تأثیر آموزش هوش اخلاقی بر سرمایه روان‌شناختی، سرمایه اجتماعی و نوع‌دوستی دانشجومعلمان پسر دانشگاه فرهنگیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه روان‌شناسی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

2 دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

3 دکتری روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر آموزش هوش اخلاقی بر سرمایة­ روان‌شناختی، سرمایة اجتماعی و نوع‌دوستی دانشجومعلمان پسر دانشگاه فرهنگیان بود. روش پژوهش، نیمه ­آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس ­آزمون با گروه کنترل بود. جامعة آماری شامل کلیة دانشجومعلمان پسر مشغول به تحصیل دانشگاه فرهنگیان اهواز در سال تحصیلی 97-1396 بود؛ که با روش نمونه ­گیری تصادفی ساده تعداد 40 نفر انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل(20 نفر گروه آزمایش و 20 نفر گروه کنترل) جایگزین شدند. مداخلة آموزشی هوش اخلاقی برای گروه آزمایش اجرا شد، در حالی که گروه کنترل هیچ آموزشی دریافت نکرد. پس از اتمام جلسات، پس­آزمون روی دو گروه انجام شد. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه‌های سرمایة روان‌شناختی لوتانز (2007)، سرمایة اجتماعی دلاویز (1387) و گرایش‌های اجتماعی مطلوب کارلو و همکاران (2003)، که به ترتیب پایایی آن­ها 87/0، 88/0 و 89/0 بود. برای تجزیه و تحلیل داده ­ها از آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیره استفاده شد. پیش از آموزش، بین میانگین‌ نمرات سرمایة­ روان‌شناختی، سرمایة اجتماعی و نوع‌دوستی گروه­ های آزمایش و کنترل، تفاوت معناداری مشاهده نشد. پس از آموزش بین میانگین‌ دو گروه در متغیرهای فوق، تفاوت معناداری ملاحظه شد؛ به گونه ­ای که میانگین نمرات این متغیرها در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل افزایش یافته بود. بنابراین، می­توان گفت که آموزش هوش اخلاقی موجب افزایش سرمایة­ روان‌شناختی، سرمایة اجتماعی و نوع‌دوستی می ­شود.

کلیدواژه‌ها


امامی، زهرا، مولوی، حسین، و کلانتری، مهرداد (1395). تحلیل مسیر اثر هوش معنوی و هوش اخلاقی بر خودشکوفایی و رضایت از زندگی در سالمندان شهر اصفهان. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 15(2)، 13-4.
امیدی، رسول، حیدربیگی، شهلا، و هواسی، کبری (1396). بررسی رابطة هوش اخلاقی و امید به زندگی. دومین همایش بین‌المللی و چهارمین همایش ملی پژوهش‌های مدیریت انسانی دانشگاه تهران.
بوریا، ملیکه (1394). پرورش هوش اخلاقی در کودکان. ترجمة فیروزه کاووسی، تهران: انتشارات رشد.
بهادری خسروشاهی، جعفر، هاشمی نصرت­آباد، تورج، و باباپورخیرالدین، جلیل (1391). رابطة سرمایه روان‌شناختی با سرمایة اجتماعی دانشجویان دانشگاه تبریز. پژوهش و سلامت، مرکز تحقیقات توسعة اجتماعی و ارتقای سلامت گناباد، 2(1)، 71- 63.
بهشتی­فر، ملیکه، و نکویی­مقدم، محمود (1389). رابطة رفتار اخلاقی مدیران با رضایت شغلی کارکنان. اخلاق در علوم و فناوری، 5(1-2)، 73-67.
پورجمشیدی، مریم، و بهشتی­راد، رقیه (1394). تأثیر هوش اخلاقی و سلامت روان بر شادکامی دانشجویان. پژوهشنامة روان­شناسی مثبت، 1(4)، 66- 55.
پورنسایی، غزل­سادات، ربیعی، فاطمه، و ستوده، سیدامیر (1392). رابطة سلامت روان و هوش معنوی با تاب‌آوری در بین دانش‌آموزان پایة ششم شهرستان بندر انزلی، ششمین کنفرانس بین‌المللی روان‌پزشکی کودک و نوجوان. دانشگاه علوم پزشکی تبریز.
