تحلیل و بررسی پیامدهای گسترش نفوذ فضای مجازی بر آموزش و یادگیری در وضعیت کرونایی و پساکرونا؛ با رویکرد فراترکیب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف و تربیت اسلامی دانشگاه فرهنگیان

چکیده

اغلب کشورهای جهان از جمله ایران، برای جلوگیری از سرعت شیوع و قطع زنجیرة ویروس کرونا و در عین­ حال جبران تعطیلیِ امور آموزشی از سطوح پایه تا عالی و تداوم فعالیت­های آموزشی و یادگیری‌های رسمی، حرفه‌ای و مهارتی در شرایط همه­گیری کووید-19، بهره­گیری از سازوکار آموزش مجازی و یادگیری الکترونیکی را به­عنوان تنها گزینة کاربردی در دستور کار قرار دادند که این امر منجر به گسترش نفوذ فضای مجازی در نظام آموزش و یادگیری شد. بنابراین، هدف پژوهش، شناسایی و تحلیل پیامدهای گسترش فضای مجازی در آموزش و یادگیری در شرایط کرونا و پساکرونا در نظر گرفته شد. پژوهش حاضر براساس هدف، توسعه­ای–کاربردی و براساس روش­های گردآوری داده­ها، کتابخانه­ای است. روش انجام پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده و داده­های کیفی به روش پژوهش کیفی فراترکیب گردآوری شد. پس از غربال­گری و خلاصه­سازی دستاوردهای 20 مقاله و 10 گزارش تحلیلی مرتبط و معتبر، در نهایت، 65 مضمون دربارة پیامدهای گسترش فضای مجازی در آموزش و یادگیری شامل 38 پیامد مثبت و 27 پیامد منفی در قالب 5 دستة کلی شاملپیامدهای مالی و اقتصادی، پیامدهای آینده­نگرانه و تحول­گرایانه، پیامدهای ارتباطی، اجتماعی و اخلاق­گرایانه، پیامدهای جسمی، روحی و روانی و پیامدهای کیفی، کارکردی و مبتنی بر رویکرد توانمندسازی، طبقه­بندی شدند.

کلیدواژه‌ها


ابوالمعالی الحسینی، خدیجه (1399). پیامدهای روان‌شناختی و آموزشی بیماری کرونا در دانش‌آموزان و راهکارهای مقابله با آن‌ها. روان‌شناسی تربیتی، 16(55)، 193-157.
بدن­آرا، آیدین، امامی سیگارودی، عبدالحسین، کاظم­نژاد لیلی، احسان، و پورشیخیان، مجید (1397). مقایسة تأثیر دو روش آموزش الکترونیک و سنتی بر اصل اول آموزش در دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان. پژوهش در آموزش علوم پزشکی، 10(1)، 55-48.
بیات، حجت‌الله (1399). کرونا و نقش خانواده در مدیریت فضای مجازی (1). تهران: دفتر مطالعات اسلامی و ارتباطات حوزوی پژوهشگاه فضای مجازی.
حمیدی­فر، فاطمه (1399). بررسی پیامدهای کرونا بر آموزش عالی ایران/ تلاش کارگروه تخصصی دانشگاه آزاد اسلامی برای تولید دانش مواجهه با کرونا. تهران: دفتر مطالعات، برنامه‌ریزی و تعالی برنامة درسی مرکز مطالعات، برنامه‌‌ریزی و تعالی علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی.
خاکی صدیق، علی (1399). آموزش در دوران پساکرونا؛ ترکیبی از حضوری و الکترونیکی. تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری- معاونت آموزشی.
خوراکیان، امیر (1399). واکاوی مشکلات آموزش مجازی در کشور. تهران: معاونت محتوای مرکز ملی فضای مجازی.
رضایی، علی‌محمد (1399). ارزشیابی از آموخته­های دانشجویان در دوران کرونا: چالش­ها و راهکارها. روان‌شناسی تربیتی، 16(56)، 214-179.
سلیمی، سمانه، و فردین، محمدعلی (1399). نقش ویروس کرونا در آموزش مجازی، با تأکید بر فرصت‌ها و چالش‌ها. پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 8(2)، 60-49.
شاه‌‎بیگی، فرزانه، و نظری، سمانه (1390). آموزش مجازی: مزایا و محدودیت­ها. مجلة مرکز مطالعات و توسعة آموزش علوم پزشکی یزد، 6(1)، 54-47.
شفیعی سروستانی، مریم، و صفری سهل‌‍آبادی، مریم (1399). بررسی نقش آموزش مجازی معلمان در پی شیوع ویروس کرونا. اولین کنفرانس ملی پژوهش­های کاربردی در فرایندهای تعلیم و تربیت، میناب.
شکرباغانی، اشرف‌السادات (1399). آموزش ترکیبی مناسب‌ترین راهکار آموزشی پیشنهادی دوران کرونا. تهران: پژوهشکدة برنامه‌ریزی درسی و نوآوری‌های آموزشی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش.

صالحی­نژاد، محمدامین (1399). آنچه کرونا بر سر دانشجویان آورده است. خوزستان: معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی خوزستان.

