جستاری در ویژگی‌های سقراط در جایگاه معلمی الهام‌بخش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

2 استادیار، گروه حقوق، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه آیت‌الله بروجردی، بروجرد، ایران

3 دانشیار، گروه علوم تربیتی، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

شایستة شخصیت سقراط است که پیش و بیش از دیده‎شدن از زوایای دیگری همچون فلسفه و فیلسوف‌بودن، از زاویه معلمی بدان نگریسته شود؛ چرا که این معلم بزرگ، یک­تنه با ایستادگی در برابر سوفسطائیان، جریان تعلیم و تربیت را به شاهراه اصلی خود باز می­گرداند و خدشه­ای که نگاه منفعت­طلبانة سوفیست­ها بر جایگاه و شأنیت معلمی وارد آورده را می­زداید. افزون براین، شاگردانی چون افلاطون را تربیت می­کند که با دنبال‌کردن راه و رسم معلم خویش، تداوم حیات معنوی سقراط را نه‌تنها در آن زمان و مکان خاص، بلکه در گسترة تاریخ و پهنة زمین موجب می­شوند. بر این اساس، شرح، بسط و تبیین ویژگی­های سقراط در جایگاه معلمی هدف پژوهش حاضر واقع شده و برای نیل به آن، با بهره­گیری از روش تحلیل مضمون، آثار و مکتوبات مرتبط با موضوع، مورد خوانش، بازخوانی و کدگذاری و تحلیل قرار گرفته است. ماحصل پژوهش حاضر در گام نخست استحصال بیست و پنج مضمون اصلی (ویژگی) است، که این مضامین ضمن تحلیل، در قالب 4 مضمون سازمان‌دهندة منش علمی و دانشوری، منش اخلاقی و رفتاری، منش اجتماعی و بین فردی و منش تعلیمی و تربیتی دسته‌بندی شده­اند. گام دیگر، صورت بندی مضامین سازمان­دهنده در قالب دو مضمونِ فراگیر سلوکِ فردی - معاشرتی و سلوکِ علمی- تربیتی، و پس از آن تجمیع و ترسیم تمام مضامین یادشده در قالب جدول و شبکة مضامین است.