توسلی، غلامعباس (1379). پایان نظم: سرمایة اجتماعی و حفظ آن. قم: نشر شرکت حکایت قلم نوین.
جعفری، عیسی، پورمحسنی، فرشته، قبادی، زهرا، و تکلوی­ورنیاب، سمیه (1399). نقش هوش اخلاقی و سرمایة روان‌شناختی در پیش­بینی سرمایة اجتماعی سربازان. روان‌شناسی نظامی، 11(41)، 39-27.
حسین­دخت، آرزو، فتحی­آشتیانی، علی، و تقی­زاده، محمداحسان (1392). رابطة هوش معنوی و بهزیستی معنوی با کیفیت زندگی و رضایت زناشویی. روان‌شناسی دین، 6(2)، 74-57.
حسین­زاده، طیبه، و رستگار، احمد (1392). رابطة سرمایه­های روان‌شناختی و تمایل به ترک شغل با تأکید بر نقش واسطه­ای فرسودگی شغلی. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 2(7)، 53-34.
خدابخشی کولایی، آناهیتا، حیدری، صدیقه، خوش‌کنش، ابوالقاسم، و حیدری، محمود (1392). ارتباط هوش معنوی با تاب‌آوری در برابر استرس و ترجیح روش زایمان در بین زنان باردار. زنان، مامایی و نازایی، 16(58)، 8-15.
دلاویز، علی (1387). بررسی سرمایة اجتماعی در بین معلمان شهرستان مریوان. نشریة زریبار، 5(65-66)، 71-65.
رحیمی، حمید، و محمدیان، آسیه (1394). تحلیل روابط ساده و چندگانة بین هوش اخلاقی و سرمایة اجتماعی با میزان مسئولیت­پذیری دانشجویان دانشگاه. مطالعات توسعة اجتماعی فرهنگی، 4(1)، 95-69.
رقیبی، مهوش، و ربانی، مرجان (1391). تأثیر آموزش مهارت­های خوش­بینی بر هوش هیجانی پسران کانون اصلاح و تربیت شهر کرمان. مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 9(15)، 124-108.
زارع­خلیلی، معصومه (1392). رابطة هوش اخلاقی و تعالی معنوی با امید به زندگی در مدارس آموزش و پرورش ناحیة یک شیراز. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، رشتة مشاوره، دانشگاه مرودشت.
ساروخانی، باقر (1390). سرمایة اجتماعی: ابعاد، شاخص­ها و دیدگاه­ها. نشریة مجازی، 1(1)، 51-41.
سلیکمن، مارتی (1383). کودک خوش­بین. ترجمة داورپناه، تهران: رشد.
سوری، حسین، حجازی، الهه، و سوری­نژاد، محسن (1393). رابطة تاب­آوری و بهزیستی روان‌شناختی: نقش واسطه­ای خوش­بینی. دانش و پژوهش در روا‌‌ن‌شناسی کاربردی، 15(1)، 15-5.
سیادت، سیدعلی، کاظمی، ایرج، و مختارپور، مرضیه (1388). رابطة بین هوش اخلاقی و رهبری تیمی در مدیران آموزشی و غیر آموزشی از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان 1388. مدیریت سلامت، 12(36)، 69-61.
شیرزاد، فاطمه، و نوذری، معصومه (1394). نقش واسطه­ای تحریف­های شناختی در رابطة بین هوش اخلاقی و خودکارآمدی عمومی. اولین همایش علمی پژوهشی روان‌شناسی، علوم تربیتی و آسیب­شناسی جامعه. https://civilica.com/doc/439008/
عبدالهی، محمد، و موسوی، میرطاهر (1386). سرمایة اجتماعی در ایران: وضعیت موجود، دورنمای آینده و امکان­شناسی گذار. رفاه اجتماعی، 6(25)، 233-195.
