طراحی مدلی برای تفکر انتقادی دانشجومعلمان شیراز براساس راهبردهای فراشناختی خواندن و تأخیر در رضامندی تحصیلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه یزد

2 دانشیار دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، پردیس علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه یزد

3 استادیار دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، پردیس علوم انسانی و اجتماعی ، دانشگاه یزد

چکیده

هدف اصلی پژوهش حاضر، طراحی و برازش مدلی علّی از روابط بین راهبردهای فراشناختی خواندن و تأخیر در رضامندی تحصیلی بر تفکر انتقادی دانشجومعلمان شیراز است. طرح پژوهش در این مطالعه، توصیفی-همبستگی است. بدین­منظور نمونه­ای به حجم ۲۳۴ نفر به روش نمونه­گیری خوشه­ای یک­مرحله­ای از بین دانشجومعلمان شیراز انتخاب و به­وسیلة پرسشنامه­های راهبرد­های فراشناختی خواندن مختاری و ریچارد (۲۰۰۲)، تأخیر در رضامندی تحصیلی بیمبنتی و کارابنیک (۱۹۹۸) و تفکر انتقادی کالیفرنیا فرم ب فاسیون و فاسیون (۱۹۹۰) ارزیابی شده است. داده­ها با استفاده از روش تحلیل مسیر تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان می­دهد مدل پیشنهادی، برازندة داده­هاست. هم­چنین راهبرد فراشناختی حل مسئله و تأخیر در رضامندی تحصیلی بر تفکر انتقادی، راهبرد فراشناختی کلّی، حمایتی و حل مسئله بر تأخیر در رضامندی تحصیلی و تأخیر در رضامندی تحصیلی بر تفکر انتقادی تأثیر مستقیم معنادار دارند. یافته­های پژوهش حاضر نشان می­دهد ارتقای راهبردهای فراشناختی خواندن و تأخیر در رضامندی تحصیلی در افزایش تفکر انتقادی نقش دارند. بنابراین براساس نتایج مدل پژوهش حاضر، پیشنهاد می­شود مسئولان آموزشی، تدوین و اجرای برنامه­ها و کارگاه­های آموزشی مهارت حل مسئله و تأخیر در رضامندی تحصیلی برای ارتقای تفکر انتقادی دانشجویان را بیش­ازپیش در نظر گیرند.

کلیدواژه‌ها


اسلامی، محسن. (۱۳۸۲). ارائه­ی الگویی برای طراحی و اجرای برنامه­ی خواندن انتقادی و بررسی اثر آن بر تفکر انتقادی و نوشتن تحلیلی، پایان­نامة­ دکتری، دانشگاه تربیت معلم تهران.
اصفهانی خالقی، آتنا؛ اصغرنژاد فرید، علی­اصغر؛ موسوی، سید علی­محمد. (۱۳۹۲). «اثربخشی آموزش فراشناختی بر عملکرد حیطه­های مختلف خواندن دانش­آموزان پسر نارساخوان پایة سوم ابتدایی»، فصلنامة روان­شناسی شناختی، ۱ (۲)، ۱۱-۱۸.
بدری گرگری، رحیم و فتحی آذر، اسکندر. (۱۳۸۶). «مقایسة تأثیر یادگیری مبتنی­بر حل مسئلة گروهی و آموزش سنتی بر تفکر انتقادی دانشجومعلمان»، نشریة پژوهشی روان­شناسی بالینی و مشاوره، ۸ (۲).
بدری گرگری، رحیم؛ فتحی آذر، اسکندر؛ حسینی نسب، سید داوود و مقدم، محمد. (۱۳۸۹). «تأثیر باز­اندیشی در عمل بر تفکر انتقادی دانشجومعلمان مراکز تربیت معلم تبریز»، مجلة مطالعات تربیتی و روان­شناسی، 11 (1)، ۱۸۹-۲۱۰.