کلیدواژه‌ها


آصفی، آصفه (1370). مبانی فلسفه (آشنایی با فلسفة جهان از زمان‌های قدیم تا امروز). تهران: آگاه.
اکبری، مجید، تقوی، امیر، قنبری، حبیب­الله، باقری، محمد، و عطوفی، عاطفه (1393). مقایسة دیدگاه اساتید و دانشجویان دربارة خصوصیات یک معلم خوب در رشتة دندانپزشکی. مجلة دانشکدة دندانپزشکی مشهد. 38(4)، 290-281.
برن، ژان(1374). سقراط. ترجمة سیدابوالقاسم پورسینی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
دورانت، ویلیام جیمز (1396)، تاریخ فلسفه. ترجمة عباس زریاب، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
راسل، برتراند (1390). تاریخ فلسفة غرب. جلد اول، ترجمة نجف دریابندرى، تهران: نشر پرواز.
رشاد، محمد (1365)، فلسفه از آغاز تاریخ. جلد دوم، تهران: صدر.
رمضانی، فاطمه، بختیار نصرآبادی، حسینعلی، و نوروزی، رضاعلی (1393). واکاوی ویژگی­های مربی در خطابات مستقیم قرآن کریم به پیامبر اکرم (ص). پژوهش­های اجتماعی اسلامی، 103، 106-83.
رمضانی، فاطمه، حیدری، محمدحسین، و نوروزی، رضاعلی (1396). معلم الهام‌بخش: جست‌وجویی در سلوک و منش چهار معلم برجستة ایران در دورة معاصر. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 25(37)، 77-57.
شیخ­زاده، محمد (1391). الگوی رهبری خدمتگزار مبتنی بر دیدگاه امام خمینی (ره). اسلام و مدیریت، 1، 36-7.
عابدی جعفری، حسن، تسلیمی، محمدسعید، فقیهی، ابوالحسن، و شیخ‌زاده، محمد(1390). تحلیل مضمون و شبکة مضامین، اندیشة مدیریت راهبردی، 10، 198-151.
عبداللهی، بیژن، دادجوی توکلی، عطیه، و یوسلیانی، غلامعلی (1393)، شناسایی و اعتبارسنجی شایستگی­های حرفه‌ای معلمان اثربخش. نوآوری‌های آموزشی، 49، 48-25.
فروغی، محمدعلی (بی­تا). حکمت سقراط و افلاطون. جلد اول، تهران: چاپخانه مجلس.
فیبل من، جیمز کرن (1375). آشنایی با فلسفة غرب. ترجمة محمد بقایی، تهران: حکمت.
فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى (1372)،‏ راه روشن. جلد اول، مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى‏.
کاپلستون، فردریک چارلز (1393). تاریخ فلسفه. جلد اول، ترجمة سید جلال‌الدین مجتبوی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
کاردان، علیمحمد (1394). سیرآراء تربیتی در غرب. تهران: سمت.
کرسون، اندره (1363)، فلاسفة بزرگ. ترجمة کاظم عمادی، تهران: صفی علی­شاه.
کرشنتزو، لوچانو. د (1377). فیلسوفان بزرگ یونان باستان. ترجمة عباس باقری، تهران: نشر نی.
گاتری، دبلیو. کی. سی (1378). سقراط. ترجمة حسن فتحی، تهران: انتشارات فکر روز.
گاتلیب، آنتونی(1384). رؤیای خرد. ترجمة لیلا سازگار، تهران: ققنوس.
گمپرتس، تئودور(1375). متفکران یونانی. جلد دوم، ترجمة محمدحسن لطفی، تهران: انتشارات خوارزمی.
لائرتیوس،دیوگنس (1387). فیلسوفان یونان. ترجمة بهزاد رحمانی، تهران: نشر مرکز.
مایر، فردریک (1396). تاریخ اندیشه‌های تربیتی. جلدهای 1و 2، ترجمة علی اصغر فیاض، تهران: سمت.
مظفری­پور، روح­الله (1395). تبیین ویژگی­های معلم کاریزماتیک به عنوان الگویی از معلم اثربخش. نوآوری­های آموزشی، 58، 150-135.
مک ایوان، الین کی (1386). ده ویژگی معلمان کارآمد. ترجمة ژاله حساس‌خواه و عباس صادقی، رشت: دانشگاه گیلان.
ملکیان، مصطفی (1377). تاریخ فلسفة غرب. جلد اول، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
میرزایی، خلیل (1395). کیفی‌پژوهی: پژوهش، پژوهشگری و پژوهشنامه‌نویسی. جلد دوم، تهران: فوژان.
نقیب‌زاده، میرعبدالحسین (1397). درآمدی به فلسفه. تهران: طهوری.
Bassett, P. F. (2013). Twenty-five factors great teachers have in common. Independent School Magazine, 72(3). 9-10.
Campbell, E. (2000). The ethics teacher. Philadelphia: Open University Press.
Lanouette, M. (2012). Ten traits of highly effective instructors. Techniques: Connecting Education and Careers, 87(6), 52-54. 
Minghui, G., & Qinghua, L. (2013). Personality traits of effective teachers represented in the narratives of American and Chinese preservice teachers: A cross cultural comparison. International Journal of Humanities and Social Science, 3(2), 84-95.
Powell, S. R., & Parker, E. C. (2017). Preservice Music Teachers' Descriptions of Successful and Unsuccessful Teachers. Music Teacher Education, 26(3), 27-37.
Shujie, L. & Lingqi, M. (2009). Perceptions of teachers, students and parents of the characteristics of good Evaluation and teachers: a cross-cultural comparison of China and the United States. Educational Assessment. Accountability, 21(4), 313-328.
Steele, N. A. (2010). Three characteristics of effective teachers. Applications of Research in Music Education, 28(2), 71-78.
Traina, R. (1999). What makes a teacher good? Education Week, 34, 18-19.
van der Heijden, H. R. M. A., Geldens, J. J. M., Beijaard, D., & Popeijus, H. L (2015). Characteristics of Teachers as change agent’s teachers and teaching. Theory and Practice, 21(6), 681-699.