بررسی تطبیقی فرایند تألیف کتاب‌های درسی در ایران و چند کشور جهان (کره جنوبی، سنگاپور، ژاپن، ترکیه و آمریکا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه روان‌شناسی و مشاوره، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش بررسی فرایند تولید کتاب‌های درسی در ایران و مقایسة آن با کرة جنوبی، ژاپن، آمریکا، سنگاپور و ترکیه بود. پژوهش از نوع کیفی با روش تطبیقی انجام گرفت. جامعة آماری کتاب‌های درسی کشورهای جهان بود و نمونه به روش هدفمند انتخاب شد. داده‌ها با روش چهارمرحله‌ای جرج بردی تجزیه ‌و تحلیل شد. نتایج نشان داد: 1. در همة کشورها، کتاب درسی اصلی‌ترین رسانة آموزشی است و مسئولیت تدوین سیاست‌های اساسی و کلی تهیة کتاب‌های درسی بر عهدة وزارت آموزش‌ و پرورش است. 2. برخلاف سایر کشورها، در ایران یک دورة 10ساله به‌عنوان فاصلة زمانی تجدید نظر و بازبینی کلی کتاب درسی در نظر گرفته ‌شده است که تقریباً دوبرابر سایر کشورهای مورد مطالعه است. 3. در همة کشورهای مورد مطالعه به‌جز ایران، سیاست‌های چندتألیفی و تولید غیر متمرکز وجود دارد. 4. در همة کشورهای مورد مطالعه مرجعی فراتر از مؤلفان کتاب‌های درسی برای بررسی پیش‌نویس کتاب‌ها و تأیید آن وجود دارد؛ اما جایگاه این مرجع در سلسله‌مراتب درون وزارت آموزش ‌و پرورش متفاوت است. 5. در حالی ‌که در سایر کشورها، مؤلفان دولتی و غیر دولتی کتاب درسی تألیف می‌کنند، در ایران تنها مؤلفان انتخاب‌شدة دولتی که توسط دفتر تألیف و تحت شرایطی گزینش می‌شوند، وجود دارند. 6. انتخاب کتاب درسی در ایران مفهومی ندارد، اما در سایر کشورها انتخاب به معنای گزینش بهترین کتاب از بین کتاب‌های تأییدشده و متناسب با نیازهای آموزشی مدرسه، معلم و دانش‌آموز است. 7. در همة کشورها مراحل برنامه‌ریزی، تألیف، تأیید و انتشار کتاب درسی اگر چه با برخی تفاوت‌ها، مشترک است.

کلیدواژه‌ها


احمدی، پروین (1390). طراحی و سازماندهی محتوای برنامة درسی: رویکرد بین‌رشته­ای در برنامة درسی تلفیقی. تهران: آییز.
آقازاده، احمد (1398). آموزش و پرورش تطبیقی. تهران: سمت.
حج فروش، احمد (1390). بررسی آسیب‌های ناشی از اجرای غیر کارشناسی طرح اصلاح ساختار آموزشی: ساده‌انگاری طرحی حیاتی. روزنامه شرق، 1454، 13.
دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتاب‌های درسی دورة عمومی و نظری (1393). دربارة دفتر: کارنمای دفتر (کارنمای دفتر برنامه­ریزی و تألیف کتاب‌های درسی دورة عمومی و نظری بهمن 84 تا خرداد 88). بازیابی از دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتاب‌های درسی دورة عمومی و نظری.
عابدی کرجی‌بان، زهره (1392). مبانی و اصول طراحی و تألیف کتاب درسی مدارس: راهنمایی برای مؤلفان. تهران: مدرسه.
فتحی واجارگاه، کوروش، و آقازاده، محرم (1390). راهنمای تألیف کتاب‌های درسی. تهران: آییژ.
قاسم‌پور مقدم، حسین (1389). بررسی مطالعات نظری- تطبیقی در زمینة برنامة درسی ملی در نظام‌های برنامه‌ریزی موفق متمرکز، نیمه‌متمرکز و غیر متمرکز. تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی (دبیرخانة طرح تولید برنامة درسی ملی).
