظیمی یادگیری و پیشرفت تحصیلی در دانش­آموزان دورة پیش­دانشگاهی شهر شیراز. علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز، 49، 78-63.
یوسف­زاده، محمدرضا؛ یعقوبی، ابوالقاسم، و رشیدی، معصومه (1390). تأثیر آموزش مهارت­های فراشناختی بر خودکارآمدی دانش­آموزان دختر دورة متوسطه. روان‌شناسی مدرسه، 1(3)، 133-118.

AL-Baddareen, G., Ghaith, S., & Akour, M. (2015). Self-efficacy, achievement goals, and metacognition as predicators of academic motivation. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 191, 2068-2073.

Annalakshmi, N. (2008). The resilience individual: A personality analyses. Indian Academy of Applied Psychology, 34, 110-118.
Cappella, E., & Weinstein, R. S. (2001). Turning around reading achievement: Predictors of high school students'academic resilience. Educational Psychology, 93, 758−771.

Chu, Y., Palmer, S. & Persky, A. M. (2018). Assessing metacognition in the classroom: Student help-seeking behavior. Currents in Pharmacy Teaching and Learning, 10(11), 1478-1487.

Collie, R. J., Ginns, P., Martin, A. J., & Papworth, B. (2017). Academic buoyancy mediates academic anxiety’s effects on learning strategies: An investigation of English- and Chinese-speaking Australian students. Educational Psychology, 37, 947–964.
Collie, R. J., Martin, A. J., Malmberg, L. E., Hall, J., & Ginns, P. (2015). Academic buoyancy, student’s achievement, and the linking role of control: A cross-lagged analysis of high school students. British Journal of Educational Psychology, 85, 113–130.
Coutinho, S. A. (2006). Relationship between the need for cognition metacognition, and intellectual task performance. Educational Research and Reviews, 1(5), 162-164.
Datu, J. A. D., & Yang, W. (2018). Psychometric validity and gender invariance of the academic buoyancy scale in the Philippines: A construct validation approach. Psychoeducational Assessment, 36, 278–283.
Efklides, A. (2006). Metacognition and affect: What can metacognitive experiences tell us about the learning process? Educational Research Review, 1, 3-14.
Eleonora, P. L. (2003). The concept and instruction of metacognition. Teacher Development, 7(1), 44-61.

Fernie, B. A., Kopar, U. Y., Fisher, P. L. & Spada, M. M. (2018). Further development and testing of the metacognitive model of procrastination: Self-reported academic performance. Affective Disorders, 240, 1-5.

Flavell, J. H. (1985). Cognitive development. (2nd Ed.) Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, Inc.
Fong, C. J., & Kim, Y. W. (2019). A clash of constructs? Re-examining grit in light of academic buoyancy and future time perspective. Current Psychology, 1–14.
Hajipour Nezhad, G. R., Behzadi, A. & Amoli, F. A. (2013). The relationship between motivation and cognitive and metacognitive strategy use between two task types in listening skill. Indian Journal of Fundamental and Applied Life Sciences, 3(3), 369-381.
Hayaki, J., Herman, D. S., Hagerty C. E., de Dios, M. A., Anderson, B.J., & Stein, M. D. (2011). Expectancies and self-efficacy mediate the effects of impulsivity on marijuana use outcomes: An application of the acquired preparedness model. Additive Behavior, 36(4), 389-396.
Heba, M., & Yongsun, L. (2020). Examining the relationship between motivations and resilience in different international student groups attending U.S. universities. International Student, 10(2), 306-319.
Isen, A. M. (2003). Positive affect, systematic cognitive processing, and behavior: Toward integration of affect, cognition, and motivation. In F.Dansereau & F.J. Yammarino (Eds.), Multi-level issues in organizational behavior and strategy, (p.55–62). Oxford, UK: JAI/Elsevier Science.

Karimi, S. & Sotoodeh, B. (2019). The mediating role of intrinsic motivation in the relationship between basic psychological needs satisfaction and academic engagement in agriculture students. Teaching in Higher Education, 25(8), 959-975.

Kline, R. B. (2016). Principles and Practice of Structural Equation Modeling (3rd Ed.), New York: The Guilford Press.

Kwan Ning, H. (2016). Examining heterogeneity in student metacognition: A factor mixture analysis. Learning and Individual Differences, 49, 373- 377.

Martin, A. J. (2013). Academic buoyancy and academic resilience: Exploring ‘everyday’ and ‘classic’ resilience in the face of academic adversity. School Psychology International, 34, 488–500.

Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2006). Academic buoyancy and its psychological and educational correlates: A construct validity approach. Psychology in the Schools, 43(3), 267-282.
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2008).Academic buoyancy: Towards an understanding of students’ everyday academic resilience. Journal of School Psychology, 46(1), 53-83.
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2019). Investigating the reciprocal relations between academic buoyancy and academic adversity: Evidence for the protective role of academic buoyancy in reducing academic adversity over time. International Journal of Behavioral Development, 44(4), 301-312.

Martin, A. J., Colmar, S. H., Davey, L. A., & Marsh, H. W. (2010). Longitudinal modeling of academic buoyancy and motivation: Do the ‘5Cs’ hold up over time? British Journal of Educational Psychology, 80, 473–496.

