بررسی کتب ریاضی دورة اول ابتدایی از منظرمؤلفه‌های سواد ریاضی به‌کمک مسائل با زمینة دنیای واقعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه ریاضی، دانشکدة علوم، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری آموزش ریاضی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر که به روش تحلیل ‌محتوا انجام گرفته، ارزیابی مسائل کتب ریاضی دورة اول ابتدایی از منظر مؤلفه ­های سواد ریاضی به­ کمک مسائل با زمینة دنیای واقعی است. توانایی برقراری ارتباط میان دنیای واقعی و دنیای ریاضی یا همان سواد ریاضی، به کمک مسائل با زمینة دنیای واقعی یا همان مسائل زمینه ­مدار ارتقا می ­یابد که در این پژوهش بر اساس ترکیبی از چارچوب­های مطرح‌شده در پژوهش ­ها بررسی شدند. جامعة آماری کتاب­ های ریاضی پایه‌های اول، دوم و سوم ابتدایی و حجم نمونه با جامعه برابر است. ابزار پژوهش چک­ لیست­ های تحلیل محتوایی است که روایی صوری و محتوایی آن به تأیید متخصصان و معلمان با­تجربه رسیده است و پایایی آن نیز به ­وسیلة فرمول هولستی تأیید شد. نتایج نشان داد به ­طور کلی، 71/26 درصد از مسائل مطرح‌شده در این سه کتاب درسی، زمینه ­مدار بوده و تعداد آن­ها با افزایش پایة تحصیلی رشد می ­کند. مسائل کاربرد استاندارد با 71/24 درصد بیشترین نوع مسائل زمینه­ مدار مطرح‌شده در این کتب بوده است و از لحاظ سطح ارتباط با دنیای واقعی بیشتر به مسائل با زمینة ­جداشدنی شباهت دارند. هیچ مسئلة مدل­ سازی (بالاترین سطح) و یا مسئله با زمینة غیر معقول (پایین ­ترین سطح) نیز در این کتب مطرح نشده است. پراکندگی مسائل این سه کتاب، از نظر تنوع زمینه و فرایندهای ریاضی نیز متنوع است و مسائل با موضوع زمینة شخصی و فرایند به­کارگیری بیشترین تکرار را داشته ­اند. در نهایت، مسائل زمینه­ مدار این کتب درسی با استاندارد مطرح‌شده در مطالعات بین­ المللی سواد ریاضی مقایسه شده است، که در برخی موارد از تطابق مناسبی برخوردار بوده و در برخی موارد با این استاندارد­ها فاصله دارد. نتایج این پژوهش می­تواند متخصصان آموزشی را جهت ارزیابی کتب درسی و بهبود سطح سواد ریاضی دانش­­ آموزان یاری کند.

کلیدواژه‌ها


ابراهیمی ­علویجه، محمد (1396). بررسی انطباق مسائل کتاب ریاضی پایة نهم با مسائل آزمون سواد ریاضی مطالعة پیزا. پایان­نامة کارشناسی ارشد آموزش ریاضی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
افخمی، ربابه (1390). بررسی سواد ریاضی دانش­آموزان مقاطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان با توجه به اثربخشی سبک­های شناختی و جنسیت بر آن. پایان­نامة کارشناسی ارشد آموزش ریاضی، دانشگاه فردوسی مشهد.
باتل، گی. (1389). روش تدریس ریاضی در دورة ابتدایی. ترجمة شهرناز بخشعلی­زاده، تهران: انتشارات سمت.
خانی، نفیسه، و رفیع­پور، ابوالفضل (1394). تحلیل محتوای کتاب­های ریاضی جدیدالتالیف دورة ابتدایی بر اساس رویکرد مدل­سازی. مجموعه مقالات هفتمین همایش ملی آموزش، تهران، ایران.
رفیع‌پور­، ابوالفضل (1389). طراحی چارچوبی برای ایجاد تعادل در برنامة درسی ریاضی متوسطه در ایران. پایان‌نامة دکتری آموزش ریاضی، دانشگاه شهید بهشتی.
رفیع­پور، ابوالفضل (1393). مدل­سازی و کاربردها: گزارش یک پژوهش. نظریه و عمل در برنامة درسی، 2(3)، 116- 93.
رفیع­پور، ابوالفضل، و مولایی، ریحانه (1399). تحلیل محتوای کتاب­های ریاضی دورة اول و دوم متوسطه بر اساس رویکرد مدل‌سازی. پژوهش در آموزش ریاضی، 1(1)، 44-29.
زرقانی، اعظم، امین­خندقی، مقصود، شعبانی­ورکی، بختیار، و موسی­پور، نعمت­اله (1395). برنامة درسی ریاضی جدید: معلمان چه می­کنند؟. نظریه و عمل در برنامة درسی، 4(8)، 84-51.