مجیدی، موسی (1365). تاریخچة مختصر کتاب‌‎های درسی و سیر تطوّر آن در ایران‌ (از دارالفنون تا به امروز). تعلیم و تربیت، 4، 95-65.
معاونت پژوهش (1382). در جست‌وجوی راهکارهای تدوین متون درسی. تهران: مؤسسة آموزشی ­و­ پژوهشی امام خمینی.
معتمدی، اسفندیار (1393). کتاب‌های درسی در ایران از تأسیس دارالفنون تا انقلاب اسلامی. تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
معدن‌دار آرانی، عباس، و کاکیا، لیدا (1397). آموزش و پرورش تطبیقی. تهران: آییژ.
Aksit, N. (2007). Educational reform in Turkey. Educational Development, 27(2), 129-137.
Alberta Education (2012). From knowledge to action: shaping the future of curriculum development in alberta. Alberta: The Crown in Right of Alberta.
Ang, W. H. (2008). Singapore’s textbook experience 1965–97: Meeting the needs of curriculum change. In S. K. Lee, C. B. Goh, B. Fredriksen, & J. P. Tan, Toward a Better Future: Education and Training for Economic Development in Singapore Since 1965 (pp. 69-95). Washington DC: The World Bank.
Hiroshi, M. (2012). Japan’s history textbook system: Creation, screening, and selection. Retrieved 1 30, 2015, from Nippon Communications Foundation
IBE_1. (2015). World Data on Education Seventh edition 2010/11: Turkey. Retrieved from International Bureau of Education. http://www.ibe.unesco.org/fileadmin/user_upload/Publications/WDE/2010/pdf-versions/ Turkey.pdf.
IBE_2. (2015). World Data on Education Seventh edition 2010/11: Japan. Retrieved from International Bureau of Education. http://www.ibe.unesco.org/fileadmin/user_upload/Publications/WDE/2010/pdf-versions/ Japan.pdf
IBE_3. (2015). World Data on Education Seventh edition 2010/11: Republic of Korea. Retrieved from International Bureau of Education. http://www.ibe.unesco.org/fileadmin/Publications/WDE/2010/pdf-versions/Republic_of_ Korea.pd.
IBE_4. (2015). World Data on Education Seventh edition 2010/11: Singapoer. Retrieved from International Bureau of Education.
IBE_5. (2015). World Data on Education Sixth edition 2006/07: United States of America. Retrieved from International Bureau of Education.
KLRI. (n.d.). Compilation, Authorization and Approval of Curriculum Books. Retrieved 2 6, 2015, from Korea Legislation Research Institute.
Korea Institute for Curriculum and Evaluation. (2012). The textbook system in Korea. In K. I. Evaluation, Education in Korea (pp. 69-88). Seoul: Korea Institute for Curriculum and Evaluation.
Korean Ministry of Education (MOE) and Korea Education and Research Information Service (KERIS). (2014). 2014 White Paper on ICT in Education Korea: Summary. (S. Lim, Ed.) Daegu, Korea: Korea Education and Research Information Service (www.keris.or.kr).
McManus, S. (2015). Textbook Adoption. Retrieved from Public School of North Carolina, State Board of Education, Department of Public Instruction: http://www.dpi.state.nc.us/textbook/
MOFA. (n.d.). Textbook Examination Procedure. Retrieved 2 6, 2015, from Ministry of Foreign Affairs of Japan: http://www.mofa.go.jp/policy/education/textbooks/overview-3.html.
Mullis, I. V. S., Martin, M. O., Foy, P., Kelly, D. L., & Fishbein, B. (2020). TIMSS 2019 international results in mathematics and science. retrieved from Boston college. TIMSS & PIRLS International Study Center.
NCIC. (2015). Education System of Korea. Retrieved from The National Curriculum Information Center (NCIC): http://ncic.re.kr/english.inf.ivi.index.
Tarman, B. (2010). Global perspectives and challenges on teacher education in Turkey. Arts and Sciences, 3(17), 78-96.
Tomlinson, B. (2005). Developing materials for language teaching. London: Continuum.
Yildirim, A. (2003). Instructional planning in a centralized school system: Lessons of a study among primary school teachers in Turkey. International Review of Education, 49(5), 525-543.