بررسی میزان توجه به خلاقیت در کتاب شیمی (1) پایة دهم دورة دوم متوسطه از منظر الگوی گیلفورد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه آموزش شیمی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد شیمی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان توجه به خلاقیت در کتاب شیمی (1) پایة دهم دورة متوسطه بر اساس الگوی خلاقیت گیلفورد انجام شد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر روش تحقیق کیفی – کمی و برحسب حسب گردآوری داده­ها، توصیفی- پیمایشی از نوع تحلیل محتوا است. جامعة آماری، محتوای کتاب درسی شیمی (1) پایة دهم دورة دوم متوسطة سال 1398-1399 و حجم نمونه با حجم جامعة آماری برابر است. برای جمع‌آوری داده‌ها، ابزار تحقیق، فرم تحلیل محتوای محقق‌ساخته با الگوی عوامل خلاقیت گیلفورد استفاده شد. روایی ابزار تحقیق بر اساس نظرات متخصصان تعلیم و تربیت قابل قبول بود و ضریب پایایی بر اساس روش هولستی 86/0 به دست آمد. برای تحلیل محتوای کتاب درسی شیمی (1) پایة دهم دورة دوم متوسطه از طرح کدگذاری (سه‌مرحله­ای) استفاده شد. داده‌های حاصل با روش آنتروپی شانون تحلیل شد. یافته‌های پژوهش نشان می­دهد در «متن» و «تصاویر» کتاب، حافظة شناختی بیشترین ضریب اهمیت و «آیا می­دانید»، «پرسش­ها» و «باهم بیاندیشیم» کتاب، تفکر واگرا بیشترین ضریب اهمیت را کسب کرد. همچنین، برای کل محتوای کتاب، تفکر واگرا با بار اطلاعاتی (86/0) و با ضریب اهمیت (31/0) از بیشترین درجة اهمیت برخوردار شده است.

کلیدواژه‌ها


ابراهیم­زاده، محمد، و سپاسگزار، سمانه (1392). بررسی شیوه­های نوین و خلاقانه در آموزش شیمی. هشتمین سمینار آموزشی شیمی ایران، 6 و 7 شهریور 13۹2، دانشگاه سمنان.
آذر، عادل (1380). بسط و توسعة روش آنتروپی شانون برای پردازش داده‌ها در تحلیل محتوا. علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س)، 11(37 و 38)، 18-1.
اسکندری، مهتاب، و رضازاده بهادران، حمیدرضا (1397). بررسی محتوای کتاب ریاضی یک پایة دهم دورة متوسطه بر اساس الگوی خلاقیت گیلفورد. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(1)، 164-143.
اسلامی کلیجی، مسعود، و ابراهیمی مته­کلایی، رضا (1390). تحلیل محتوای کتاب درسی ریاضی پنجم ابتدایی از دیدگاه خلاقیت گیلفورد. سومین کنفرانس ملی توسعة پایدار در علوم تربیتی و روان‌شناسی مطالعات اجتماعی و فرهنگی اصفهان.
حسنی، کاظم، کولایی‌نژاد، جمال‌الدین؛ فرامرزی، صحرا، عبدی‌پور، فوزیه، و عبدی‌پور، فاروق (1397). بررسی تحلیل محتوای کتاب فارسی بخوانیم ابتدایی پایة ششم براساس عوامل ذهنی و شاخص­های خلاقیت از نظر گیلفورد. روان‌شناسی تربیتی، 14(48)، 72-57..
درتاج، فریبرز، فرخی، نورعلی، و کریم‌خانی، امیرمهدی (1394). تحلیل محتوا و مقایسة کتب درسی جدیدالتألیف و قدیم پایة چهارم ابتدایی بر اساس شاخص­های خلاقیت. پایان­نامة کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبائی.
دلاور، علی (1390). روش تحقیق در روان‌شناسی و علوم تربیتی. تهران: نشر ویرایش.
