طراحی چارچوبی برای شناسایی و دسته‌بندی مؤلفه‌های دانشگاه سبز در دانشگاه فرهنگیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه فرهنگیان، اردبیل، ایران

2 مربی، گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، اردبیل، ایران

چکیده

توجه آموزش عالی و آموزش و پرورش به موضوع مدیریت سبز و آموزش همگانی حفظ محیط زیست نیاز مبرم جامعه در مواجهه با چالش­ها و بحران­های اساسی زیست‌محیطی است. در این راستا هدف این پژوهش شناسایی و دسته‌بندی مؤلفه‌های دانشگاه سبز در دانشگاه فرهنگیان بوده است، رویکرد پژوهش کیفی، روش تحقیق مطالعة موردی بوده و جامعة پژوهش برای مصاحبه، خبرگان و متخصصان دانشگاهی، در بخش اسناد، اسناد راهبردی بلندمدت دانشگاه‌های داخلی و خارجی، یادداشت­ها، دستورالعمل­ها، گزارش­ها و اقدامات دانشگاه­های سبز، در خصوص مصنوعات انسانی نیز مقالات منتشرشدة داخلی و خارجی در نظر گرفته شد. برای جمع‌آوری داده­ها و ایجاد پایگاه داده­ها از نرم‌افزار تحلیل داده­های کیفی MAXQDA12 و برای تحلیل داده‌ها در آن از روش تحلیل شبکة مضمونی استفاده شده است. یافته­های تحلیل شبکة مضامین نشان داد 7 مضمون اصلی (فراگیر) و 30 مضمون فرعی (سازمان‌دهنده) و 380 کد اولیه (پایه) مؤلفه­ها و مقوله­های دانشگاه سبز هستند. مقوله­های اصلی دانشگاه سبز در دانشگاه فرهنگیان در قالب 7 بعد ارائه شد که عبارت‌اند از «آموزش و یادگیری»، «مشارکت و شبکه تعاملات اجتماعی»، «سیستم مدیریت زیست‌محیطی»، «پژوهش، فناوری و نوآوری»، «رهبری و برنامه‌ریزی»، «نظارت، ارزیابی و گزارش­دهی» و «مدیریت منابع انسانی و مالی». دانشگاه فرهنگیان براساس ابعاد هفتگانة یادشده با پیگیری دو رویکرد اصلی یکی عاملیت دانشگاه به رعایت ملاحظات زیست‌محیطی در برنامه­های راهبردی و فعالیت­های روزمره و دیگری تلفیق مسائل زیست‌محیطی در بحث آموزش، پژوهش و فناوری دانشگاه می­تواند به مدد ظرفیت دانشجومعلمان در فرهنگ‌سازی حفظ محیط زیست در جامعه نقش ارزشمندی ایفاکند.