کشاورزی، سمیه، و یوسفی، فریده (1391). بررسی رابطة هوش معنوی، عاطفی و تاب‌آوری. روان‌شناسی، 16(3)، 299-318.
گل­محمدنژاد، غلام‌رضا، رنجبر، فاطمه، و عدالت‌زاده، گلنار (1392). بررسی اثر معنادرمانی بر نگرش به ازدواج دانشجویان و امید به زندگی. آموزش و ارزشیابی، 6(24)، 37-35.
گل­محمدیان، محسن (1393). مقایسة مؤلفه­های هوش اخلاقی در زنان سازگار و ناسازگار. اولین همایش روان‌شناسی خانواده، انجمن روان­شناسی خانواده، دانشگاه شهید چمران اهواز.
لینک، داگ، و کی پل فرد (1388). هوش اخلاقی. ترجمة علی‌محمد گودرزی، تهران: رسا.
محبی ­نورالدین، محمدحسین، شهنی­ییلاق، منیجه، و شریفی، حسن­پاشا (1393). رابطة سرمایة روان‌شناختی (امید، خوش‌بینی، تاب‌آوری و خودکارآمدی) با هدف‌های پیشرفت و عملکرد تحصیلی دانشجویان سال اول. پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 11(13)، 79-61.
محمدی، سمیه، نخعی، نوذر، برهانی، فریبا، و روشن­زاده، مصطفی (1392). ابعاد هوش در حرفة پرستاری یک مطالعة توصیفی- مقطعی در شرق ایران. مجلة ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی، 6(5)، 66-57.
محمودی، اعظم، خانی، لطفعلی، و غفاری، مظفر (1396). بررسی همبستگی هوش اخلاقی و نوع‌دوستی با نگرش پرستاران نسبت به رعایت حقوق بیماران. مجلة آموزش پرستاری، 5(2)، 56- 49.
مظاهری­راد، حسن (1390). مروری بر مفهوم رفتار اخلاقی در سازمان­ها. مهندس مشاور، 64.
نریمانی، محمد و غفاری، مظفر (1392). نقش هوش اخلاقی و اجتماعی در پیش‌بینی تاب‌آوری و کیفیت زندگی والدین کودکان دارای ناتوانی یادگیری. ناتوانی یادگیری، 5(2)، 128-106.
هادی­تبار، حمیده، نوابی­نژاد، شکوه، و احقر، قدسی (1390). تأثیر آموزش هوش معنوی روی کیفیت زندگی همسران جانباز. طب جانباز، 4(2)، 11-1.
یاسمی­نژاد، پریسا (1393). تأثیر آموزش هوش اخلاقی بر مسئولیت­پذیری، همدلی هیجانی، اخلاق تحصیلی و بخشودگی بین­فردی دانش‌آموزان دختر پایة سوم مقطع متوسطه. پایان‌نامة دکتری، روان‌شناسی تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز.
یاعلی، فاطمه، و گرجی، یوسف (1395). بررسی اثربخشی آموزش هوش اخلاقی به روش قصه‌گویی بر افزایش رفتارهای نوع‌دوستی پسران پیش‌دبستانی شهرستان نجف­آباد. پنجمین کنفرانس بین­المللی روان‌شناسی، مشاوره و مددکاری اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر.
یعقوبی، ابوالقاسم، و نسائی­مقدم، بیان (1398). اثربخشی روش مداخله­ای روان­شناسی مثبت­گرا بر بهزیستی روان‌شناختی نوجوانان. روان­پزشکی و روان­شناسی بالینی ایران، 25(1)، 25-14.
Arnold, L. (2002). Assessing professional behavior: yesterday, today, and tomorrow. Academic Medical. 77(6), 502-15.
Avey, J. B.., Luthans, F., & Jensen, S. (2009). Psychological capital: A positive resource for combating employee stress and turnover. Human Resource Management, 485, 677-693.
Avolio, B. J. (2006). The high impact leader. New York: Mc Grow Hill.
Brown, R. C. H. (2013). Moral responsibility for (un)healthy behavior. Journal of Medical Ethics, 39(11), 695-698.