عاملی، سعیدرضا (۱۳۹۹الف). کار مجازی یا کار از راه دور راه حل کاهش خطرات کرونا همراه با تأمین نظم و انسجام کاری، کتابخانة الکترونیکی وبگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
عاملی، سعیدرضا (1399ب). ظرفیت‌های کرونا برای بازمهندسی اجتماعی و تقویت نظام یادگیری در فضای مجازی. کتابخانه الکترونیک وبگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
غفوری­فرد منصور (1399). رونق آموزش مجازی در ایران: توان بالقوه‌ای که با ویروس کرونا شکوفا شد. مجلة ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 20، 34-33.
محبی، علی (1399). ضرورت طراحی راهکار مقابله با آسیب­های حوزة آموزش در شرایط بحران. تهران: وزارت آموزش و پرورش- سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در حوزه­های تربیت و یادگیری.
ممبینی دهکردی، علی، و کشتکار هرانکی، مهران (1395). فراترکیب مدل­های نوآوری اجتماعی. برنامه­ریزی رفاه و توسعة اجتماعی، 7(26)، 138-101.
میرانی سرگزی، نرگس و جهانی، جعفر (1399). نقش آموزش مجازی در ارتقای کیفیت یادگیری در فراگیران دارای نیازهای ویژه در دوران COVID19: یک مطالعة مروری روایی. دومین کنفرانس روان‌شناسی، علوم تربیتی، علوم اجتماعی و مشاوره.
Affouneh, S., Salha, S., & Khlaif, Z. N. (2020). Designing quality e-learning environments for emergency remote teaching in coronavirus crisis. Virtual Learn Med Sci, 11(2), 135-137.
Alawamleh, M., Al-Twait, L. M., & Al-Saht, G. R. (2020). The effect of online learning on communication between instructors and students during Covid-19 pandemic. Asian Education and Development Studies, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/AEDS-06-2020-0131
Al-Fraihat, D., Joy, M., Masa'deh, R., & Sinclair, J. (2020). Evaluating E-learning systems success: An empirical study. Computers in Human Behavior, 102, 67–86.
Araujo, F. J., Lima, L. S. A., Martins Cidade, P. I., Bezerra Nobre, C., & Neto, M. L. R. (2020). Impact of Sars-Cov-2 and Its Reverberation in global higher education and mental health. Psychiatry Research, 288, 1-2.
Asad, M. M., Hussain, N., Wadho, M., Khand, Z. H., & Churi, P. P. (2021). Integration of e-learning technologies for interactive teaching and learning process: an empirical study on higher education institutes of Pakistan. Applied Research in Higher Education, 3, 649-663.
Aung, T. N., & Khaing, S. S. (2015). Challenges of implementing e-learning in developing countries: A review. Genetic and Evolutionary Computing, 405-411.
Basilaia, G., & Kvavadze, D. (2020). Transition to Online Education in Schools during a SARS-CoV-2 Coronavirus (COVID-19) Pandemic in Georgia. Pedagogical Research, 5(4), 1-9.
Chaturvedi, K., Vishwakarma, D. K., & Singh, N. (2021). COVID-19 and its impact on education, social life and mental health of students: A survey. Children and Youth Services Review, 121, 1-6.
Demuyakor, J. (2020). Coronavirus (COVID-19) and online learning in higher institutions of education: A survey of the perceptions of Ghanaian international students in China. Communication and Media Technologies, 10(3), 1-10.
Dhawan, S. (2020). Online learning: A panacea in the time of COVID-19 crisis. Educational Technology Systems, 49(1), 5–22.
Edelhauser, E., & Lupu-Dima, L. (2020). Is Romania Prepared for eLearning during the COVID-19 Pandemic?. Sustainability, 12, 1-29.
Elzainy, A.,  Sadik, A. E., &  Abdulmonem, W. (2020). Experience of e-learning and online assessment during the COVID-19 pandemic at the College of Medicine, Qassim University. Taibah University Medical Sciences, 15(6), 456-462.
Favale, T., Soro, F., Trevisan, M., Drago, I., & Mellia, M. (2020). Campus traffic and e-Learning during COVID-19 pandemic. Computer Networks, 176, 1-9.
Hall, T., Connolly, C. Ó., Grádaigh, S., Burden, K., Kearney, M., Schuck, S., Bottema, J., Cazemier, G., Hustinx, W., Evens, M., Koenraad, T., Makridou, E., & Kosmas, P. (2020). Education in precarious times: a comparative study across six countries to identify design priorities for mobile learning in a pandemic. Information and Learning Sciences, 121(5/6), 433-442.
Haren, P., & Simchi-Levi, D. (2020). How Coronavirus Could Impact the Global Supply Chain by Mid-March. Harvard Business Review.
Hasan, N., & Bao, Y. (2020). Impact of “e-Learning crack-up” perception on psychological distress among college students during COVID-19 pandemic: A mediating role of “fear of academic year loss. Children and Youth Services Review, 118, 1-6.
Heitz, C., Laboissiere, M., Sanghvi, S., & Sarakatsannis, J. (2020). Getting the next phase of remote learning right in higher education. USA: McKinsey & Company.
Li, C., & Lalani, F. (2020). The COVID-19 pandemic has changed education forever. This is how. World Economic Forum.
Murphy, M. P. A. (2020). COVID-19 and emergency eLearning: Consequences of the securitization of higher education for post-pandemic pedagogy. Contemporary Security Policy, 41(3), 492-505.
Raheem, B. R., & Khan, M. A. (2020). The role of e-learning in Covid-19 Crisis. Creative Research Thoughts (IJCRT), 8(3), 3135-3138.
Tabatabai, S. (2020). COVID-19 impact and virtual medical education. Advances in Medical Education & Professionalism, 8(3), 140-143.
Tan, C. (2020). The impact of COVID-19 on student motivation, community of inquiry and learning performance. Asian Education and Development Studies, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/AEDS-05-2020-0084
WIPO (2019). Global innovation index. World Intellectual Property Organization- www.globalinnovationindex.org
World Economic Forum (2018). The Global Competitiveness Report 2017–2018.
World Economic Forum (2019). The Global Competitiveness Report 2019.
Zamani, B. E., & Madani, S. A. (2012). Guidelines for increasing the efficiency and effectiveness of teachers in virtual: Education. Virtual Learning in Medical Sciences, 6, 39-50.