کلیدواژه‌ها


آراسته، حمیدرضا، و امیری، الهام (1391). نقش دانشگاه‌ها در آموزش توسعة پایدار. نشاء علم، 2، 36-29.
اسدی، رضیه (1391). بهره‌وری سبز کلید توسعة پایدار. استاندارد، 1(230).
انصاری، منوچهر، اشرفی، شیدا، و جبلی، هدی (1395). بررسی تأثیر سرمایة انسانی بر نوآوری سبز. مدیریت صنعتی، 8(2)، 162–141.
ایروانی، هوشنگ، شعبانعلی فمی، حسین، علی‌بیگی، امیرحسین، کلانتری، خلیل، و میرایی آشتیانی، سیدرضا (1385). الگویی برای تلفیق پایداری در آموزش عالی کشاورزی. علوم کشاورزی ایران، 2، 37-2.
جلالوند، امین (1392). روزنامة جام جم. 25 ژوئن، گروه جامعه. ایران.
حسن‌پور، محمدعلی (1396). پایش یکپارچة انرژی پردیس‌های دانشگاه شیراز مبتنی بر. IOT. اولین همایش بین‌المللی دانشگاه سبز.
حکیم‌زاده، رضوان، صالحی، مریم، و چیت‌ساز، احسان (1396). سومین برنامۀ راهبردی دانشگاه تهران (1396 - 1400) (م. انوشه(ed.)). معاونت برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات دانشگاه تهران.
رمضانی ‌قوام‌آبادی، ‌محمد‌حسین (1391). بررسی راهبردی آموزش حفاظت از محیط زیست در ایران: ضرورت‌ها و تنگناها. راهبرد، 65(21)، 258–233.
زندیه، مهدی، و پروردی‌نژاد، سمیرا (1389). توسعة پایدار و مفاهیم آن در معماری مسکونی ایران. مسکن و محیط روستا، 29(130)، 21–2.
سلکی، نیلوفر، موحد محمدی، حمید، رضایی، عبدالمطلب، و موسوی بهرام‌آبادی، سعادت (1397). تحلیل موانع و راهکارهای توسعة دانشگاه سبز از دیدگاه اعضای هیئت علمی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران. علوم محیطی، 16(4)، 134-113.
سهرابی، ابوالفضل، بردبار، حامد، و نوری، حسن (1391). بررسی وضعیت همگامی دانشگاه‌های دولتی ایران با توسعة پایدار بر اساس الگوی) FLA مطالعة موردی: دانشگاه قم و پردیس قم دانشگاه تهران). مدیریت در دانشگاه اسلامی، 1، 193-171.
سیدجوادین، سیدرضا، روشندل اربطانی، طاهر، و نوبری، علی‌رضا (1395). مدیریت منابع انسانی سبز یک رویکرد سرمایه‌گذاری و توسعة پایدار. دانش سرمایه‌گذاری، 20(5)، 327-297.
سیدعلوی، سیدمحمد، قلاوندی، حسن، قلعه‌ای، علی‌رضا، و محمدخانی، کامران (1398). شناسایی و اولویت‌بندی مؤلفه‌های مدیریت‌سبز دانشگاه‌ها. علوم و تکنولوژی محیط زیست، 21(5)، 79-65.
صادقی، مهدی، جعفری، پریوش، و قورچیان، نادرقلی (1393). ارائة الگویی برای دانشگاه پایدار در دانشگاه آزاد اسلامی. مجموعه مقالات دومین همایش آموزش عالی و توسعه پایدار (صص 147-174). مؤسسة پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
صالحی، صادق، و پازُکی‌نژاد، زهرا (1393). محیط زیست در آموزش عالی: ارزیابی دانش زیست‌محیطی دانشجویان دانشگاه‌های دولتی مازندران. مطالعات برنامه‌ریزی آموزشی، 2(4)، 221–199.
طباطبائی یزدی، فریده (1395). اهداف و دستاوردهای دانشگاه فردوسی مشهد در راستای دستیابی به مدیریت سبز. اولین همایش ملی دانشگاه سبز -دانشگاه خلیج فارس، 1–6.
عالم رجبی، هدی (1392). آشنایی با (SEA) ارزیابی زیست‌محیطی راهبردی. گاهنامة الکترونیک- دفتر توسعة پایدار دانشگاه صنعتی امیرکبیر، 3، 6-5.
عباس‌زاده، محمد، بوداقی، علی، و کریمی، فریدون (1391). انواع تحلیل موردی و کاربرد تثلیث در آن. مطالعات جامعه‌شناسی، 4(14)، 87–69.
عباسپور، مجید، و آقاجانی، دردانه (1396). نقش دانشگاه سبز در تاب‌آوری و مقابله با تغییر اقلیم. اولین همایش دانشگاه سبز.
عزیزی، آمیزه (1392). دیوارهای سبز، آمیزه‌ای از علم و هنر در راستای تحقق اهداف توسعة پایدار. گاهنامة الکترونیک- دفتر توسعة پایدار دانشگاه صنعتی امیرکبیر، 1(3)، 8–7.
عطافر، علی، انصاری، محمداساعیل، طالبی، هوشنگ، و نیلی‌پور طباطبایی، سیداکبر (1387). الگوی مطلوب دانشگاه پایدار در نظام آموزش عالی ایران. ششمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت.
عظمتی، حمیدرضا، و باقری، محمد (1387). آموزش مفاهیم توسعة پایدار با طراحی معماری و منظر دانشگاه. فناوری آموزش (فناوری و آموزش)، 2(4)، 292–283.
علی‌بیگی، امیرحسین، و قمبرعلی، رضوان (1389). ارائة الگویی مفهومی برای آموزش عالی پایدار. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 4، 163-145.
فیضی، محسن، و رزاقی اصل، سینا (1388). مروری بر نظریات و گرایشات معماری منظر حیاط بازمدارس. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 2(2)، 66–59.
کاری، ب (1396). مدیریت انرژی در ساختمان. اولین همایش بین‌المللی دانشگاه سبز.