برزگر بفرویی، کاظم؛ رحیمی، مهدی و شیرجهانی، اعظم. (۱۳۹۲). «چالش­های آموزش تفکر انتقادی از دیدگاه فیلسوفان و روان­شناسان»، چکیدة مقالات چهارمین همایش ملی انجمن فلسفة تعلیم و تربیت ایران: مبانی فلسفی تحول در نظام آموزش و پرورش ایران، ۵۷۰-۵۷۳. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
حسین­چاری، مسعود؛ سماوی، سید عبدالوهاب و کردستانی، داوود. (۱۳۸۹). «انطباق و بررسی شاخص­های روان­سنجی پرسشنامة راهبردهای فراشناختی خواندن در میان دانش­آموزان دورة متوسطه»، مجلة مطالعات روان­شناختی، ۶ (۱)، ۱۶۳-۱۸۳.
سلیمانی­فر، امید؛ بهروزی، ناصر و صفایی­مقدم، مسعود. (۱۳۹۴). «نقش ویژگی­های شخصیتی، شیوه­های یادگیری و فراشناخت در پیش­بینی تفکر انتقادی دانشجویان کارشناسی»، نشریة علمی­پژوهشی راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 8 (1)، ۵۹-۶۷.
سیف، علی­اکبر. (۱۳۹۲). روان­شناسی پرورشی نوین (روان­شناسی یادگیری و آموزش). تهران: دوران.
شام­لو، سمیرا. (۱۳۹۴). بررسی نقش یادگیری خودتنظیمی، خودکارآمدی و انگیزش تحصیلی در پیش­بینی تأخیر در رضامندی تحصیلی نوجوانان. پایان­نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم تربیتی و روان­شناسی، دانشگاه سمنان.
شعبانی، حسن. (۱۳۷۸). تأثیر روش حل مسئله به­صورت کار گروهی بر روی تفکر انتقادی و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان پایة چهارم ابتدائی شهر تهران، رسالة دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
شعبانی،حسن. (1379). پرورش تفکر انتقادی با استفاده ازشیوة آموزش مسئله­­محور، فصلنامة علمی­پژوهش مدرس، 4 (1)، ۱۱۵-۱۲۵.
شعبانی، حسن و مهرمحمدی، محمود. (1379). «پرورش تفکر انتقادی با استفاده از شیوة آموزش مسئله­محور»، نشریة مدرس علوم انسانی، ۴ (۱)، ۱۱۵-۱۲۴.
شعبانی، حسن. (۱۳۸۲). روشتدریسپیشرفته، تهران: سمت.
معطری، مرضیه؛ عابدی، حیدرعلی؛ امینی، ابوالقاسم و فتحی‌ آذر، اسکندر. (۱۳۸۰). «تأثیر بازاندیشی بر مهارت­های تفکر انتقادی دانشجویان پرستاری شهرستان تبریز»، مجلة ایرانی آموزش در علوم پزشکی، ۱ (۳)، ۵۸-۶۴.
عبدالملکی، سالار؛ میرزاخانی، نازنین و صالح­پور، منیره. (۱۳۹۴). «بررسی رابطة تفکر انتقادی با راهبردهای (شناختی و فراشناختی) یادگیری: پژوهش فراتحلیل»، دومین کنفرانس ملی توسعة پایدار در علوم تربیتی و روان­شناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی سروش حکمت مرتضوی، مؤسسة آموزش عالی مهر اروند، مرکز راهکارهای دستیابی به توسعة پایدار.
عرب­زاده، مهدی. (۱۳۹۲). تأثیر آموزش راهبردهای یادگیری خودگردان بر توانایی حل مسئلة اجتماعی، باورهای خودکارآمدی، جهت­گیری هدف و تأخیر در رضامندی تحصیلی دانش­آموزان. رسالة دکتری، دانشکده روان­شناسی و علوم ­تربیتی، دانشگاه خوارزمی.