رحمتی، احمد (1390). تحلیل محتوای کتاب فارسی (بخوانیم و بنویسیم). پایة اول ابتدایی بر اساس عوامل خلاقیت گیلفورد. پایان­نامة کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.
رضوانی، روح‌الله (1389). تحلیل محتوا. عیار پژوهش در علوم انسانی، 2(1)، 156-137.
رووف، علی (1379). آموزش و پرورش برای قرن بیست و یکم در منطقة آسیا اقیانوس آرام ، گزارش کنفرانس یونسکو ملبورن، ناشر: پژوهشکدة تعلیم و تربیت.
ساداتی، سید یوسف، صفری، مصطفی، و جمشیدی، نیما (1396). تحلیل محتوای کتاب درسی علوم تجربی سال پنجم ابتدایی بر اساس عوامل خلاقیت گیلفورد. مطالعات روان‌شناسی و علوم تربیتی، 27، 130-115.
سرداری‌ گرده، باقر (1381). بررسی تحلیل محتوای کتب درسی علوم دورة ابتدایی در رابطه با اعمال ذهنی و شاخص­های خلاقیت از نظر گیلفورد. پایان­نامة کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.
سلیمی، لیلا؛ عصاره، علیرضا (1392). تحلیل محتوای کتاب درسی علوم تجربی سال دوم راهنمایی براساس عوامل خلاقیت گیلفورد. پایان­نامة کارشناسی ارشد دانشگاه شهید رجایی.
سمیعی، دوست‌محمد، و محرابی، زینب (1398). تحلیل محتوای فصل اول کتاب شیمی دوازدهم بر اساس روش ویلیام رومی و تعیین درجة اهمیت آن به روش آنتروپی شانون. پژوهش در آموزش شیمی، 1(3)، 72-53.
سیف، علی‌اکبر (1383). روا‌‌ن‌شناسی پرورشی. ویراست پنجم، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات آگاه.
شعبانزاده چماچایی، حمید (1384). بررسی تحلیل محتوای کتاب­های فارسی دوم ابتدایی بر اساس عوامل خلاقیت گیلفورد. پایان­نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
شعبانی، حسن (1393). مهارت‌های آموزش و پرورش. تهران: انتشارات سمت.
شهمیر، سامره؛ عصاره، علیرضا و احمدی غلامعلی (1392). تحلیل محتوای کتاب­های علوم تجربی دورة راهنمایی با توجه به مراحل و اصول خلاقیت پلسک. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 3(1)، 154-127.
عیناوی، ندا (1383). بررسی و تحلیل محتوای کتاب علوم دورة ابتدایی با عوامل خلاقیت گیلفورد. پایان­نامة کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی تهران.
غفوری آثار، مریم، میرهاشمی، مالک، و گنجی، حمزه (1395). سهم هوش هیجانی، ویژگی­های شخصیتی و عوامل جمعیتی با میانجی­گری انگیزش پیشرفت در تبیین خلاقیت دانش­آموزان دورة متوسطه. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 6(1)، 108-91.
قاسمی طاهر، زهرا (1389). تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی سوم راهنمایی بر اساس عوامل خلاقیت گیلفورد. پایان­نامة کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.
قهرمانی، علی‌اصغر (1390). ارزیابی محتوای کتاب­های ریاضی دورة ابتدایی از دیدگاه الگوی آموزش خلاقیت پلسک. پایان­نامة کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
گرمابی، حسن‌علی (1395). تحلیل محتوای کتاب­های علوم تجربی دورة ابتدایی از منظر شاخص خلاقیت گیلفورد. مطالعات پیش‌دبستانی و دبستان، 2(5)، 32-17.
محمدی، ندا، عصاره، علیرضا، امام جمعه، محمدرضا، و رجایی، عیسی (1392). تحلیل محتوای کتاب­های آموزش هنر دورة راهنمایی از دیدگاه الگوی خلاقیت گیلفورد. رهبری و مدیریت آموزشی، 7(3)، 112-95.