شایان، مریم (1396). ارزیابی عملکرد دانش­آموزان پایة نهم در آزمون سواد ریاضی. پایان­نامة کارشناسی ارشد آموزش ریاضی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
ضرغام­پور، محبوبه، پورجلال، فریبا، حسنی، مینا، کرمی، سحر، روشنی، رؤیا، و اکبری، زهرا (1393). کتاب معلم (راهتمای تدریس) ریاضی پایة اول. چاپ دوم، تهران: سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور.
معطی، رضا، و غلام­آزاد، سهیلا (1393). اعداد اعشاری و ریاضی مدرسه­ای در ایران. رشد آموزش ریاضی، 115، 11-4.
ملکی، فاطمه (1395). تحلیل محتوای کتاب ریاضی پایة هشتم. پایان‌نامة کارشناسی ارشد آموزش ریاضی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
ملیجی، مرتضی، علی‌عسگری، مجید، آقایی، نجف، و جوادی‌پور، محمد (1399). تحلیل محتوای کتاب‌های دورۀ پیش دبستانی از نظر میزان توجه به فعالیت بدنی. تعلیم و تربیت، ۳۶(۲)، ۴۴-۲۵.
منصوری، آرزو (1395). تاثیر آموزش زمینه‌محور بر انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان در درس ریاضی پایة اول ابتدایی شهرستان محمود آباد. پایان­نامة کارشناسی ارشد رشتة برنامه­ریزی درسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
یافتیان، نرگس، و احمدی، ساناز (1399). تحلیل محتوای کتاب ریاضی پایة دهم بر‌اساس میزان استفاده از مسائل زمینه‌مدار با تأکید بر مدل‌سازی. تعلیم و تربیت، ۳۶(۳)، ۱۶۴-۱۳۹.
Altay, M. K., Erhan, G. K., & Elif, B. A. T. I. (2020). Contexts used for real life connections in mathematics textbook for 6th graders. Ilkogretim Online, 19(1), 310-323. ‏
Blum, W. (2015). Quality teaching of mathematical modelling: What do we know, what can we do? In The proceedings of the 12th international congress on mathematical education (pp. 73-96). Springer, Cham.
De Lange, J. (1995). Assessment: No change without problems. In T.A. Romberg (Ed.), Reform in School Mathematics (PP. 87-113). Albany, NY: SUNY Press.
De Lange, J. (2003). Mathematics for Literacy. Quantitative Literacy: Why Numeracy Matters for Schools and Collage. The National Council on Education and the Disciplines. Princeton.
Ekawati, R., Susanti, S., & Chen, J. C. (2020). Primary students’ mathematical literacy: A case study. Infinity Journal, 9(1), 49-58.
Fornero, E., & Prete, A. L. (2019). Voting in the aftermath of a pension reform: the role of financial literacy. Pension Economics & Finance, 18(1), 1-30.
Freudenthal, H. (1973). Mathematics as an educational task. Dordrecht, The Netherlands: Reidel.
Galbraith, P. L., & Stillman, G. (2001). Assumptions and context: Pursuing their role in modelling activity. Modeling and mathematics education, ICTMA9, 300-310.
Galbraith, P., & Fisher, D. (2021). Technology and mathematical modelling: addressing challenges, opening doors. Quadrate, 30(1), 198-218.
Kaiser, G., & Maab, K. (2007). Modeling in Lower Secondary Mathematics Classroom- Problems and Opportunities. In W. Blum, P. Galbraith, H. W. Henn and M. Niss (Eds.), Modeling and applications in mathematics education, 14th ICMI study (pp.99-108). New York: Springer.
 Kilpatrick, J., Swafford, J., & Findell, B. (2001). Adding it up: Helping children learn mathematics. National Academy Press.
Newmann, F., Secada, W., & Wehlage, G. (1995) A guide to authentic instruction and assessment: vision, standards and scoring. Madison,Wisconsin, Wisconsin Center for Education Research.
Organisation for Economic Co-operation and Development. (2017). PISA 2015 Assessment and Analytical Framework: Science, Reading, Mathematics and Financial Literacy. OECD.
Organisation for Economic Co-operation and Development. (2019). PISA 2018 Assessment and Analytical Framework: Science, Reading, Mathematics and Financial Literacy. OECD.
Reinke, L. T. (2019). Toward an analytical framework for contextual problem-based mathematics instruction. Mathematical Thinking and Learning, 21(4), 265-284.
Rohendi, D., & Dulpaja, J. (2013). Connected Mathematics Project (CMP) model based on presentation media to the mathematical connection ability of junior high school student. Education and Practice, 4(4), 17-22.
Stacey, K. (2015). The international assessment of mathematical literacy: PISA 2012 framework and items. In Selected regular lectures from the 12th International Congress on Mathematical Education (pp.771-790). Springer International Publishing.
Vincent, J., & Stacey, K. (2008). Do mathematics textbooks cultivate shallow teaching? Applying the TIMSS video study criteria to Australian eighth-grade mathematics textbooks. Mathematics Education Research Journal, 20(1), 82-107.
Wernet, J. L. (2015). What's the story with story problems? Exploring the relationship between contextual mathematics tasks, student engagement, and motivation to learn mathematics in middle school. Michigan State University.‏