شناسایی عوامل مؤثر بر اثربخشی راهبران آموزشی و تربیتی از دیدگاه معلمان چندپایه استان گیلان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 استاد، گروه علوم تربیتی، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

3 دانشیار، گروه علوم تربیتی، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل مؤثر بر اثربخشی راهبران آموزشی و تربیتی مدارس چندپایة استان گیلان بود. پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و به روش توصیفی– همبستگی انجام شده است. جامعة آماری پژوهش شامل کلیة معلمان کلاس‌های چندپایة دورة ابتدایی استان گیلان به تعداد 1945 نفر بود. بر مبنای جدول مورگان، نمونه‌ای به حجم 322 نفر به روش تصادفی طبقه‌ای انتخاب شد. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامة محقق‌ساخته بود که روایی آن توسط اساتید صاحب‌نظر تأیید و پایایی نیز با استفاده از آلفای کرونباخ 91/0 به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار SPSS و تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. براساس نتایج تحلیل، عوامل مؤثر بر اثربخشی راهبران آموزشی و تربیتی به ترتیب در هشت عامل خلاصه شدند: ویژگی‌های فردی و شخصیتی راهبر؛ نظارت و راهنمایی؛ دانش فنی و مهارتی راهبر؛ جو سازنده و مشارکتی مدرسه؛ ایجاد انگیزش و حمایت از همکاران؛ ارتباط مؤثر؛ رشد و توانمندسازی همکاران؛ شرایط محیطی و اقتضایی مدرسه که در مجموع 32/73 درصد از واریانس کل را تبیین می‌کنند. از بین این عوامل، ویژگی‌های فردی و شخصیتی راهبر با 15/11 درصد داری بیشترین سهم در اثربخشی راهبران آموزشی و تربیتی است. بنابراین، افرادی که به دنبال نظارت و راهبری اثربخشی در آموزش‌ و پرورش هستند باید این عوامل را مد نظر قرار دهند.