Martin, A. J., Ginns, P., Bracket, M. A., Malmberg, L. E., & Hall, J. (2013). Academic buoyancy and psychological risk: Exploring reciprocal relationships. Learning and Individual Differences, 27, 128-133.

Martin, A. J., Nejad, H. G., Colmar, S., & Liem, G. A. D. (2013). Adaptability: How students’ responses to uncertainty and novelty predict their academic and non-academic outcomes. Educational Psychology, 105, 728–746.
Martin, A. J., Yu, K., Ginns, P., & Papworth, B. (2017). Young people’s academic buoyancy and adaptability: A cross-cultural comparison of China with North America and the United Kingdom. Educational Psychology, 37, 930–946.
NokhbehRousta, S., & Ghazi MirSaeed, S. (2012). The effect of teaching metacognitive reading strategies on reading self-efficacy of Iranian intermediate EFL students. Academic and Applied Studies, 2(11), 10-20.
Otis, N., Grouzet, F. M. E., & Pelletier, L. G. (2005). Latent motivational change in an academic setting: A 3-year longitudinal study. Educational Psychology, 97(2), 170-183.
Pettus, K. R. (2006). The relationship of parental monitoring to community college student adjustment and achievement: differences by gender, ethnicity, parental education level, and student residence. Ph.D. Disertation, Carolina University.
Puolakanaho, A., Lappalainen, R., Lappalainen, P., Muotka, J. S., Hirvonen, R., Eklund, K. M…. Kiuru, N. (2019). Reducing stress and enhancing academic buoyancy among adolescents using a brief web-based program based on acceptance and commitment therapy: A randomized controlled trial. Youth and Adolescence, 48, 287–305.

Putwain, D. V., & Daly, A. L. (2013). Do clusters of test anxiety and academic buoyancy differentially predict academic performance? Learning and Individual Differences, 27, 157-162.

Putwain, D. W., & Aveyard, B. (2018). Is perceived control a critical factor in understanding the negative relationship between cognitive test anxiety and examination performance? School Psychology Quarterly, 33, 65–74

Putwain, D. W., Connors, L., Symes, W., & Douglas-Osborn, E. (2012). Is academic buoyancy anything more than adaptive coping? Anxiety, Stress & Coping, 25, 349–358.

Putwain, D. W., Daly, A. L., Chamberlain, S., & Sadreddini, S. (2015). Academically buoyant students are less anxious about and perform better in high-stakes examinations. British Journal of Educational Psychology, 85, 247–263.
Putwain, D. W., Gallard, D., & Beaumont, J. (2019). A multi-component wellbeing programme for upper secondary students: Effects on wellbeing, buoyancy, and adaptability. School Psychology International, 40, 49–65.
Putwain, D., Chamberlain, S., Daly, A. L., & Sadreddini, S. (2014). Reducing test anxiety among school-aged adolescents: A field experiment. Educational Psychology in Practice, 30, 420–440.
Schraw, G., & Dennison, R. S. (1994). Assessing metacognitive awareness. Contemporary Educational Psychology, 19, 460-475.
Schraw, G., & Moshman, D. (1995). Metacognitive theories. Educational Psychology Review, 7(4), 351-371.

Smit, K., Brander, C. J., Boekaerts, M., Martins, R. L. (2017). The self-regulation of motivation: Motivational strategies as mediator between motivational beliefs and engagement for learning. Educational Research, 82, 124-134.

Spada, M. M., Nikcevic, A. V., Moneta, G. B., & Wells, A. (2008). Metacognition, perceived stress, and negative emotion. Personality and Individual Differences, 44(5), 1172-81.
Spear, L. P. (2000). The adolescent brain and age related behavioral manifestations. Neuroscience and Behavioral Reviews, 24, 417-463.
Sperling, R. A., Howard, B. C., Staley, R., & DuBois, N. (2004). Metacogintion and self-regulated learning constructs. Educational Research and Evaluation, 2(10), 117-139.
Symes, W., Putwain, D. W., & Remedios, R. (2015). The enabling and protective role of academic buoyancy in the appraisal of fear appeals used prior to high stakes examinations. School Psychology International, 36, 605–619.
Walls, T. A., & Little, T. D. (2005). Relations among personal agency, motivation, and school adjustment in early adolescence. Educational Psychology, 97(1), 23-31.
Wells, A. (2009). Metacognitive Thrapy for Anxity and depression. The Guilford Press.
Wolters, C. (1999). The relation between high school students’ motivational regulation and their use of learning strategies, effort, and classroom performance. Learning and Individual Differences, 11, 281–299.
Wolters, C. A. (2003). Regulation of motivation: Evaluating an underemphasized aspect of self-regulated learning. Educational Psychology, 38(4), 189-205.
Wolters, C. A. (2004). Advancing goals theory: Using goal structures and goal orientations to predict students, motivation, cognition, and achievement. Educational Psychology, 96(2), 236-250.
Yun, S., Hiver, P., & Al-Hoorie, A. H. (2018). Academic buoyancy: Exploring learners’ everyday resilience in the language classroom. Studies in Second Language Acquisition, 40, 805–830.
Zust, J. C. (2010). A cognitive path through resiliency. New York: Hyperion.