ملکی، حسن (1387). مبانی برنامه‌ریزی درسی آموزش متوسطه. تهران: انتشارات سمت.
موذن‌زاده ، روزبه، و محمدی ، بابک (1396). کاربرد تئوری آنتروپی در شبیه‎سازی مقادیر روزانة تبخیر توسط شبکة بنزین. شانزدهمین کنفرانس هیدرولیک ایران، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، 16 و 15 شهریور 1396.
موسوی، سیدمحسن، شهناز، سهرابی، و قدوسی، فائزه (1399). تحلیل محتوای کتاب شیمی پایة یازدهم براساس روش ویلیام رومی. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 9(4)، 64-34.
نوری، رضا، و امانی، وحید (1399). تحلیل محتوای کتاب درسی شیمی پایة دهم بر اساس مقوله­های ویلیام رومی و به روش آنتروپی شانون. پویش در آموزش علوم پایه، 6(18)، 59-72.
هدایتی، فرشته، و کاوه، محبوبه (1396). فراتحلیل محتوای کتاب زیست‌شناسی سال دوم متوسطة نظام جدید بر اساس الگوی خلاقیت پلسک. نوآوری­های آموزشی، 61(16)، 110-91.
یارمحمدیان، محمدحسین (1390). اصول برنامه‌ریزی درسی. تهران: انتشارات یادوارة کتاب.
یافتیان، نرگس، و بشیر، آرزو (1395). تحلیل فصل جبر و معادلة کتاب ریاضی پایة هفتم بر اساس پنج الگوی مختلف. فناوری آموزش، 11(2)، 117-105.
Adams, K. (2006). The sources of innovation and creativity. National Center on Education and the Economy (NCEE).
Carr, J. (2010). The Imagination and the primary school child. Included in: Creativity and the Arts in the Primary School. Discussion Document and Proceedings of the Consultative Conference on Education 2009, Irish Teachers’ National Organization.
Cheng, V. M. Y. (2010). Infusing creativity into classroom of Eastern context: Evaluations from student perspectives. Thinking Skills and Creativity,6(1), 67-87.
Dondlinger. M. J., & Wilson, D. A. (2012). Creating an alternate reality: Critical, creative, and empathic thinking generated in the Global village Playground capstone experience. Thinking Skills and Creativity, 7(3), 153-164.
Fink, A., Benedek, M., and Crabner, R. H. (2007). Creativity meets neuroscience: Experimental tasks for the neuroscientific study of creative thinking. Methods, 42, 68 – 76.
Harrison, A. G. (2001). How do teachers and text book writer’s model scientific ideas for students? Science Educations, 31(3), 401-435.
Hey, J., Linsey, J., Agogino, A. M., & Wood, K. L. (2008). Analogies and metaphors in creative design. International Journal of Engineering Education, 24(2), 283-294
Linda, N. (2007). What Creativity. http://www.creativityatwork.com/?s=creativity
Obery, A. A. (1991). Curriculum decision, the International Encyclopedia of Curriculum. New York: Pergamon Press.
Pandey, S. (2009). Organizational factors for exploration and exploitation. Technology Management & Innovation, 4(1), 48-58.
Rancho, M. A., & Jaeger, G. J. (2012). The standard definition of creativity. Creativity Research Journal, 24, 92-96.
Sawyer, R. K. (2006). Explaining creativity: The science of human innovation. Oxford University Press.
Sharp, C. (2002). Developing young children’s creativity through the arts: What does research have to offer. National Foundation for Educational Research, Paper presented to an invitational seminar. London.
Vygotsky, L. S. (2004). Imagination and creativity in childhood. Russian & East European Psychology, 42(1), 7-97.
Xiao, F., Wang, L., Chen, Y., & Zheng, Z. (2015). Dispositional and situational autonomy as moderators of mood and creativity. Creativity Research Journal, 27(1), 76-86.