غنی­زاده، افسانه. (۱۳۹۰). «بررسی رابطة بین خودتنظیمی و تفکر انتقادی معلمان زبان انگلیسی»، نشریة علمی­پژوهشی فناوری آموزش، ۵ (۳)، ۲۱۳-۲۲۱.
قاسمی­فر، نصرت­الله. (۱۳۸۳). مکانیسم تفکر، تهران: قصیده­سرا.
کارشکی، حسین و پاک­مهر، حمیده. (۱۳۹۰). «رابطة باورهای خودکارآمدی، فراشناختی و تفکر انتقادی با سلامت روان دانشجویان علوم پزشکی». مجلة تحقیقات نظام سلامت حکیم، ۱۴ (۳)، ۱۸۰-۱۸۷.
گشتاسبی، رضا. (۱۳۹۲). تأثیر روش تدریس حل مسئله بر تفکر خلاق و انتقادی دانش­آموزان پایة پنجم ابتدایی شهر رامجرد، پایان­نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم تربیتی و روان­شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
ماشاالهی­نژاد، زهرا و کارشکی، حسین. (۱۳۹۰). «پرورش مهارت­های تفکر انتقادی با استفاده از روش حل مسئله»، اولین همایش ملی یافته­های علوم شناختی در تعلیم و تربیت، دانشگاه فردوسی مشهد، ۸۱۰-۸۰۰.
موسی­پور، فاطمه. (۱۳۹۳). بررسی رابطة گرایش به تفکر انتقادی و فراشناخت در دانشجویان رشته­های هنر و غیر هنر، پایان­نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه یاسوج.
هاشمی، اکرم السادات. (۱۳۹۴). اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی بر تأخیر رضامندی و هیجان پیشرفت      دانش­آموزان دختر دبیرستانی یزد، پایان­نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه یزد.
همتی مسلک­پاک، معصومه؛ اروجلو، سمیرا و خلخالی، حمیدرضا. (۱۳۹۳). «تأثیر آموزش یادگیری برپایة حل مسئله بر مهارت‌های تفکر انتقادی دانشجویان پرستاری»، مجلة مرکز مطالعات و توسعة آموزش علوم پزشکی یزد، ۹ (۱)، ۲۴-۳۳.
هومن، حیدرعلی. (۱۳۹۳). مدل­یابی معادلات ساختاری با کاربرد نرم­افزار لیزرل. تهران: سمت.
ولز، آدریان. (۲۰۰۹). راهنمای عملی درمان فراشناختی اضطراب و افسردگی. ترجمة شهرام محمدخانی، تهران: انتشارات ورای دانش.
ولی­زاده، سیاب. (۱۳۸۰). بررسی تأثیر آموزش راهبردهای فراشناختی بر خواندن و درک مطلب دانش­آموان پسر سال اول متوسطة شهر تبریز. پایان­نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة روان­شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تبریز.
هایرابیدیان، اریکا و کرامتی، هادی. (۱۳۹۵). «مقایسة تفکر انتقادی و خلاقیت دانش­آموزان تک­زبانة فارسی زبان و دوزبانة      ارمنی-فارسی­زبان»، فصلنامة روان­شناسی شناختی، ۴ (۱-۲)، ۶۴-۷۴.
Arabzadeh, M., Kadivar, P., & Delavar, A. (2012). The effects of teaching self- regulated learning strategy on students′ academic delay of gratification. Interdisciplinary Journal of contemporary research in business, 4 (2), 58-80.
Baxter, E., & MacDonald, H. (2015). Academic Delay of Gratification in Female College Students: Implication for Academic Functioning. Association for Women in Psychology Conference.
Bembenutty H. (2007, A). Self-Regulation of Learning and Academic Delay of Gratification among Korean College Students. Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association, Chicago.
Bembenutty, H. (2007, B). Self-Regulation of Learning and Academic Delay of Gratification: Gender and Ethnic Differences among College Students. Journal of Advanced Academics, 18 (4): 586– 616.