کلیدواژه‌ها


اسدالهی، مهناز (1396). مطالعة تجربة زیستة مدیران مدارس ابتدایی در زمینة نظارت آموزشی اثربخش در شهر الشتر. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان.
افروز، داریوش، نامور، یوسف، و ستاری، صدرالدین (1397). شناسایی مؤلفه‌های شایستگی رهبری مدارس اثربخش با رویکرد سلامت روان. سلامت و بهداشت، 9(2)، 239-225.
اکبرزاده، محمد، وحدانی اسدی، محمدرضا، و تنهای رشوانلو، فرهاد (1391). طرح تأسیس مجتمع‌های آموزشی و پرورشی در فرایند تحقق مدرسه‌محوری مجتمع‌های آموزشی و پرورشی: تمرکز‌‌‌‌زدایی یا تمرکز‌گرایی. مجموعة اولین همایش مجتمع‌های آموزشی و پرورشی شهری وزارت آموزش و پرورش، تهران.
باویر، سید بختیار، خوب‌آیند، رضا، و دوستی، ثریا (1396). نقش نظارتی راهبران آموزشی و انتظارات در مدارس. شیراز: کتیبه نوین.
حجازی، اسد (1397). رابطة مؤلفه‌های هوش هیجانی با پیشرفت‌گرایی شغلی معلمان. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 7(2)، 191-177.
خدیوی، اسداله، و سیدکلان، سیدمحمد (1397). بررسی عوامل تأثیرگذار بر کیفیت تدریس در دانشگاه فرهنگیان؛ مطالعة موردی: پردیس‌های استان اردبیل. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 7(18)، 70-39.
خرسندی، مائده (1395). بررسی عوامل حیاتی موفقیت رهبری آموزشی؛ مورد مطالعه مدیران مدارس شهر قائمشهر. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی سبز.
دفتر آموزش دبستانی معاونت آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش (1398). دستورالعمل اجرایی راهبران آموزشی و تربیتی مدارس روستایی و عشایری.
رابینز، استیفن‌پی (1977). مدیریت رفتار سازمانی. ترجمة فرزاد امیدواران، کامیار رئیسی‌فر و محمدرضا اخوان ‌انوری، تهران: کتاب مهربان نشر.
رجب‌زاده، مرضیه، لسانی، مریم، و مطهری‌نژاد، حسین (1394). رابطة درک معلمان از رفتارهای رهبری آموزشی مدیر با اثربخشی و نگرش آن‌ها نسبت به تغییر سازمانی. پژوهش‌های رهبری و مدیریت آموزشی، 2(5)، 176-149.
زاهد بابلان، عادل، معینی‌کیا، مهدی، اکبری، تقی، و عابدی‌نیا، افشین (1399). راهبران آموزشی و تربیتی اثربخش. تهران: نشر سخنوران.
شمس مورکانی، غلامرضا (1389). مدیریت آموزشی. تهران: آذر.
صفری، اسماعیل (1381). بررسی رابطة بین نگرش نظارتی معلمان راهنما با اثربخشی آن‌ها از دیدگاه آموزگاران مدارس ابتدایی شهرستان دزفول. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران.
عابدی‌نیا، افشین (1399). رابطة بین سبک‌های رهبری راهبران آموزشی و تربیتی با رضایت شغلی معلمان مدارس چندپایة دورة ابتدایی شهرستان تالش. رهبری آموزشی کاربردی، 1(1)، 42- 29.
عامری‌فر، فرشاد، و جهانی، جعفر (1392). رابطة بین فرهنگ سازمانی با اثربخشی مدیران و دبیران مدارس متوسطه. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 3(4)، 170-155.
گلیکمن، کارل‌دی، گوردون، استفن‌پی، و گوردون، ژوویتا ام. راس (1391). نظارت و رهبری آموزشی. ترجمة غلامرضا شمس مورکانی، محمود ابوالقاسمی، تهران: مزکز چاپ و انتشارات.
محمدی مقدم، یوسف، و عباسپور، جعفر (1393). فراتحلیل ارتباط میان کیفیت زندگی کاری و عملکرد کارکنان در سازمان‌های ایران. مدیریت منابع در نیروی انتظامی، 2(5)، 126-97.
مرد، سیدمحمد، زین‌آبادی، حسن‌رضا، و آراسته، حیدرضا (1396). نشانگرهای یک راهبر آموزشی موفق با یک مطالعة پدیدار‌شناسانه. مدیریت مدرسه، 5(2)، 128-109.
مهدوی‌پور، فائزه (1397). شناسایی مهارت‌های رهبری مدارس دخترانة دورة اول متوسطة شهر تهران. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه الزهرا‌ (س).
میرکمالی، سیدمحمد (1395). رهبری و مدیریت آموزشی. تهران: یسطرون.
نصیری ولیک‌بنی، فخرالسادات، و ساکی، جواد (1395). مقایسة عملکرد مدیران فارغ‌التحصیل رشتة مدیریت آموزشی با عملکرد مدیران فارغ‌التحصیل سایر رشته‌ها (مطالعة موردی: مدیران مدارس استان همدان). پژوهش‌های جدید در مدیریت و حسابداری، 2(4)، 171–163.
نیکنامی، مصطفی (1396). نظارت و راهنمایی آموزشی. تهران: سمت.
وشنی، امیر (۱۳۹۶). نقش سطح تحصیلات، سنوات خدمت و سبک‌های نظارتی در اثربخشی راهبران آموزشی از دیدگاه معلمان دورة ابتدایی. کنفرانس بین‌المللی روان‌شناسی، مشاوره، تعلیم و تربیت، مشهد، مؤسسة آموزش عالی شاندیز.
همت‌یار، زهرا، عبدالهی، بیژن، نوه‌ابراهیم، عبدالرحیم، و زین‌آبادی، حسن‌رضا (1398). ابعاد و مؤلفه‌های رفتاری رهبران آموزشی بینش‌مند در مدارس ابتدایی؛ پژوهشی کیفی و پدیدارشناسانه. مدیریت مدرسه، 8(3)، 160-143.
Adu E. O., Akinloye G. M., & Olaoye O. F. (2014). Internal and external school supervision: Issues, challenges and wayforward. Int J eduSci, 7(2), 269 - 278.
Ariratana, W., Sirisookslip, S., & Ngang, T. (2015). Development of leadership soft skills among educational administrators. Social and Behavioral Sciences, 186(20), 331 - 336.
Bickmore, D. (2016). The middle grades principal: A research agenda. Middle
School Review
, 2(3), 1-10.
Bush, T. (2007). Educational leadership and management: Theory, policy and practice, South African Journal of Education, 27(3), 391- 406.
Carbaugh, B. G., Toth, M. D., & Marzano, R. J. (2017). The Marzano FocusedSchool Leader Evaluation Model. Learning Sciences Marzano Center.
Giles, S. (2016). The most important leadership competencies, according to
leaders around the world. Harvard Business Review, 15(3), 96-104.
Glanz, J. (2012). silverstein chair in professional ethics and Jewish values. Azrieli Graduate School and Administration Yeshiva University. New York.
Huber, S. G. (2009). School leadership-international perspectives. Springer Science & Business Media. 10(6).
Kara, S. B. K., & Ertürk, A. (2015). Mental models of the school principals on
“leadership”. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 17(4), 2145 - 2152.
Kirkpatick, S. A., & Locke, E. A. (1991). Leadership: Do traits matter? Academy of Management Perspectives, 5(2), 48-60.‏
Kupers, W., & Weibler, J. (2006). How emotional is transformational really? Some Suggestion for a necessary extension. Leadership & Organization Development. 27(5), 38 - 68.
Lambert, L. (2006). Lasting leadership: A study of high leadership capacity schools. The Educational Forum, 70(3), 238-254.
National College for Teaching and Leadership (2010). Ten strong claims about successful school leadership. Research and analysis.
Neck C. P., & Manz C. C. (2013). Mastering self-leadership. Empowering yourself for personal excellence. 6th ed. Upper Saddle River: Pearson Education.
Robert, K., Craig, A., Brierton, J., & Tomal, D. (2018). Superintendent core competencies of school leaderships. Lutheran Education Journal, 3(9), 33-49.
Sugrue, C. (2015). Principal professional learning: Sources of sustenance?
Unmasking School Leadership Journal, 7(25), 93-120.