Buchanan, G. M., Gardenswartz, C. A., & Seligman, M. E. P. (1999). Physical health following a cognitive–behavioral intervention. Preventionand Treatment, 2(10), 159-171.
Bullen, P., & Onyx, J. (2005). Measuring social capital in five communities in NSW, a practitioner’s guide. Australia: Management Alternatives Pty Ltd. 2034.
Carlo, G., Hausmann, A., Christiansen, S., & Randell, B. A. (2003). Socio cognitive and behavioral correlates of a measure of prosocial tendencies for adolescents’ psychology. Department of Faculty Publications, Department of psychology.
Clarken, H. (2009). Moral intelligence in the schools. Online submission, Paper Presented at the Annual Meeting of the Michigan Academy of Sciences.
Coleman, J. (1988). Social capital in the creation of human capital, American Journal of Sociolog , 94, 95-120.
Cooper, C. D. (2005). Just joking around? Employee humor expression as an ingratiatory behavior. Academic Manage Rev, 30(4), 765-776.
Damon, W., Lerner. R. M.,& Eisenberg, N. (2006). Handbook of child psychology, social, emotional, and personality development. John Wiley & Sons
Eisenberg, N., Guthrie, I. K., Murphy, B. C., Shepard, S. A., Cumberland, A., & Carlo, G. (1999). Consistency and development of prosocial dispositions: a longitudinal study. Child Dev. 70(6), 1360-72.
Feldman, T. R., & Assaf, S. (1999). Social capital: Conceptual frameworks and empirical evidence, the world bank, social capital initiative, working paper, 5.
Fry, P. (1995). Perfectionism, humor, and optimism as moderators of health outcomes and determinants of coping styles of women. Genet Soc Gen PsycholMonogr; 12(1), 211-245.
Fucuyama, F. (1999). Social capital and civil society. Conference on Second Generation Reforne.
Golman, D. (2007). Primal leadership: Realizing the power of emotional intelligence. Boston: Harvard Business School Press.
Hejka-Ekins, A. (2011). Ethics in in-service training. In Cooper TL (ed). Handbook of Administrative Ethics. New York: Mercel Dekker Inc.
Lennick, D., & Kiel, F. (2011). Moral intelligence2.0. enhancing business performance and leadership success in turbulent times. Pearson Education, Inc
Luthans, F. (2002). The need for and meaning of positive organizational behavior, Organizational Behavior, 23, 695–706.
Luthans, F., & Avolio, B. J. (2007). Positive psychological capital: Measurement and relationship with performance and satisfaction. Presidia Psychology, 6,168-146.
Mayer, P. P. (2013). Dose enhances attitude to the rights of patients in nurse with moral intelligence. P.U.Chamdigerth university.
Moss, E. L., & Dobson, K. (2006). The place of spirituality in psychological end of life care. www.epsychologist.org.
Normans, M., Avey, J. L., & Pigeon, N. G. (2010). The interactive effects of psychological capital and organizational identity on employee organizational citizenship and deviance behavior. Leadership and Organizational Studies 17(4), 380-391.
Pellegrino ED. (1988). Altruism vs. self-interest: Ethical models for the medical profession. NYU Physic, 45(1), 40-43.
Petti, J., & Charles, B. (2008). Salesperson perceptions of ethical behaviors their influence of job satisfaction and turnover intention. Business Ethics, 4(78), 547-557.
Piliavi, J. A., & Piliavin, I. M. (1972). Effect of Blood on Reactions to a Victim. Personalityand Social Psychology, 23(3), 353-361.
Rana, J. S. (2013). A study of mental health of adolescents in relation to moral judgment,
Robbins, S., Millet, B., Caccioppe, R., & Waters-Marsh, T. (1998). Organizational behavior. 2ndEdn. Australia: Prentice Hall.
Seligman M. E., Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology: An introduction. Am Psychol, 55, 5–14.
Seligman, M. E. P. (1998). Learned optimism: How to change your mind and your life. New York: Pocket Books.
Terner, A., & Estansfield, J. (2010). The dynamics of business ethics: a function of time and culture cases and models. Management Decision, 4, 110-131.