Bembenutty, H. (2009, A). Academic Delay of Gratification, Self-Regulation of Learning, Gender Differences, and Expectancy-Value. Personality and IndividualDifferences, 46 (3): 347-352.
Bembenutty, H. (2009, B). Academic Delay of Gratification, Self-Efficacy, and Time Management among Academically Unprepared College Students. Psychological reports, 104 (2): 613- 623.
Bembenutty, H. (2010).Academic Delay of Gratification, Self-Efficacy, & Management among Academically Unprepared College Students. Psychological reports, 104: 613-623.
Bembenutty, H. (2011). Homework Completion: The Role of Self-Efficacy, Delay of Gratification, and Self-Regulatory Processes. The International Journal of Educational and Psychological Assessment, 6 (1): 1- 20.
Black, S. (2005). Teaching Students to Think Critically. EducDigest, 70 (6): 42- 47.
Buku, M. N. I., Corebima, A. D., & Rohman, F. (2016). The Correlation between Metacognitive Skills and the Critical Thinking Skills of the Senior High School Students in Biology Learning through the Implementation of Problem Based Learning (PBL) in Malang, Indonesia. International Journal of Academic Research and Development, 1 (5): 58-63.
Darbyshire, D., & Haarms, R. (2015). Student Motivation in Asian Countries and its Impact on Academic Success for Second Language University Students. Asian Journal of Education Research, 3 (3): 11-23.
Facione, P. A. (2011). Critical Thinking: What it is and Why it Counts (a resource paper). Millbrae, CA: California Academic Press.
Halpern, D.F. (2007). The Nature and Nature of Critical Thinking. In R. Sternberg, R. Roediger, & D. F. Halpern (Eds.). Critical thinking in psychology. Cambridge, MA: Cambridge University Press.
Howell, A., & Buro, K. (2011). Relations among Mindfulness, Achievement Related Self- Regulation, and Achievement Emotions. Happiness Stud, 12: 1007- 1022.
Herndon, J. S., & Bembenutty, H. (2014). In School and Social Factors Influencing Learning among Students Enrolled in a Disciplinary Alternative School. Learning and Individual Differences, 35: 49- 55.
Ku, K. Y. L., & Ho, I. T. (2010). Metacognitive Strategies that Enhance Critical Thinking. Metacognition Learn, 5 (3): 251-67.
Magno, C. (2010). The Role of Metacognitive Skills in Developing Critical Thinking. Metacognition and Learning, 5 (2): 137- 156. 
Mokhtari, K., & Reichard, C. A. (2002). Assessing Students Metacognitive Awareness of Reading Strategies. Journal of Educational Psychology, 94 (2): 249- 259.
Nakanishi, M., Nakaya, M., & Nakanishi, Y. (2015). Development of the Japanese Version of the Academic Delay of Gratification Scale for Undergraduate Students. Japanese Journal of Personality, 23 (3): 197- 200.
Semerci C, & Elaldi S. (2014). The Roles of Metacognitive Beliefs in Developing Critical Thinking Skills. Journal of Faculty of Education; 3 (2): 317- 333.
Suleyman, A. (2013). Relations between Self-Regulation, Future Time Perspective and the Delay of Gratification in University Students. Education, 133 (4): 525- 537.
Wells, A. (2009). Practical Guide to Metacognitive Therapy for Anxiety and Depression. Translated by Shahram Mohammad Khani. Tehran: Varaye Danesh. [Persian]
Zhang, L., Karabenick, S., Maruno, S., & Lauermann, F. (2011). Academic Delay of Gratification and Children′ Study Time Allocation as a Function of Proximity to Consequential Academic Goals. Learning and Instruction, 21 (1), 77-94.
Zhang, L., & Maruno, S. (2010). Causal Relationships among Academic Delay of Gratification, Motivation, and Self-Regulated Learning in Elementary School Children. Perceptual & Motor Skills, 111 (2), 631-642.