کشتکار قلاتی، احمدرضا، انصاری، مجتبی، و نازی دیزجی، سجاد (1389). توسعة سامانة بام سبز براساس معیارهای توسعة پایدار در ایران. هویت شهر، 4(6)، 28-15.
محمدنژاد ‌شورکایی، ‌مجتبی، سیدجوادین، ‌سیدرضا، شاه‌حسینی، ‌محمدعلی، و حاج‌کریمی، ‌عباسعلی (1395). ارائة چارچوبی برای مدیریت منابع انسانی سبز. مدیریت دولتی، 28(8)، 691-710.
محمدی، سودابه (1396). دانشگاه سبز و یادگیری الکترونیکی. کنفرانس بین‌المللی فناوری و انرژی سبز، 181–185.
مرتضایی، سید‌رضا، و دهقان طالبی، راحله (1394). طراحی مجموعه-مبلمان فضای باز دانشگاه علم و صنعت ایران بر اساس مؤلفه‌های توسعة پایدار. هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، 20(2)، 84–77.
مرندی، عمید (1381). توسعة پایدار در دانشگاه افسری امام علی (ع). مدیریت نظامی، 7، 76–67.
مروج، سارا (1394). آمادگی الکترونیکی سبز؛ حرکتی به سمت پایداری زیست‌محیطی در فناوری اطلاعات. نوشتار کوتاه دربارة اقتصاد دیجیتالی و کسب و کار الکترونیکی، 1(5)، 8-1.
ملکی‌نیا، عماد، بازرگان، عباس، واعظی، مظفرالدین، و احمدیان، مجید (1393). شناسایی و اولویت‌بندی مؤلفه‌های دانشگاه پایدار. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 73، 26-1.
موحدی، رضا، شبانی، کبری، و فتحی، هادی (1391). در جست‌وجوی یک نظام آموزش عالی پایدار کشاورزی. اولین همایش ملی توسعة پایدار کشاورزی و محیط زیست سالم، 17–1.
میبودی، حسین، لاهیجانیان، اکرم‌الملوک، شبیری، سیدمحمد، جوزی، علی، و عزیزی‌نژاد، رضا (1395). تدوین معیارهای استاندارد مدارس سبز در ایران. تعلیم و تربیت، 32(3)، 129-107.
نوری، جعفر، عباسپور، مجید، و یوسفی، آرش (1380). مدیریت زیست‌محیطی سایت واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی در راستای توسعة پایدار. علوم و تکنولوژی محیط زیست، 8-7، 89-73.
نیکروان، مرتضی (1391). معرفی دفتر توسعة پایدار دانشگاه صنعتی امیرکبیر. گاهنامة الکترونیک- دفتر توسعة پایدار دانشگاه صنعتی امیرکبیر، 1(2)، 4–3.
همتی، زهرا، و شبیری، سیدمحمد (1395). بررسی وضعیت آموزش محیط ‌زیست در کشور ایران و مقایسة آن با سایر کشورهای جهان. انسان و محیط زیست، 14(2)، 81-61.
Arroyo, P. (2017). A new taxonomy for examining the multi-role of campus sustainability assessments in organizational change. Cleaner Production, 140, 1763–1774.
Deus, R. M., Battistelle, R. A. G., & Silva, G. H. R. da. (2016). Sustainability insights from the mission statements of leading Brazilian Universities. Educational Management, 30(3), 403–415.
Ernst, J., Blood, N., & Beery, T. (2017). Environmental action and student environmental leaders: exploring the influence of environmental attitudes, locus of control, and sense of personal responsibility. Environmental Education Research, 23(2), 149–175.
Hoe, Y. K. (2011). Achieving sustainable campus in Malaysia university. Department of Civil Engineering. Malaysia: University Teknologi Malaysia.
Lozano, R., Ceulemans, K., Alonso-Almeida, M., Huisingh, D., Lozano, F. J., Waas, T., Lambrechts, W., Lukman, R., & Hugé, J. (2015). A review of commitment and implementation of sustainable development in higher education: Results from a worldwide survey. Cleaner Production, 108, 1–18.
Nejati, M., & Nejati, M. (2013). Assessment of sustainable university factors from the perspective of university students. Cleaner Production, 48, 101–107.
Rahim, N., Apendi, S. R. M., Farook, F., & Ismail, A. (2016). Environmental attitudes inventory (EAI) of UiTM Penang hospitality students. Heritage, Culture and Society: Research Agenda and Best Practices in the Hospitality and Tourism Industry - Proceedings of the 3rd International Hospitality and Tourism Conference, IHTC 2016 and 2nd International Seminar on Tourism, ISOT 2016, 613–616.
Teodoreanu, I. (2013). Engineering education for sustainable development – a strategic framework for universities. Annals of the Oradea University, Fascicle of Management and Technological Engineering, 22(September), 413–418.
Zhao, W., & Zou, Y. (2015). Green university initiatives in China: A case of Tsinghua University. Sustainability in Higher Education, 16(4), 491–506.